ئازاد مستۆفی
لە پەیکەری کۆمەڵگەدا ڕۆژنامەنووسی بێژەری ڕاستی و هەقیقەت و هەڵگری مەشخەڵی شەفافیەت و پارێزەری دیموکراسییە. جەوهەرەکەی تەنها لە ڕووماڵکردنی ڕووداوەکاندا نییە، بەڵکوو لە پرسیارکردنیان و تەحەدای دۆخی ئێستە و بەرزکردنەوەی بنەماکانی ئازادیی قسەکردن‌دایە. بەڵام لە سایەی ڕێژێمە پاوانخوازەکان و ژوورە دەنگدانەوەکانی خۆپەرستیدا، پیرۆزیی ڕۆژنامەنووسی زۆرجار ڕووبەڕووی تەحەدای گەورە دەبێتەوە.
لە نێوەڕۆکدا، ئەرکی ڕۆژنامەنووس تیپەڕین لە سنوورەکانی گێڕانەوەی چیرۆکە و پەیوەندیی بە ورووژاندنی وەرگرتنی زانیاریی و وروژاندنی مشتومڕ و گۆڕانکارییەوە هەیە. جەوهەری ڕاستەقینەی ڕۆژنامەنووسی لە توانای ورووژاندنی پرسیار و ورووژاندنی ژێر ڕووکەش و ئاشکراکردنی ڕاستییە شاراوەکان‌دایە کە لە کۆریدۆرەکانی دەسەڵات‌دایە. ڕۆژنامەنووسی بەدواداچوونێکی بێوچان بۆ شەفافیەت و پابەندبوونێکی بێوچانە بۆ لێپرسینەوە لە کەسانی دەسەڵاتدار و پابەندبوونێکی بێوچان بە بەهێزکردنی خەڵک بە زانیارییەوەیە.
بەڵام لە دنیای تاریکی دەسەڵاتە دیکتاتۆرەکاندا، ڕۆژنامەنووسیی ئازاد دەبێتە دڕکێک و چقڵێک لە چاوی سەرەڕۆکاندا. بۆیە سانسۆر دەبێتە چەکی هەڵبژاردن، کاتێک ستەمکاران هەوڵ دەدەن ناڕەزایەتییەکان بێدەنگ بکەن و جینایەتەکانیان لە تاریکیدا بشارنەوە و دەستکاری گێڕانەوەکە بکەن بۆ ئەوەی لەگەڵ بەرژەوەندییەکانیان بگونجێت. لەگەڵ ئەوەشدا ڕێک لەم دیمەنە ستەمکارانەدایە کە گرینگی و بایەخی ڕۆژنامەنووسی گەشاوەتر دەدرەوشێتەوە. چونکە ئەرکی ڕۆژنامەنووسە سەرپێچی لە سنوورەکانی سانسۆر بکات و دەنگە بێدەنگ و کپکراوەکان بەهێزتر بگەیەنێت و ڕووناکییەکی دزەپێکەر بدرەوشێنێتەوە بۆ نێو کۆتایی ستەمکاری.
جگە لەوەش تەحەدای ڕۆژنامەنووسی تەنیا لە ڕێڕەوەکانی دەسەڵاتەوە سەرچاوە ناگرێت بەڵکوو لە کۆریدۆرەکانی بیروڕای گشتیشەوە سەرچاوە دەگرێت. لە سەردەمێکدا کە زانیاریی هەڵە بڵاو دەبێتەوە و ژوورە فیکرییەکان گەشە دەکەن، تێڕوانینێکی مەترسیدار هەیە کە ڕۆژنامەنووسی دەبێت لەگەڵ حەزی تاکەکەسیدا بڕوات، دەبێت لەگەڵ لایەنگرییە پێشوەختەییەکان بگونجێت و دەبێت وەک دەمڕاستێک بۆ ئەجێندای حیزبی و گرووپی بێت. بیرۆکەیەکی لەم شێوە دژی پڕەنسیپەکانی ڕۆژنامەنووسییە و سروشتی ئەم پیشەیە لاواز دەکات و هەروەها ئاستی ڕۆژنامەنووسی و کەسایەتی ڕۆژنامەنووسیش دادەبەزێنێت.
ڕۆژنامەنووسی بە سروشتی خۆی بەدوای بابەتییەت و پابەندبوونە بە پێشکەشکردنی ڕوانگەی جۆراوجۆر و پابەندبوونە بە ئاشکراکردنی ئەو ڕاستییە فرەلایەنانەی کە بنەمای پرسە ئاڵۆزەکانن. داوای ڕووماڵکردنی یەکلایەنە بەواتای چەقاندنی بناغەی خودی ڕۆژنامەنووسی و وازهێنان لە بەدواداچوونی ڕاستی لە بەرژەوەندی ئاسوودەیی نەزانی و خیانەتکردن لە متمانەی خوێنەرانە کە بۆ گەڕان لە توێی زانیارییە جۆراوجۆرەکان، پشت بە ڕۆژنامەنووس دەبەستن.
لە بەرانبەر ئەم تەحەددایانە، پێویستە ڕۆژنامەنووسان لە پابەندبوونیان بە پیشەکەیانەوە سەقامگیر بمێننەوە. پێویستە ڕۆڵی خۆیان وەک پارێزەری هەقیقەت و داکۆکیکاری شەفافیەت و وەک داکۆکیکارێکی بێدەنگ کە بەدوای دەسەڵاتەوە نین، بسەلمێنن. دەبێت بەرەنگاری حوکمڕانی لەمەڕ هاندانی پاداشت و سوودی سانسۆر ببنەوە. دەبێ سەرپێچی بکەن لەو گوشارانەی کە داوایان لێ دەکات بەلایەنگرییەوە ڕووداوەکان ڕووماڵ بکەن و داکۆکی بکەن لە بنەماکانی ڕاستی کە لەنێو دڵی هەر ڕۆژنامەنووسێک‌دایە.
جگە لەوەش خوێنەر و بینەر و گوێگر، وەک بەکاربەری هەواڵ، بەرپرسیارن لە داکۆکیکردن لە بنەماکانی ڕۆژنامەنووسی. پێویستە بەرەنگاری ئەو وەسوەسەیە ببنەوە کە پاشەکشە بکەن بۆ نێو ژوورە فیکرییەکان، بەکارهێنانی زانیاری بێ ڕەخنە و داواکاری بۆ خۆگونجاندن لەگەڵ دەمارگرژییەکان. پێویستە فرەچەشنی بۆچوونەکان قبووڵ بکەن و بەشداریی گوتاری ڕەخنەیی بکەن. ڕۆژنامەنووسان و بەکارهێنەرانی ڕاگەیاندن بەرپرسیارن لە بەرزترین ستانداردەکانی هەقیقەت و ڕاستی.
بێگومان لە سەردەمی پەیوەندی و هەوڵدان بۆ دامەزراندنی کۆمەڵگەی تەندروست و مەدەنی لەسەر بنەمای پرەنسیپەکانی دێموکراسی و مافی مرۆڤ، ناکرێت گرنگیی ڕۆژنامەنووسی پشتگوێ بخرێت. ئەمە بەردی بناغەی دێموکراسییە، بەردی بناغەی شەفافیەت و چرای حەقیقەتە لە جیهانێکدا کە بە زانیاریی هەڵە و سانسۆر داپۆشراوە. لە کاتێکدا کە بە شەپۆلەکانی سەدەی بیست و یەکەمدا تێ‌دەپەڕین، با پابەندبوونمان بە بنەماکانی ڕۆژنامەنووسی و بەدواداچوون بۆ ڕاستی و پاراستنی کۆمەڵگەیەکی ئازاد دووپات بکەینەوە. چونکە بە وتەی تۆماس جێفرسۆن "ئازادیی ئێمە پەیوەستە بە ئازادیی ڕۆژنامەنووسییەوە و ئەم ئازادییە بەبێ لەدەستدان ناتوانێ بەرتەسک بکرێتەوە".
ئەو نیشتمان و وڵاتانەی لەلایەن دیکتاتۆرییەت و داگیرکارییەوە چەوساوەتەوە، وەک کوردستان، ڕۆژنامەنووسیی چرایەکی هیوایە لە نێو تاریکیدا و وەک هێڵی ژیانە بۆ دەنگە کپکراوەکان. ڕۆشنایی دەخاتە سەر تاوانەکان و ئەو واقیعە ئاشکرا دەکات کە لەلایەن ڕێژێمە پاوانخوازەکانەوە شاراونەتەوە. ڕۆژنامەنووسی دەبێتە ڕێڕەوێک کە ڕاستی و هەقیقەت بڵاو دەکاتەوە، خۆڕاگری نیشان دەدا و بەرخۆدان بەرجەستە دەکرێت. لە بەرامبەر ستەمدا، کۆمەڵگە بەهێز دەکات بۆ وەرگرتنەوەی ڕاستیی ڕووداوەکان. ڕۆژنامەنووس تەحەدای ستەمکار دەکات و ئاواتەخوازە بۆ داهاتوویەک کە بە ئازادی و دادپەروەری پێناسە بکرێت. بۆیە بۆ کورد و ئەوانیتر کە زوڵم و ستەم قبووڵ ناکەن، ڕۆژنامەنووسی تەنها پیشە نییە بەڵکو چەکێکە بۆ ڕزگاری و شایەتحاڵی ئەو ڕۆحە ئینسانییە نەبڕاوەیە کە دەیەوێ کۆمەڵگەیەکی تەندروست لەسەر بنەمای پرەنسیپی دێموکراسی بونیات بنێت.
