اجلال قوامی
درباره جامعه مدنی و دولت در ایران مطالب زیادی به رشته تحریر درآمده است. برخی جامعه مدنی را ضرورتاً با كاركرد سیاسی تعریف می كنند؛ یعنی جامعه مدنی بدون كاركرد و دخالت در حوزه سیاست، بی معنا به نظر می رسد.
از این نظر بین یك نهاد مدنی و سیاست ورزی پیوندی ناگسستنی وجود دارد كه بدون این سیاست ورزی نمی توان آنرا جزئی از جامعه مدنی فرض كرد؛ به عبارت دیگر در این معنا جامعه مدنی ماهیتاً پدیده ای سیاسیست. بشیریه چنین تعریفی از جامعه مدنی ارایه میدهد: به نظر وقتی از جامعه مدنی سخن میگوییم منظور نه تنها تشكل نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی و آزادی آنها در مشاركت و رقابت سیاسی بلكه تكوین سازوكارهای حل منازعات در درون ساختار سیاسی، نهادمند شدن سیاسی و مشروعیت یافتن نهادهای قانونی برای مشاركت و رقابت سیاسیست؛ به این معنا جامعه مدنی مقوله ای صرفاً اجتماعی نیست بلكه نوعی حیات سیاسیست، این برداشت از جامعه مدنی در واقع تعریفی سیاسی از آن است و به همین دلیل شكل گیری آنرا در پرتو ائیدئولوژی خاصی محتمل میداند و امكان تحقق آنرا در سایه ایدئولوژی های سیاسی حاكم در ایران غیر ممكن می بیند. در چارچوب این برداشت حوزه جامعه مدنی در ایران بسیار محدود میشود و در واقع با توجه به گفتمان سیاسی حاكم در ایران امكان شكلگیری هرگونه نهاد مستقل از دولت كه در عین حال آزادانه بتواند به فعالیت سیاسی بپردازد، بسیار پایین می آید. اما میتوان جامعه مدنی را جامعه ای دانست كه در آن نهادهای مدنی بصورت گروه های ذینفوذ جناحهای اقلیت، نه تنها به منظور تامین منافع گروهی بلكه برای ایجاد ثبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی چون واسطه ای بین حكومت و مردم ایفای نقش كنند.
در واقع بر حسب این تعریف جامعه مدنی حوزه مستقلی از دولت است كه بصورت منسجم و متشكل به ایفای نقشهای سیاسی و اجتماعی می پردازد كه این نقشها شامل بحث در مورد مسائل عمومی مربوط به جامعه مدنی و در عین اقدام و كنش در این زمینه است كه این اظهار نظر و اقدام در جامعه مدنی هر دو دارای دو خصلت اساسی رهایی و آزادی و قانونمندی است. بر این اساس تشكلهای مدنی دست كم و ابتدا به ساكن، دعاوی سیاسی ندارند ولی در نهایت و به درجات مختلف در ارتباط تنگاتنگ با حیات سیاسی جامعه قرار دارند. میزان استقلال جامعه مدنی در هر جامعه ای با میزان آزادیهای موجود در آن پیوند دارند. در واقع در درون این چارچوب است كه می توان از نهادهای مدنی و نقش آفرینی آنها در شكل بخشیدن به هویت بحث كرد.
كاركرد این نهادها خصلتاً، ذاتاً و ضرورتاً سیاسی نیست ولی به هر حال هر اقدام جمعی و اجتماعی آثار سیاسی هم پیدا میكند. بنابراین این نهادها با اینكه اساساً برای كسب قدرت سیاسی بوجود نمی آیند، ولی دارای كنشهای سیاسی اجتماعی مشخصی هستند كه از دیگر نهادهای مدنی سراغ داریم. با این حال باید بر یك مسئله تاكید كرد: نهادهای مدنی در ایران به معنای واقعی كلمه مستقل نیستند و همواره نقش آفرینی آنها در سایه یك دولت بسیار مداخله گر قرار داشته است.
دولت در جامعه ایران به دلایل تاریخی خود را صاحب صلاحیت و البته حق برای مداخله در تمام امور جامعه می داند كه این شامل مداخله در درون این تشكلهای مدنی بوده است و از همین روی شاید بتوان آنها را نهادهای شبه مدنی در جامعه ایران نامید كه در واقع این یك چالش اساسی در پیش روی تقویت و گسترش جامعه مدنی در كشور میباشد.
محتویات این مقالە منعکس کننده دیدگاه و نظرات وب‌سایت کوردستان‌میدیا نمی‌باشد
درباره جامعه مدنی و دولت در ایران مطالب زیادی به رشته تحریر درآمده است. برخی جامعه مدنی را ضرورتاً با كاركرد سیاسی تعریف می كنند؛ یعنی جامعه مدنی بدون كاركرد و دخالت در حوزه سیاست، بی معنا به نظر می رسد.
از این نظر بین یك نهاد مدنی و سیاست ورزی پیوندی ناگسستنی وجود دارد كه بدون این سیاست ورزی نمی توان آنرا جزئی از جامعه مدنی فرض كرد؛ به عبارت دیگر در این معنا جامعه مدنی ماهیتاً پدیده ای سیاسیست. بشیریه چنین تعریفی از جامعه مدنی ارایه میدهد: به نظر وقتی از جامعه مدنی سخن میگوییم منظور نه تنها تشكل نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی و آزادی آنها در مشاركت و رقابت سیاسی بلكه تكوین سازوكارهای حل منازعات در درون ساختار سیاسی، نهادمند شدن سیاسی و مشروعیت یافتن نهادهای قانونی برای مشاركت و رقابت سیاسیست؛ به این معنا جامعه مدنی مقوله ای صرفاً اجتماعی نیست بلكه نوعی حیات سیاسیست، این برداشت از جامعه مدنی در واقع تعریفی سیاسی از آن است و به همین دلیل شكل گیری آنرا در پرتو ائیدئولوژی خاصی محتمل میداند و امكان تحقق آنرا در سایه ایدئولوژی های سیاسی حاكم در ایران غیر ممكن می بیند. در چارچوب این برداشت حوزه جامعه مدنی در ایران بسیار محدود میشود و در واقع با توجه به گفتمان سیاسی حاكم در ایران امكان شكلگیری هرگونه نهاد مستقل از دولت كه در عین حال آزادانه بتواند به فعالیت سیاسی بپردازد، بسیار پایین می آید. اما میتوان جامعه مدنی را جامعه ای دانست كه در آن نهادهای مدنی بصورت گروه های ذینفوذ جناحهای اقلیت، نه تنها به منظور تامین منافع گروهی بلكه برای ایجاد ثبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی چون واسطه ای بین حكومت و مردم ایفای نقش كنند.
در واقع بر حسب این تعریف جامعه مدنی حوزه مستقلی از دولت است كه بصورت منسجم و متشكل به ایفای نقشهای سیاسی و اجتماعی می پردازد كه این نقشها شامل بحث در مورد مسائل عمومی مربوط به جامعه مدنی و در عین اقدام و كنش در این زمینه است كه این اظهار نظر و اقدام در جامعه مدنی هر دو دارای دو خصلت اساسی رهایی و آزادی و قانونمندی است. بر این اساس تشكلهای مدنی دست كم و ابتدا به ساكن، دعاوی سیاسی ندارند ولی در نهایت و به درجات مختلف در ارتباط تنگاتنگ با حیات سیاسی جامعه قرار دارند. میزان استقلال جامعه مدنی در هر جامعه ای با میزان آزادیهای موجود در آن پیوند دارند. در واقع در درون این چارچوب است كه می توان از نهادهای مدنی و نقش آفرینی آنها در شكل بخشیدن به هویت بحث كرد.
كاركرد این نهادها خصلتاً، ذاتاً و ضرورتاً سیاسی نیست ولی به هر حال هر اقدام جمعی و اجتماعی آثار سیاسی هم پیدا میكند. بنابراین این نهادها با اینكه اساساً برای كسب قدرت سیاسی بوجود نمی آیند، ولی دارای كنشهای سیاسی اجتماعی مشخصی هستند كه از دیگر نهادهای مدنی سراغ داریم. با این حال باید بر یك مسئله تاكید كرد: نهادهای مدنی در ایران به معنای واقعی كلمه مستقل نیستند و همواره نقش آفرینی آنها در سایه یك دولت بسیار مداخله گر قرار داشته است.
دولت در جامعه ایران به دلایل تاریخی خود را صاحب صلاحیت و البته حق برای مداخله در تمام امور جامعه می داند كه این شامل مداخله در درون این تشكلهای مدنی بوده است و از همین روی شاید بتوان آنها را نهادهای شبه مدنی در جامعه ایران نامید كه در واقع این یك چالش اساسی در پیش روی تقویت و گسترش جامعه مدنی در كشور میباشد.
محتویات این مقالە منعکس کننده دیدگاه و نظرات وب‌سایت کوردستان‌میدیا نمی‌باشد
