کەریم پەرویزی
لە ماوەی رابردوودا بەرپرسانی نیزامی و ئەمنیەتیی رژیم بڕیاریان دا کە خاڵە سنووریەکانی کوردستان بەتایبەت ئەو شوێنانەی کە رێگای هاتوچۆی زیاتری بازار و کاسبیی تێدا هەبوو بگرن و بازارچە نیمچە فەرمیەکانی شارە سنووریەکانی کوردستان دابخەن.
دۆخی ئابووری و ژیانی رۆژانەی خەڵکی کوردستان بە کاسبی و بازاری سنووریەوە بەسراوەتەوە. هۆی ئەم بەسراوەبوونەش بۆ چەند شت دەگەڕێتەوە، لەوانە نەبوونی کارگا و کارخانەی گەورەی ئابووری و هەروەها گرینگی نەدانی حکوومەت بە بەشی کشتوکاڵی و ئاژەڵداری لە کوردستاندا و ئەمنیەتیکردن و گرنگی نەدان بە بەشی تووریستی و شوێنەوارە گەشتیاری و مێژوویەکانی کوردستان. ئەو پرۆژە گەورانەی وەکوو بەنداو و رێگا وبان، هەمووی لە ژێر کۆنترۆڵی سپای پاسداراندایە و هەروەها چەندین هۆکاری دیکە کە هەموویان دەستیان داوەتە دەست یەک و سیاسەتی گشتیی رژێمی ئیسلامیی ئێرانیان سەبارەت بە بواری ئابووری لە کوردستاندا لێ کەوتۆتە کە دەیانەوێ کوردستان لە دۆخی لاوازی ئابووری و داخراوی و لارەملیدا بهێڵنەوە تاکوو هەرکات پێویستیان بوو بە بەستنی شاڕێی بژێوی ژیانی خەڵکی کورد، لارەمل و ناچار بە قبووڵکردنی سیاسەتەکانی ریژیمیان بکەن.
لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا خەڵک رێگای کاسبیی سەرسنووریان دۆزیەوە و هەموو گرفتەکانی ئەو رێگایەیان قبووڵ کردبوو و تەنانەت تەقەی راستەوخۆی هێزەکانی رژیم لە کاسبکارانیان تەحەمول دەکرد و بە کۆژرانی دەیان کۆڵبەر هەر درێژەیان بەو نان دەرهێنانە پڕ رەنج و ئازارە دەدا تاکوو ملکەچی ویستەکانی سپای پاسداران و رژیمی سەرەڕۆ نەبن.
لە لایەکی دیکەوە هێزە ئیتلاعاتی و پاسدارەکان، لە رێگەی دەسبەسەردا گرتن بە کاری بازرگانیی قاچاخی، داهاتی میلیاردیان لە گیرفان دەخست و هەم بەزۆری زۆرداری باجیان لەخەڵک وەردەگرت و هەم تەقەیان لێ دەکردن و دەیان کوشتن و هەم بەناوی ئەمنیەتی بوونی ناوچەکە بوودجەی وڵاتیشیان هەڵ دەلووشی و بەکورتی قازانجی هەمەلایەنەیان لێ دەکرد.
ئێستا و بەتایبەت لەم یەک ساڵی رابردوودا کە وەزعی سیاسی لە ناوچەکە گۆڕاوە و پارامێتری دیکە هاتۆتە کایەوە و بەتایبەت بزاوتی رزگاریخوازی لە کوردستانی خۆرهەڵات وەجووڵەی نوێ و بەشێوەی تازە کەوتوە، ئیتر کاسبی و قاچاخی سەرسنوور ئەو پێگەیەی پێشووی بۆ رژیم نەماوە و لە ترسی وەلەرزە کەوتنی ئەمنیەتە پووشاڵی و درۆینەکەی، بڕیاری داخستنی بازار و رێگاکانی هاتوچۆی کاسبیی سەرسنووری لە کوردستان داوە و لەپێناوی ترسی لە هێزە کوردیەکاندا، چاوپۆشیی لە میلیاردها داهاتی ئەو بازرگانیە ی سەرسنوور کردوە.
بەڵام ئەم داخستنی سنوور و بازارچە سنووریەکان، هەر وا بە ئاسان بۆی نەچۆتە پێش و ژیانی رۆژانەی دەیان هەزار کەس لە چەندین شاری کوردستان بە ئەو سنورانەوە بەسراوەتەوە و ئەو هەڕەشەیەی رژیم لە ژیانی رۆژانەی خەڵک، ناراەزایەتی و مانگرتنی بازاریانی لێ کەوتەوە و لە شارەکانی وەکوو بانە و سەردەشت و پیرانشار و مەریوان، نارەزایەتی و مانگرتنەکان بەرچاو بوون و تەنانەت خۆپیشاندان و کۆبوونەوەی نارەزایەتیی خەڵکی بەدواوە بوو.
هەرچی بەرپرسانی جۆر بە جۆری رژیم لە ئەندامانی مەجلیس و شووراکانی شارەوە بگرە تا فەرماندار و نوێنەری وەلیی فەقیه و ... هەوڵیان دا کە بە هەڕشە و تەماح و وەبەرنان و وادەو بەڵینیی درۆینە و ... خەڵک لە مانگرتن پەشیمان بکەنەوە و زوو کێشەکە بێدەنگ بکەن.
بەڵام هەڵوێستی یەکدەنگ ومەدەنیانەی خەڵک و دەنگدانەوەی ئەو هەڵوێستە و کردارە شارستانیانەی خەڵکی کورد، لە راگەیناندەکاندا و بەردەوامییان لە سەر داواکاریە سادە و رەواکانیان، رژیمی ناهومێد کرد و بەرپرسانی رژیم رایان گەیاند کە وەزارەتی ناوخۆ رێگای داوە کە سنوورەکان بۆ ماوەی مانگێک کراوە بێ.
هەرچەند ئەم بڕیارەی رژیم کاتیە و بۆ ماوەی مانگێکە و رەنگە بە هەموو فرتوفێڵێک هەوڵ بدەن ئەو یەک مانگەش بەڕێوەی نەبەن، بەڵام هەر خودی ئەو بڕیارە نیشانی دا کە رژیمی کۆماری ئیسلامی خاڵێکی لاوازی زۆر گرنگ و ئەساسیی هەیە.
خاڵی لاوازی رژیمێکی وەک کۆماری ئیسلامی کە لە ناوچەکەدا بە پەرەدان بە تیرۆریزم ئاژاوەیەکی گەورەی ناوەتەوە و ئیدیعای ئەمنیەت و ئاسایش لە نێو سنوورەکانی خۆیدا دەکا، لە شارەکانی کوردستاندایە.
رژیمی دیکتاتۆر و سەرەڕۆی وەک کۆماری ئیسلامی لە شار و خەڵکی کوردستان دەترسێ. ئەزموونی رابردوو و ئەم جارەش سەلماندوویە کە هەر کات کۆمەڵگا و خەڵکی شارەکان وەجووڵە دەکەون و هەڵوێستی یەکدەنگ و لێبڕاویان هەبێ و بە شێوەی جەماوەری بێنە گۆڕەپانی داواکاریی ماف و ئازادی و ویستەکانیان، رژیم هەرچەند چاوی سوور کردبێتەوە، هەر پاشەکشە دەکا و سەنگەری پێ چۆڵ دەکرێ.
پاشنەی ئاشیل و لای تەنکیی دەسەڵاتی سەرەڕۆی ئیسلامیی تاران، نارەزایەتی دەربڕینی جەماوەری و یەکدەنگی خەڵک و بەتایبەت لە شارەکاندایە. شار وەک سەنگەرێکی گەورە و گرانی خەباتی مافخوازی و ئازادیخوازی، دەسەڵاتی لەرزۆکی رژیم ناچار بە پاشەکشێ دەکا.
دیکتاتۆر هەرچەندە خۆی هەڵمسێنێ و بە هەڕوگیف وا بنوێنێ کە دەسەڵاتەکەی ئەبەدیە، بەڵام بە وەجووڵەکەوتنی یەکدەنگی خەڵک کونە مشکی لێ دەبێ بە قەیسەری.
لە ماوەی رابردوودا بەرپرسانی نیزامی و ئەمنیەتیی رژیم بڕیاریان دا کە خاڵە سنووریەکانی کوردستان بەتایبەت ئەو شوێنانەی کە رێگای هاتوچۆی زیاتری بازار و کاسبیی تێدا هەبوو بگرن و بازارچە نیمچە فەرمیەکانی شارە سنووریەکانی کوردستان دابخەن.
دۆخی ئابووری و ژیانی رۆژانەی خەڵکی کوردستان بە کاسبی و بازاری سنووریەوە بەسراوەتەوە. هۆی ئەم بەسراوەبوونەش بۆ چەند شت دەگەڕێتەوە، لەوانە نەبوونی کارگا و کارخانەی گەورەی ئابووری و هەروەها گرینگی نەدانی حکوومەت بە بەشی کشتوکاڵی و ئاژەڵداری لە کوردستاندا و ئەمنیەتیکردن و گرنگی نەدان بە بەشی تووریستی و شوێنەوارە گەشتیاری و مێژوویەکانی کوردستان. ئەو پرۆژە گەورانەی وەکوو بەنداو و رێگا وبان، هەمووی لە ژێر کۆنترۆڵی سپای پاسداراندایە و هەروەها چەندین هۆکاری دیکە کە هەموویان دەستیان داوەتە دەست یەک و سیاسەتی گشتیی رژێمی ئیسلامیی ئێرانیان سەبارەت بە بواری ئابووری لە کوردستاندا لێ کەوتۆتە کە دەیانەوێ کوردستان لە دۆخی لاوازی ئابووری و داخراوی و لارەملیدا بهێڵنەوە تاکوو هەرکات پێویستیان بوو بە بەستنی شاڕێی بژێوی ژیانی خەڵکی کورد، لارەمل و ناچار بە قبووڵکردنی سیاسەتەکانی ریژیمیان بکەن.
لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا خەڵک رێگای کاسبیی سەرسنووریان دۆزیەوە و هەموو گرفتەکانی ئەو رێگایەیان قبووڵ کردبوو و تەنانەت تەقەی راستەوخۆی هێزەکانی رژیم لە کاسبکارانیان تەحەمول دەکرد و بە کۆژرانی دەیان کۆڵبەر هەر درێژەیان بەو نان دەرهێنانە پڕ رەنج و ئازارە دەدا تاکوو ملکەچی ویستەکانی سپای پاسداران و رژیمی سەرەڕۆ نەبن.
لە لایەکی دیکەوە هێزە ئیتلاعاتی و پاسدارەکان، لە رێگەی دەسبەسەردا گرتن بە کاری بازرگانیی قاچاخی، داهاتی میلیاردیان لە گیرفان دەخست و هەم بەزۆری زۆرداری باجیان لەخەڵک وەردەگرت و هەم تەقەیان لێ دەکردن و دەیان کوشتن و هەم بەناوی ئەمنیەتی بوونی ناوچەکە بوودجەی وڵاتیشیان هەڵ دەلووشی و بەکورتی قازانجی هەمەلایەنەیان لێ دەکرد.
ئێستا و بەتایبەت لەم یەک ساڵی رابردوودا کە وەزعی سیاسی لە ناوچەکە گۆڕاوە و پارامێتری دیکە هاتۆتە کایەوە و بەتایبەت بزاوتی رزگاریخوازی لە کوردستانی خۆرهەڵات وەجووڵەی نوێ و بەشێوەی تازە کەوتوە، ئیتر کاسبی و قاچاخی سەرسنوور ئەو پێگەیەی پێشووی بۆ رژیم نەماوە و لە ترسی وەلەرزە کەوتنی ئەمنیەتە پووشاڵی و درۆینەکەی، بڕیاری داخستنی بازار و رێگاکانی هاتوچۆی کاسبیی سەرسنووری لە کوردستان داوە و لەپێناوی ترسی لە هێزە کوردیەکاندا، چاوپۆشیی لە میلیاردها داهاتی ئەو بازرگانیە ی سەرسنوور کردوە.
بەڵام ئەم داخستنی سنوور و بازارچە سنووریەکان، هەر وا بە ئاسان بۆی نەچۆتە پێش و ژیانی رۆژانەی دەیان هەزار کەس لە چەندین شاری کوردستان بە ئەو سنورانەوە بەسراوەتەوە و ئەو هەڕەشەیەی رژیم لە ژیانی رۆژانەی خەڵک، ناراەزایەتی و مانگرتنی بازاریانی لێ کەوتەوە و لە شارەکانی وەکوو بانە و سەردەشت و پیرانشار و مەریوان، نارەزایەتی و مانگرتنەکان بەرچاو بوون و تەنانەت خۆپیشاندان و کۆبوونەوەی نارەزایەتیی خەڵکی بەدواوە بوو.
هەرچی بەرپرسانی جۆر بە جۆری رژیم لە ئەندامانی مەجلیس و شووراکانی شارەوە بگرە تا فەرماندار و نوێنەری وەلیی فەقیه و ... هەوڵیان دا کە بە هەڕشە و تەماح و وەبەرنان و وادەو بەڵینیی درۆینە و ... خەڵک لە مانگرتن پەشیمان بکەنەوە و زوو کێشەکە بێدەنگ بکەن.
بەڵام هەڵوێستی یەکدەنگ ومەدەنیانەی خەڵک و دەنگدانەوەی ئەو هەڵوێستە و کردارە شارستانیانەی خەڵکی کورد، لە راگەیناندەکاندا و بەردەوامییان لە سەر داواکاریە سادە و رەواکانیان، رژیمی ناهومێد کرد و بەرپرسانی رژیم رایان گەیاند کە وەزارەتی ناوخۆ رێگای داوە کە سنوورەکان بۆ ماوەی مانگێک کراوە بێ.
هەرچەند ئەم بڕیارەی رژیم کاتیە و بۆ ماوەی مانگێکە و رەنگە بە هەموو فرتوفێڵێک هەوڵ بدەن ئەو یەک مانگەش بەڕێوەی نەبەن، بەڵام هەر خودی ئەو بڕیارە نیشانی دا کە رژیمی کۆماری ئیسلامی خاڵێکی لاوازی زۆر گرنگ و ئەساسیی هەیە.
خاڵی لاوازی رژیمێکی وەک کۆماری ئیسلامی کە لە ناوچەکەدا بە پەرەدان بە تیرۆریزم ئاژاوەیەکی گەورەی ناوەتەوە و ئیدیعای ئەمنیەت و ئاسایش لە نێو سنوورەکانی خۆیدا دەکا، لە شارەکانی کوردستاندایە.
رژیمی دیکتاتۆر و سەرەڕۆی وەک کۆماری ئیسلامی لە شار و خەڵکی کوردستان دەترسێ. ئەزموونی رابردوو و ئەم جارەش سەلماندوویە کە هەر کات کۆمەڵگا و خەڵکی شارەکان وەجووڵە دەکەون و هەڵوێستی یەکدەنگ و لێبڕاویان هەبێ و بە شێوەی جەماوەری بێنە گۆڕەپانی داواکاریی ماف و ئازادی و ویستەکانیان، رژیم هەرچەند چاوی سوور کردبێتەوە، هەر پاشەکشە دەکا و سەنگەری پێ چۆڵ دەکرێ.
پاشنەی ئاشیل و لای تەنکیی دەسەڵاتی سەرەڕۆی ئیسلامیی تاران، نارەزایەتی دەربڕینی جەماوەری و یەکدەنگی خەڵک و بەتایبەت لە شارەکاندایە. شار وەک سەنگەرێکی گەورە و گرانی خەباتی مافخوازی و ئازادیخوازی، دەسەڵاتی لەرزۆکی رژیم ناچار بە پاشەکشێ دەکا.
دیکتاتۆر هەرچەندە خۆی هەڵمسێنێ و بە هەڕوگیف وا بنوێنێ کە دەسەڵاتەکەی ئەبەدیە، بەڵام بە وەجووڵەکەوتنی یەکدەنگی خەڵک کونە مشکی لێ دەبێ بە قەیسەری.
