مصطفی هجری، در گفتگو با مجله سویل، وضعیت سیاسی منطقه، ایران، ضرورت ایجاد وحدت و هماهنگی میان جریان‌های سیاسی کُردستان و هماهنگی با جریان‌های سراسری را تشریح و تبیین کرده است.


مصطفی هجری در رابطه موضوع برنامه‌های اتمی رژیم و احتمال حمله به ایران، به سویل می‌گوید: اگر آنان (غربی‌ها) کاملاً (از گفتگوها) ناامید شوند و تلاش‎ها نیز همچنان بی‎نتیجه باقی بمانند، به ویژه از ماه ژوئیه به بعد احتمال مداخله‎ی نظامی در ایران تقویت خواهد شد.
هجری در رابطه با ایجاد ائتلاف‌ها و یا همکاری‌های نزدیک‌تر با اپوزیسیون سراسری، از عدم اعتماد میان جریان‌های سیاسی متلق به اقلیت‌های ملی و جریان‌های فارس زبان سخن می‌گوید، و برضرورت ایجاد هماهنگی‌های بیشتر میان جریان‌های کردستان تأکید می‌کند.
متن گفتگوی مجله‎ی سویل با مصطفی هجری، دبیرکل حزب دمکرات کردستان را در زیر می‎خوانید:
سویل: از تحولات منطقه شروع می‎کنیم، ایران در کجای این تحولات قرار گرفته؟

مصطفی هجری: تصور می‎کنم، تحولاتی که در یک سال گذشته در منطقه روی داده، جمهوری اسلامی را به تلاشی مزبوحانه واداشته است، زیرا کمک‌های همه جانبه‎ی جمهوری اسلامی ایران به دولت سوریه نشانه‎ای از آن تلاش مزبوحانه است، زیرا سوریه اکنون یگانه دولتی است که به عنوان دوست و متحد ایران در منطقه باقی مانده است. از لحاظ سیستم زمامداری و حکومت نیز نزدیکی به یکدیگر دارند، از همین رو، ایران شدیداً برای بقای رژیم سوریه تلاش می‎کند. فکر می‎کنم که سرنگونی رژیم کنونی سوریه تأثیرات فراوانی بر اوضاع ایران خواهد داشت و ایران نیز تنها دوست خود در مناطق عربی را از دست خواهد داد. به همین دلیل دچار وحشت شده است.
سویل: ولی اگر در داخل ایران حرکت و جوش و خروشی اتفاق نیفتد، تحولات منطقه، بویژه در سوریه چه تأثیری بر ایران خواهد داشت؟
مصطفی هجری: کاملاً درست است، ابتدا بایستی حرکتی در داخل ایران وجود داشته باشد، اما فکر می‎کنم که این تحولات برآغاز چنین حرکتی در ایران مؤثر خواهند بود. مشکل مردم ایران این است که جمهوری اسلامی علاوه بر این که خواست‌های مردم را با سرکوب و ارعاب پاسخ می‎دهد، بر اقتصاد و معیشت مردم نیز چنگ انداخته و از آن به عنوان اهرم فشاری علیه مردم استفاده می‎کند. به همین دلیل توانسته است که تا حدودی از تظاهرات و اعتراضات داخلی جلوگیری کند، اما وضع بر همین منوال پابرجا نخواهد ماند، با سرنگونی حکومت سوریه تداوم فشار فعلی بر ایران، به ویژه از ماه ژوئیه به بعد که قرار است صادرات نفت به کشورهای اروپای متوقف گردد، تمامی اینها در تضعیف جمهوری اسلامی ایران مؤثر خواهند بود، این امر باعث می‎گردد که مردم نیز جسورتر شده و بتوانند خواسته‎های خود را علناً ابراز نمایند و اعتراضات در ایران شکل بگیرد.
سویل: در رابطه با تأسیسات اتمی ایران، اسرائیل، آمریکا و غرب به طور کلی مدام ایران را تهدید می‎کنند و ایران نیز بر ادامه‎ی آن اصرار می‎ورزد، در چنین شرایطی آیا احتمال بروز جنگی در منطقه میان این دو طرف وجود دارد؟

مصطفی هجری: تصور می‎کنم که جامعه‎ی بین‎المللی از راه‌های فشار اقتصادی و سیاسی تمامی تلاش خود را بکار خواهند گرفت تا جمهوری اسلامی را به‌ویژه در زمینه‎ی غنی‎سازی اورانیوم به زانو در بیاورند، لیکن تا رسیدن به مراحل نهایی و مشخص شدن نتایج این آزمایش‎ها، به نظر نمی‎رسد که در اندیشه‎ی مداخله‎ی نظامی در ایران باشند، اما این تلاش‎ها و کوشش‎ها جامعه‎ی بین‎المللی رفته رفته به مراحل پایانی خود نزدیک می‎شود، یعنی از جمهوری اسلامی ناامیدشدن و بدین نتیجه می‎‎رسند که این رژیم با اقدامات دیپلماتیک و محاصره‎ی اقتصادی به زانو درنخواهد آمد و پاسخگوی انتظارات و خواسته‎های آنان نخواهد بود. همین امروز اوباما اعلام نمود که کوشش‎های دیپلماتیک در رابطه با ایران به بن بست نزدیک می‎شود، به همین دلیل اگر آنان کاملاً ناامید شوند و تلاش‎ها نیز همچنان بی‎نتیجه باقی بمانند، به ویژه از ماه ژوئیه به بعد که صادرات نفت ایران (به اروپا) نیز متوقف خواهد شد، احتمال مداخله‎ی نظامی در ایران تقویت خواهد شد.
سویل: بنابراین حال که اوضاع نشان‎دهنده‎ی تشدید فشارهای خارجی و داخلی بر رژیم ایران است، احزاب کُرد در کردستان ایران با توجه به پراکندگی موجود در میان آنان، چه کاری از پیش خواهند برد و برنامه‎ی آنان برای این مرحله‎ی جدید چه خوهد بود؟

مصطفی هجری: به باور من نیز این یکی از نقاط ضعف جنبش کُرد در کردستان ایران، به ویژه در شرایط کنونی است که تحولاتی در منطقه و ایران در شرف وقوع است. در این رابطه تلاش‎هایی در حال شکل‎گیری است، یعنی ما از همکاری با سایر نیروهای کردستان ایران در قالب پلاتفورم و برنامه‎ای مشترک، چه برای مدت زمان زمامداری جمهوری اسلامی و چه برای مرحله‌ی پس از سرنگونی این رژیم ناامید نیستیم.
در این رابطه با برخی سازمان‌های کردستانی ایران در نشست‌ها و محافل خارج از کشور و همچنین با اپوزیسیون سراسری ایران، ارتباط و مشورت داریم، اما این در حد اعلا نیست و بایستی بکوشیم تا بیش از اینها در رابطه با تحولات و رویدادهای ایران متحد باشیم.
سویل: دلیل انشعاب‌های متعدد در صفوف احزاب کردستان ایران چیست؟

مصطفی هجری: از نظر من ناشی از این است که ما مردم شرقی هنوز به درک مناسبی از معنا و مضمون دمکراسی نرسیده‎ایم. با هرکدام از ما که صحبت کنند، خود را دمکرات تلقی می‎کنیم، اما هنگامی که نوبت گام‎های عملی فرا می‎رسد، معلوم می‎گردد که به درستی آن را درک نکرده‎ایم. فکر می‎کنم که در کنار عدم درک دمکراسی، مسئله‎ی درنظر گرفتن منافع گروهی و فردی و عدم تحمل یکدیگر و عدم تحمل افکار عمومی، از جمله مسائلی است که سبب بروز این انشعابات گردیده‎اند. در غیر این صورت، دست کم در 6-5 سال اخیر هیچ یک از انشعاب‌ها به خاطر مسائل ایدئولوژیک، عقاید سیاسی و مسائلی از این دست روی نداده‎اند.
سویل: آیا حتی انشعابی که در حزب شما روی داد، به دلیل ایدئولوژیک و اعتقادات سیاسی نبود؟

مصطفی هجری: یکی از دلایل این انشعاب نیز عدم درک دمکراسی بود، زیرا به طور معمول، هنگامی که گروهی از یک حزب جدا می‎شوند و انشعابی روی می‎دهد، این یک امر معمولی است، اما در هیچ جای جهان کنونی چنین نیست ک گروه منشعب، نام، سمبل و تمامی نمادهای حزب را با خود ببرند. این نیز از مشکلاتی است که به دلیل عدم درک صحیح از دمکراسی روی می‎دهد.
سویل: اما طرف مقابل نیز همانند شما معتقدندکه در حزب، دمکراسی و احترام به نظرات تفاوت وجود نداشته است؟

مصطفی هجری: ولی ما کنگره‎ای برگزار نموده‎ایم و هنگام برگزاری کنگره نیز، کسانی که جدا شده‎اند، در حزب بودند و اکثریت با آنان بود. کنفرانس‎های حزبی تحت کنترل آنان برگزار شد، برنامه‎‎هاو گزارش‎های کنگره تماماً تحت نظر آنان تهیه و تنظیم گردید. تا زمانی که گزارش کنگره قرائت گردید و گزارش کمیته‎ی مرکزی به کنگره ارائه شده و درباره‎ی آن بحث و تبادل نظر صورت گرفت، مشکلی در میان نبود. مشکل از جایی شروع شد که انتخابات برای برگزیدن اعضای رهبری حزب انجام شد و آنها نتوانستند دوباره اکثریت در حزب را از آن خود کنند، اگر می‎توانستند همانند کنگره‎های پیشین تبدیل به اکثریت شوند مشکلی پبش نمی‎آمد. اما از دیدگاه آنان دمکراتیک نبود زیرا آنان نتوانستند دوباره تبدیل به اکثریت شوند. به باور این گروه و دوستان قدیمی ما، دمکراسی بدین معناست که فقط منافع آنان رعایت شود و گرنه دمکراسی نخواهد بود. در غیر این صورت، همانند کنگره‌ای که پیشتر آنان را به عنوان اکثریت انتخاب کرده و به عضویت رهبری حزب در آورده بود، این بار آنان را انتخاب نکرد و گرنه هیچ مسئله‎ی دیگری در میان نبود، یعنی ما هیچ کاری نکرده‎ایم، ما گروهی اقلیت در رهبری حزب بودیم و قدرت چندانی برای اعمال دیکتاتوری نیز داشتیم، پست‌ها و مناسب عمده مانند دبیرکل و سایر بخش‎ها نیز اکثراً در اختیار آنان بود.
سویل: شما که گروهی اقلیت بودید، چگونه پس از کنگره اکثریت آرا را به دست آورده و تبدیل به اکثریت شدید؟

مصطفی هجری: به دلیل آنکه حزب طی این مدت از کارنامه‎ی فعالیت آنان ناراضی بود، از همین رو می‎خواست در کنگره تحولی ایجاد کند که حزب را کارآمدتر و فعال‎تر نماید، در نهایت نیر کسانی که پیشتر عضو رهبری حزب بودند اکثراً از عضویت مجدد در رهبری باز ماندند.
سویل: مدتی قبل اعلام نمودید، اعلام کسانی که از حزب جدا شده‎اند، با حضور طرف سوم می‎توانند به حزب بازگردند، منظورتان از طرف سوم چه کسانی بود؟

مصطفی هجری: در همان زمان گفتم که طرف سوم، هر طرفی است که آنان بخواهند، می‎تواند بر مراحل برگزاری کنگره نظارت کند تا علاوه بر ما، ناظری نیز گواهی دهد که کنگره بر طبق برنامه‎ای دمکراتیک برگزار شده است تا اگر یک بار دیگر آنها در اقلیت قرار گرفتند، نگویند که به ما ظلم شده است و بدانند که برنامه‏ها به گواهی طرف سوم به درستی اجرا شده است. این طرف سوم هر کسی که باشد مهم نیست، بگذارید هر کسی که نظر آنان را تأمین می‏کند، باشد.
سویل: آیا آنها تاکنون به این ابتکار عمل شما پاسخ داده‏اند؟

مصطفی هجری: متأسفانه تاکنون پاسخی دریافت ننموده‏ایم.
سویل: سال‏هاست که از ضرورت ایجاد جبهه‏ای متشکل از احزاب کردستان ایران صحبت می‏شود، اگر تا این اندازه ضرورت دارد، چرا در این راه گام برنمی‏دارید؟

مصطفی هجری: معلوم است که باید در این راه گام برداریم. ما با رفقای قدیمی که از ما جدا شده‏اند، این مسئله را مطرح نموده‏ایم که اگر تغییری بسیار جزئی در نام خود انجام دهند، ما حاضر به عادی‏سازی روابط با آنان هستیم، اگر نیز نتوانستیم در یک حزب با هم کار کنیم، می‏توانیم به عنوان دو حزب با یکدیگر همکاری کنیم، می‏توانیم از تشکیل جبهه و همکاری فی مابین صحبت کنیم که هم‏اکنون بسیار ضرورت دارد. این که ما رابطه‏ی مستقیم و رسمی با آنان نداریم، نه بدین خاطر که آنها از ما جدا شده‏اند، بلکه بدین خاطر است که آنان نام و نشان و نمادهای حزب دمکرات را بر خود نهاده‏اند، روزنامه‏ی کوردستان، ارگان‏های حزبی، نام و نشان حزب و همه چیز را با خود دارند، در حالی که طبق برنامه و اساسنامه‏ی حزب که در آن زمان به تصویب خود آنها نیز رسیده است، آنها از چهارچوب آن اساسنامه خارج شده‏اند، یعنی اکنون نمی‏توانند حزب دمکرات کردستان ایران باشند، زیرا براساس تعریفی که در اساسنامه‏ی حزب با توافق همگان و در جریان یک کنگره به تصویب رسیده است، آنها که جدا شدند، اقلیتی بسیار کوچک بودند، از 23 عضو رهبری حزب دمکرات، آنان تنها 7 الی 9 تن بودند، به همین دلیل آنها نمی‏توانند حزب دمکرات باشند. اشکال کار اینجاست که آنها تاکنون نیز این را نپذیرفته‏اند. با این حال نیز ما این درخواست را به آنان ارائه نموده و به اطلاع مردم نیز رسانده‏ایم که ما غیر از این، مشکل دیگری با آنان نداریم، اگر آنان به ضرورت این همکاری و هماهنگی و جبهه اعتقاد دارند، بایستی قادر باشند که در این راه چنین گامی بردارند، ما نیز مشکل دیگری با آنان نداریم.
سویل: یعنی با این وجود که آنها نام و سمبل‏های حزب را با خود برده‏اند، شما باز هم حاضر به همکاری با آنان هستید؟

مصطفی هجری: اگر آنان نام خود را تغییر ندهند، تاکنون تصمیم ما این است که با آنان همکاری نکنیم. هماهنگی بدین معنا که بتوانیم جبهه‏ی مشترکی تشکیل دهیم وگرنه در برخی نشست‏ها و محافل با احزاب اپوزیسیون ایران در خارج از کشور، نوعی از هماهنگی و مشورت میان ما برقرار است.
سویل: در اوضاع کنونی که دگرگونی در ایران محتمل به نظر می‏رسد، رابطه‏ی شما با آمریکا چگونه است؟ آیا فکر می‏کنید آمریکا با شما همکاری خواهد کرد؟

مصطفی هجری: ما به عنوان حزب دمکرات، چه در کردستان و چه در آمریکا، به منظور مشورت و تبادل نظر در رابطه با اوضاع ایران و منطقه، با آمریکا رابطه داریم، اما تاکنون هیچ کمکی از آنان دریافت ننموده‏ایم.
سویل: بگذارید به بحث انتخابات در ایران بپردازیم، براساس گزارش‏ها، اگر چه نسبت مشارکت در این انتخابات به طورکلی اندک بود، اما این نسبت در مناطق کردنشین در مقایسه با سایر مناطق ایران بیشتر بود، در حالی که تعدادی از احزاب کردستان ایران از مردم خواسته بودند تا انتخابات را تحریم کنند، به ویژه در شهر مهاباد نسبت مشارکت در مقایسه با سایر مناطق بیشتر بود، چرا درخواست احزاب کردستانی برای تحریم انتخابات در میان مردم مؤثر واقع نگردید؟
مصطفی هجری: اگر به کلیت موضوع نگاه کنیم می‏بینیم که درخواست احزاب تأثیر داشته است اما در مهاباد این تأثیر کمتر بوده علت آنهم به چند مسئله ریشه‏ی باز می‏گردد، نخست آنکه انتخابات مجلس مانند انتخابات ریاست‏جمهوری نیست، در انتخابات مجلس، جمهوری اسلامی همواره تلاش کرده است تا نوعی رقابت میان کاندیداها ایجاد کند به عنوان مثال در مناطقی که کُرد و ملیت‏های دیگر در کنار یکدیگر زندگی می‏کنند، همچون آذربایجان غربی هم کُرد دارد و هم تُرک، کسی از کردها و کسی از ترک‏ها را تعیین می‏کند تا با یکدیگر رقابت کنند و به این ترتیب هر گروهی به کاندید خود رأی دهد، در میان شهر و روستا و یا در میان شیعه و سنی هم به همین صورت عمل می‏کند تا آن رقابت را ایجاد کند.
مردم همچون عمدتاً تابع احساسات هستند تلاش کنند تا کاندید خود را به مجلس بفرستند.
دلیل دوم آن است که جمهوری اسلامی راه‏های امرار معاش مردم را در کنترل دارد، در زمان انتخابات برای مردم پیامی می‏فرستد، برای نمونه در انتخابات اخیر ده‏ها هزار پیام کوتاه برای مردم شهرهای کردنشین فرستاده شده، به بازاریان گفته شده که اگر در انتخابات شرکت نکنند و شناسنامه‏شان مهر نداشته باشد پروانه‏ی کسبشان تمدید نخواهد شد. به دانشجویان می‏گویند اجازه‏ی برگشت به دانشگاه و ادامه تحصیل نخواهید داشت، یا پس از پایان تحصیل استخدام نخواهید داشت. وضعیت ایران هم در حال حاضر متأسفانه به گونه‏ای است که اگر رژیم بخواهد مانع ایجاد کند مردم نمی‏توانند زندگی کنند، کار و درآمد نخواهد داشت و این‏ها همه تأثیرگذار است، منظورم این است که کسانی که رأی داده‏اند نه به خاطر علاقه و باور به جمهوری اسلامی بلکه به دلایلی که گفتم این کار را کرده‏اند.
از سوی دیگر جمهوری اسلامی تنها خود از سرشمار شرکت‏کنندگان مطلع است، هیچ ناظر خارجی حضور نداشته تا آمار درستی از شرکت‏کنندگان ارائه کند، جمهوری اسلامی بدون ارائه‏ی آمار دقیق اعلام می‏کند که برای نمونه در مهاباد بیش از 50 درصد مردم در انتخابات شرکت کرده‏اند. مسلماً جمهوری اسلامی می‏داند که مهاباد مرکز مبارزات ملی کُرد و پایتخت جمهوری کردی است و مردم آن سیاستدان و حامی حزب دمکرات بوده و همواره در انتخابات پاسخ درخواست‏ها و دعوت‏های این حزب را داده است. رژیم ایران می‏خواهد چنین وانمود کند که شرکت مردم در این شهر زیاد بوده به این معنا که مردم به درخواست و دعوت حزب دمکرات و دیگر احزاب کردی برای عدم شرکت در انتخابات پاسخ نداده‏اند.
سویل: بنابراین شما نسبت به اعلام نتایج انتخابات و درستی آمارهای آن در کردستان شک دارید؟

مصطفی هجری: بله کاملاً درست است. چرا که جمهوری اسلامی به ناظران خارجی اجازه نمی‏دهد تا در جریان نظارت بر انتخابات و شمارش آرا مشارکت نمایند، بنابراین هر آنچه می‏خواهد اعلام کرده و همان را هم از صندوق‏های رأی بیرون می‏آورد.
سویل: نظرتان در مورد مواضع اپوزیسیون فارس در ایران چیست؟

مصطفی هجری: دیدگاه فارس‏ها هم تغییر کرده و مانند گذشته نیست، در گذشته ما خواهان خودمختاری یا اتونومی برای کُرد بودیم اما امروز این شعار تغییر کرده و تبدیل شده به تشکیل سیستم سکولار دمکراتیک و فدرال در ایران، در این رابطه ما در جلساتی که در خارج از کشور با اپوزیسیون فارس ایران داریم در مورد این مسئله گفتگو کرده‏ایم، همه‏ی آنها سیستم سکولار را قبول دارند، فدرالیسم را هم قبول دارند اما مشکل ما با آنها در حال حاضر این است که آنها خواهان فدرالیسم استانی هستند و ما خواهان فدرالیسم ملی جغرافیایی، حزب دمکرات کردستان ایران ائتلافی را با 16 حزب ملیت‏های ایران که در آن عرب و بلوچ و ترک حضور دارند تشکیل داده است، خواسته‏ی مشترک همه‏ی ما ایرانی دمکراتیک فدرال بر مبنای فدرالیسم جغرافیایی و ملی است، ما در تلاش برای رسیدن به این هدف هستیم با فارس‏ها هم گفتگو کرده‏ایم و به آنها تفهیم کرده‏ایم که اگر دغدغه‏ی شما بنا به گفته‏ی خودتان حفظ مرزها و تمامیت ارضی ایران است، باید تلاش کنید تا ملیت‏های دیگر را که اکثریت جمعیت ایران را تشکیل می‏دهند راضی کنید و راضی کردن آنها هم به معنای داشتن حکومت محلی است بنابراین برای حفاظت و پاسداری از مرزهای ایران، آنها باید روش‏های تازه‏ای را در پیش بگیرند، روش‏هایی متفاوت از آنچه رژیم پهلوی و رژیم اسلامی در پیش گرفته‏اند، یعنی همان چیزی که ما پیشنهادش را به آنان داده‏ایم.
هم‏اکنون درباره‏ی این مسئله ما با سه، چهار گروه از آنها درحال دیالوگ و مذاکره هستیم تا آنها را متقاعد به قبول فدرالیسم جغرافیایی ـ ملی کنیم، بسیاری از آنان این نگرانی را دارند که مسئله‏ی فدرالیسم جغرافیایی ملی باعث تجزیه ایران شود، باور و اعتماد ندارند.
متقابلاً ما هم مانند دیگر ملیت‏های ایران به آنها اعتماد نداریم که اگر حقوق سیاسیمان در چارچوب ایرانی فدرال ضمانت نشود، هیچ گارانتی در مورد آینده وجود ندارند، ممکن است گروه دیگری با نام در تهران حاکم شده و دوباره بر ما مسلط شود، این بی‏اعتمادی در هر دو طرف هست، ما تلاش می‏کنیم تا این دیوار بی‏اعتمادی را از بین ببریم و کم‏کم آنها را متوجه کنیم که همه ما ایرانی و همه هم برای ایران دلسوزی می‏کنیم اما زمانی می‏توانیم ایران را حفظ کنیم که همه برای آن تلاش کنیم و حقوق برابر داشته باشیم، این کلیت گفتگو و دیالوگی است که ما مدت دو سه سال است که با اپوزیسیون فارس ایرانی وارد آن شده‏ایم.
سویل: وقتی می‏گویید ما، منظورتان حزب دمکرات است یا همه‏ی احزاب کردی؟

مصطفی هجری: در کنگره‏ی ملیت‏های ایران فدرال تنها ما و کومله‏ی زحمتکشان حضور داریم، اما در جلسات دیگر احزاب کردی دیگری هم حضور دارند.
سویل: آیا احزاب اپوزیسیون فارس اسلامی مانند مجاهدین خلق در این جلسات و گفتگوها حضور دارند؟

مصطفی هجری: خیر، مجاهدین حضور ندارند، متأسفانه آنها همچنان تنها هستند و تا امروز هیچ تغییر و تحول بنیادینی در باورها و مواضع سیاسی خود به وجود نیاورده‏اند و هنوز هم به همکاری نیروهای سیاسی باور ندارند و به تنهایی عمل می‏کنند و در هیچ جلسه‏ای حضور پیدا نمی‏کنند، واقعیت آن است که در میان نیروهای اپوزیسیون ایرانی هم محبوبیتی ندارند و آنها هم مایل به ارتباط برقرار کردن با مجاهدین نیستند.
سویل: رهبر اقلیم کردستان خواهان تشکیل کنگره ملی برای سازماندهی گفتمان سیاسی کُرد در هر چهار بخش کردستان است، به نظر شما این کنگره می‏تواند موفق باشد؟ و چه تأثیری می‏تواند داشته باشد؟

مصطفی هجری: من فکر کنم برای اینکه کرد در هر چهار بخش کردستان بتواند دارای یک گفتمان عمومی و فراگیر باشد این اقدامی درست و لازم است، اما باید این نکته را در نظر داشته باشیم که وضعیت بخش‏های مختلف کردستان مانند یکدیگر نیست و متفاوت است. بنابراین این کنگره می‏تواند یک خواست عمومی و کلی باشد، زمانی که بحث پاره‏ای مسائل ریز به میان می‏ُآید وضعیت متفاوت است، برای نمونه شرایط در کردستان ترکیه، کردستان عراق و سوریه و ایران فرق دارد. سیستم حاکمیت در این کشورها متفاوت است، بنابراین در جزئیات تفاوت وجود دارد، اما در حالت کلی همگی می‏توانند یک گفتمان و خواست عمومی و کلی داشته باشند، من این بخش قضیه را مثبت ارزیابی می‏کنم.
منبع: سایت هفته‏نامه نشریه‏ی سویل