کوردستان میدیا

ماڵپەڕی ناوەندیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران

ئازادیی ئەقڵ و ئەندیشەی مرۆڤ له ‌کۆت و بەندی خورافات، نەریت، ئایدیۆلۆژی و دیکتاتۆری (حوسێن نازدار)

14:10 - 11 سەرماوەز 2713

حوسێن نازدار

ئازادی چەمکێکی رێژەییە، بە واتای \'\'نەبوونی کۆت و بەند و زۆر\'\'ـە نەک ئانارشیزم و بێ سەرەو بەڕەیی و بەرەڵایی، ئازادی بریتیە لەو کردارە جەستەیی وهزرییانەی کە مرۆڤ لە ژیانی کۆمەڵگاکەیدا و لە چواچێوەی یاسایەکی دێموکراتیک وگەل پەسنددا ئەنجامی دەدات بەبێ ئەوەی زیان بە کەسانی دیکە و بەرژەوەندیی گشتی بگەیەنێ، ئازادی هەقێکی رەوای مرۆڤە وهیچ چەشنە ناهەقییەک هەڵناگرێ، ئازادی کەرامەت و شەخسییەت دەدا بە مرۆڤ و رێگه ‌نادا بکرێ بە ئامراز و مۆرە، ئازادی پەنا و پشتیوان و پاسەوانی مافی مرۆڤە و نەخشی سەرەکیی هەیە لە هێنانەدیی چاکە و بەختەوەری وخۆشگوزەرانی بۆمرۆڤ و کۆمەڵگا.
مرۆڤ بوونەوەرێکی ئەقڵمەندە؛ ئەقڵ گرینگترین توانایە کە مرۆڤ بۆ سەربەخۆیی بوونی خۆی هەیەتی، ئەقڵ گەوهەری یاسای ژیانی مرۆڤە و چرایەکە بۆ رێنوێنی کردنی خواستەکان واته رێنوێنی دەدا به ‌مرۆڤ کە چ بخوازێ و چ بڵێ و چ بنووسێ وچۆن هەڵسوکەوت بکات. ئەقڵ چەمکێکی رێژەیی‌یە و بەرامبەر بە زۆری و گەورەیی و جۆراوجۆری زانیارییەکان سنووردارە. \'\'دیکارت\'\' گوتوویەتی: \'\'ئەقڵ دەرەنجامی لۆژیکی شتە گەورە و بچووک و روون و ئاشکراکانە\'\'.
مەبەست له \'\'ئازادی و‌سەروەریی ئەقڵ\'\' هەموو جۆرە ئەقڵێک نییە، بەڵکوو ئەو ئەقڵەیە کە پێوەندیی پتەو و راستەوخۆی بە ئازادییەوە هەیە و لەگەڵ \'\'بنەما نەگۆڕ و رەهاکاندا نەگونجاو ناتەبایە و لەپێناوی ئازادکردنی ئەقڵە کۆت و بەندکراوەکان دا\'\' ئازایانە خەبات دەکات. پێوەندی ئەقڵ و ئازادی رێژەیی و داهێنەرانەیە و دەبێتە هۆی نرخاندن و گەشەو درەوشانەوەی سەروەری ئەقڵی مرۆڤ و لە کاروباری سیاسی، ئابووری، کۆمەڵایەتی، کولتووری و زانستی کۆمەڵگادا رەنگ دەداتەوە ونەخشی کاریگەر و گرینگی هەیە.
مرۆڤ بەگوێرەی سروشتی خۆی بوونەوەرێکی خاوەن ئەندیشەیە؛ واتە خاوەنی بیر، بیرۆکە، بیرکردنەوه، گومان، ترس، خەم و نیگەرانی و هەروەها خاوەنی روانگە، تێڕامان، تێڕوانین، تێبینی، پرسیار، رەخنە، پێشنیار، راڤە، هەڵسەنگاندن، هەڵوێست و بڕیارە.
ئەندیشە چەمکێکی رێژەیی‌یە، کاری بیر و ئەندیشە تەنیا قبووڵ کردن نییە، بەڵکوو بە پلەی یەکەم وسەرکیی داهێنانە، سنووری زانست و ئەندیشە نابێ دیاری کراو بێ، لەبیرکردنەوە و ئەندیشەدا دەبێ جێگە بۆ گومان هەبێ و دەرفەتی هاتنە کایەی هزری نوێ بۆ مرۆڤ بڕەخسێ.
لە چاخ وسەدەکانی دێریندا، ئایدیای رەها ولایەنگرانی نەرێت، \'\'شک و گومان و وەڵامی روونیان\'\' بۆ گرینگ نەبوو، بیر و بۆچوونی خورافی و پڕ لە وەهم مرۆڤی لە مرۆڤایەتی دوورخستبۆوە تان و پۆی ئەقڵ و ئەندیشەی مرۆڤ لەگەڵ ئەفسانەکان لێک ئاڵابوون، ژیان و مەرگ بە هۆی ئەفسانەکانەوە راڤه دەکران، ‌سێحر و جادوو و خورافات ببوونە هۆی ئەوە کە مرۆڤ نەتوانێ ژیرانە زانست و تێگەیشتنی خۆی بۆ باشکردنی دۆخی ژیانی بەکار بێنێ. پێشکەوتنی مرۆڤایەتی بەرەبەرە مرۆڤی بەرەو ئەوە برد کە هوشیاری و زانیاری لەسە ر ‌خۆی و شتەکان و دیاردەکان زیاتر بێ، گەشە و درەوشانەوەی ئەندیشەی مرۆڤ بوو بە رووناککەرەوەی رێگای رزگاریی مرۆڤ لە کۆت و بەندی سێحر و جادوو و ئەفسانە و خورافات.
ئەو مرۆڤانەی کە به ‌رووناکی گەیشتوون و رووناکبیر و بیرکراوەن و خۆیان وەک مرۆڤ دەناسن و لە شوێن و کاتی جیاوازدا خاوەنی بیرن و دەزانن کە چاوپۆشی لە رۆشنگەری پێشێل کردنی مافی مرۆڤە، هەرگیز لە تاریکی ناترسن و کاردەکەن لە پێناوی گۆڕینی شێوازی بیری ئەفسانەیی بۆ بیری واقیعی، خەبات دەکەن بۆ ئازادی لە بەکارهێنانی ئەقل و ئەندیشە وئازایەتی لە راگەیاندنی زانست و زانین.
ئەو بیر و ئەندیشانەی \'\'کە شتە گەورە و بچووک و روون و ئاشکراکان و راستییە رێژەیی‌یەکان وەک \'\'رەها\'\' و \'\'مقدس\'\' یان بیر و بۆچوونی خورافی و پڕ لە وەهم وەک \'\'حقیقت\'\' بە خەڵک بناسێنن، زیان بە زانست و گەشە و پێشکەوتنی مرۆڤ و مرۆڤایەتی دەگەیەنن. ئەو بیر و ئەندیشانەی کە سەرکوت و سرێنەوەی بیر و بۆچوون و دەنگ و رەنگە جیاوازەکان بە \'\'پیرۆز و رەوا\'\' بزانن دژی ئازادی و مافەکانی مرۆڤن، ئەو بیر و رایانەش کە زادەی پێویستییەکانی سەرکەوتن و چەسپاندنی ئەقڵانیەت، سەروەریی گەل، دەسەڵاتی دێموکراتی و ئازادی کۆمەڵگا بن کاریگەر دەبن و درێژە به ‌رەوایی رێژەیی خۆیان دەدەن.
لەجیهانی ئەمرۆدا کەسەردەمی دەسەڵاتی زانیاریی، سەروەریی ئەقڵ، سێکۆلاریزم، شارستانیەت، هەمەرەنگی، فرەلایەنی، ئازادیی دژەکان و بیر و رای جیاوازە، مافی \'\'دوا حوکمی رەها\'\' بۆ هیچ فەلسەفە، ئەندیشە، ئایین، ئایدیۆلۆژی، تێز و دەسەڵاتـێک بۆ هەمیشە پارێزراو دەستەبەر نابێت.
کۆمەڵگای مرۆڤایەتی، بۆ بنبڕکردنی بیر و ئەندیشەی کۆنەپەرستانە و چەقبەستوو ئەفسانەی، بۆ سڕینەوەی شوێنەواری نالەباری ئایدلۆژیای رەهاگەرا و نەگۆڕ، پێویستیی بەئەقڵ و ئەندیشەی ئازاد و رێژەیی، بیری رەخنەیی، رەخنەگری ئازا، رەخنەی بنیاتنەر، لێکۆلەری واقێعبین و بە توانا و داهێنەر، دامەزراوە وسەرچاوەی زانستی و لێکۆڵینەوەی بە هێز و چالاک، دامەزراوەی راگەیاندنی سەربەخۆ و ئازاد و بەرپر‌س هەیە.

ناوەڕۆکی ئەم بابەتە را و تێبینیی نووسەرە و ماڵپەڕی کوردستان میدیا لێی بەرپرسیار نییە