دیمانە: تیشک tv
بەمەبەستی ئاگاداربوون لە بۆچوونەكانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، لەسەر كۆمەڵگای سیاسی ئێران، ئەو رووداوانەی كە لەم دواییانەدا لە ئێران هاتوونەتە ئاراوە، بەتایبەتی كوردستان و بارودۆخی كورد لەم ناوچە جوگرافیاییەدا، تیشك تی ڤی دیمانەیەكی تایبەتی لەگەڵ بەڕێز مستەفا هیجری سكرتێری گشتیی حیزبی دێموكرات پێكهێنا كە سەرنجی خوێنەرانی رۆژنامەی كوردستان بۆ دەقی ئەو وتووێژە رادەكێشین.
پ: نیزیك بە 100 رۆژ لە دەس بەكاربوونی حەسەن رووحانی تێدەپەڕێ لە ئێراندا. پێش لە هەڵبژاردنەكان ئێوە وەكوو حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، بەیاننامەیەكتان بڵاوكردەوە و هەڵبژاردنەكانتان تەحریم كرد، پێشبینی ئەوەتان كردبوو كە خەڵك بە هاتنی رووحانی دڵخۆشە، بەڵام وەزعییەتی ئێران زۆر خرابتر دەبێ، ئەو پێشبینییەنانەتان لەسەر چ بنەمایەك بوو و ئایا بەراستی ئێستا پێتان وایە وەزعییەتی ئێران خرابتر بووە؟
و: بەیانییەی دەفتەری سیاسی لە پێوەندی لەگەڵ تەحریمی هەڵبژاردنی سەركۆماریی ئێران، سەرچاوەكەی دەگەڕێتەوە بۆ ئەو تەجرۆبەی كە ئێمە وەكوو كورد بەتایبەتی و وەكوو ئێرانی بەگشتی لە ماوەی سی و چەند ساڵی رابردووی دەسەڵاتداریی كۆماری ئیسلامی ئێراندا هەمانبووە، بێجگە لەوە مەسەلەی ئیدئۆلۆژی كۆماری ئیسلامیی ئێران كە دژی دێموكراسی، ئازادی، ویستی نەتەوەكانی ئێران بەتایبەتی نەتەوەی كوردە و ئەو تەجرۆبەی هەموو جارێ لە هەڵبژاردنەكاندا دووپات بۆتەوە كە هێندێك وادە بە خەڵك دەدەن بۆ ئەوەی سەرنجی خەڵك راكێشن و بیانكێشنە سەر سندووقەكانی دەنگدان، بەڵام وەكوو عەرزم كردن ئیدئۆلۆژییەكە و سیاسەتە گشتییەكەی كۆماری ئیسلامی ئیجازە نادا كە بە رووی ئێراندا بكرێتەوە و ئەو تەحریمەش لە چوارچێوەی ئەو بۆچوونەدا راگەیەندرا و ئێمە ئێستا كە لە بەرەبەرەی سەدەمین رۆژی دەسەڵاتداریی سەرۆك كۆماری تازەداین، دەبینین كە دروشمەكانی رووحانی بە نیسبەتی ئەو وادانەی بە خەڵكی ئێرانی دابوو، بەتایبەتی بە كورد و باقی نەتەوەكان، لە پێوەندی لەگەڵ كرانەوەی سیاسی لە ئێراندا و ئازادكرانی زیندانیانی سیاسی و زۆر وەعدە و وەعیدی دیكە، بەداخەوە دەبینین هەر وەكوو سەرۆك كۆمارەكانی دیكە هەر لە جێگای خۆیەتی و لە هێندێك بواردا توند و تیژتریش بووەتەوە.
پ: بەم دواییانەش شەپۆلێكی لە سێدارەدان ئێرانی گرتوەتەوە، لەو پێوەندییەدا ئێوە بابەتێكتان نووسی كە ئایا كۆماری ئیسلامی بەرەو گۆڕان هەنگاو دەنێ یان نا كە لەوێدا پێشبینی ئەوتان كردبوو كە وەزعەكە زۆر خرابتر دەبێ و كۆماری ئیسلامی بە دانی كۆمەڵێك پوان سەركوتی نێوخۆیی زیاتر دەكا، لە سەر چ بنەمایەك ئێوە ئەو قەزاوەتەتان كرد؟
و: هەر وەكوو لە بابەتەكشدا ئیشارەم پێكردبوو، لە سەر ئەو بنچینەیە ئەو قەزاوەت و پێشبینیە هاتبووە ئاراوە كە كۆماری ئیسلامیی ئێران، لە سەرەتاوە تاكوو ئێستا، هەموو هەول و تەقەللاكانی بۆ راگرتن و پارێزگاری كردن لە رێژیمەكەیەتی. ئەگەر باس لە مەسەلەی ئیسلام دەكا، باس لە مەسەلەی دیمۆكراسی، باس لە مەسەلەی حقووقی خەڵكی هەژار دەكا، ئەوانە هەموویان ئەو درۆیانەن كە بۆ پاراستنی حكوومەتەكەی خۆی بەكاری دێنێ و ئێمە ئەوەمان نەك هەر لە ئیدئۆلۆژییەكەیدا ناسیوە، بەڵكوو بە كردەوش بینیومانە، ئەگەر لە بیرمان بێ، كاتێك لە شەڕی 8 ساڵەی ئێران و عێراقدا دوای بە كوشت دانی خەڵكێكی زۆر لە ئێران و تەلەفات و خەساراتێكی ماڵیی یەكجار زۆر، كاتێك كە رەفسەنجانی و هەروەها كۆمەڵێك لە فەرماندەكانی پایەبەرزی نیزامی چوون بۆلای خۆمەینی و حاڵییان كرد كە ئەگەر ئەو شەڕە ئیدامە بدەن، حكوومەتەكەیان تێك دەچێ و شكست دەخۆن، خومەینی بە قەولی خۆیان جامی ژەهری خواردەوە و قەراردادی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكانی قبوول كرد و ئاگربەسەكەی راگەیاند و ئەو هەموو درۆ و شوعارانەش كە دابووی لە رێگای كەربەلاوە قۆدس فەتح دەكا، هەمووی بوو بە هیچ، ئەوە بۆخۆی تەجرۆبەیەك بوو. ئێستاش ئەو بابەتەی كە نووسرابوو بەشێكی لە سەر ئەو بنەمایەیە كە كۆماری ئیسلامیی ئێران بۆ راگرتنی حكوومەتەكەی خۆی پێویستی بەوەیە بە رووی دەرەوەدا بكرێتەوە، ئەو گەمارۆیانەی كە لە سەر ئێران دانراون، لە پێوەندی لەگەڵ پیتاندنی ئۆرانیۆم و ئەو پرۆسەیەی كە دەستی پێكردووە، هەروا درێژەی هەیە و ئەوە بۆتە هۆی ئەوەی كە گەمارۆوەكان گەیشتوونەتە ئەو رادەیەی كە كۆماری ئیسلامبی ئێران هەست بە مەترسی دەكا كە ئەگەر هەروا درێژەی هەبێ، ئیدی توانای بەڕێوەبردنی وڵاتی نامێنێ، كەوابوو دەبێ ئەو حكوومەتە بپارێزی و پاراستنی ئەو حكوومەتەی بە پێچەوانەی دروشمەكانی خامنەیی، لە واقێعدا سازانێكی رەزیلانەیە لەگەڵ روژئاوا تاكوو ئەوان گەمارۆكان تا حەدێ لە سەری شل بكەنەوە بۆ ئەوەی كە بتوانێ داهاتی ئەو نەوتەی كە دەیفرۆشێ بەدەستی بێنێ. كەوابوو سرووشتیە كە كۆماری ئیسلامیی ئێران لە بەرانبەری پاراستنی حكوومەتەكەیدا ئیمتیاز بدا بە رۆژئاوا. بەڵام لایەنەكەی دیكەی كە سازان لەگەڵ خەڵكی ئێرانە و كرانەوە بە رووی خەڵكی ئێرانە، ئەوە دروست بە پێچەوانەی هەدەفەكەی كۆماری ئیسلامییە، بەو مانایە كە خەڵكی ئێران چونكە كۆماری ئیسلامییان ناسیوە، چونكە لێی نارازین هەركات فەزایەكی موناسێب هاتبێتە پێشێ، بەهانەیەكیان كەوتبێتە دەست، دژی رێژیم هاتوونەتە سەر شەقامەكان و دروشمی رووخانی كۆماری ئیسلامیی ئێرانیان داوە. بۆیە هەر پاشەكشەیەكی كۆماری ئیسلامی لە پێوەندی لەگەڵ مەسەلەی دیمۆكراسی و ئازادی بەتایبەت مافی نەتەوەكانی ئێران و یەك لەوان نەتەوەی كورد بە گومانی كۆماری ئیسلامیی ئێران دەبێتە هۆی رووخان و نەمانی كۆماری ئیسلامی. بۆیە گوتمان كە ئەگەر بە رووی دونیادا دەكرێتەوە بە پێچەوانە وەزعییەتەكە لە نێوخۆی وڵاتدا توندوتیژتر دەكاتەوە و ئێستا ئێمە بەداخەوە ئەو ئاسارە دەبینین.
پ : هۆی چییە ئەو وەزعییەتە ئەمنیەتییە خراپە نەك تەنیا لە كوردستاندا، بەڵكوو بەگشتی لە ئێراندا درووستی كردووە؟
و: ئەساسەكەی دەگەڕێتەوە سەر ئەو ترس و لەرزەی كە لە خەڵكی ئێران هەیەتی، چونكە ئەوان بۆ خۆیان لەگەڵ هەموو ئەو ئیدیعایانە كە دەكەن بە پێچەوانە زۆر باش دەزانن كە خەڵكی ئێران لەگەڵ كۆماری ئیسلامیی ئێراندا نین. درزێكی یەكجار زۆر گەورە لە نێوان خەڵكی ئێران و كۆماری ئیسلامیی ئێراندا هاتووتە پێشێ كە رۆژ بە رۆژ ئەو درزە گەورەتر دەبێت، بۆیە ئەگەر خەڵك كەمترین دەرفەت بەدەست بێنن لە جەهەتی رووخانی كۆماری ئیسلامی لە ئێراندا هەوڵ دەدەن و لەو پێوەندییەدا دەوری نەتەوەكانی ئێران كە هەموو سنوورەكانی ئێرانی پێكهێناوە دەورێكی زۆر گرینگی دەبێ. كۆماری ئیسلامی لەوە نیگەرانە كە ئەو وەزعییەتە لە ئێران بێتە پێشێ بۆیە پێش بە هەموو كۆڕوكۆبوونەوەیەك دەگرێ، پێش لە هەموو داخوازییەكی ئازادیخوازانە دەگرێ، زیندانیی درێژخایەن دەبڕێتەوە و بۆ چاوترسێن كردنی خەڵك دیتمان كە ئەو شەپوولەی ئیعدامەكانی وەڕێخستووە لە لایەكەوە لە بەلوچەكان لە عەرەبەكان و بە تایبەتی ئەخیرەن لە نێو تێكۆشەرانی سیاسیی كورد خەڵكەكە ئێعدام دەكا و بۆ ئەوەی خەڵك چاوترسێن بكات.
پ: كاك مستەفا، پێم خۆشە باس لەوە بكەین كە سەفەری رووحانی بۆ نیۆیۆرك و قسەكردنی تەلەفونی لەگەڵ ئۆباما، دیداری زەریف لەگەڵ جان كێری و بەگشتی ئەو موزاكراتەی 5+1 كە زۆرتریشی خایاند ئاكامەكەی بە كوێ دەگات و چی لێدەكەوێتەوە؟
و: وەكوو عەرزم كردی وەلی فەقیه تەنها كەسێكە كە بریاڕ دەدات لە بارەی سیاسەتی نێوخۆیی و دەرەوەی وڵات ئەو ئوسولەن دەبێ گەیشتبێتە ئەو قەناعەتەی كە ئیدی لەوە زیاتر ناتوانن مقاومت بكەن و وەزعییەتەكەیان لە باری ئابوورییەوە گەیشتووتە نوقتەیەك ئیدی بۆیان ئیدارە ناكرێ بۆیە لەوێدا وەلی فەقیه ئەو بڕیارەی داوە كە دەبێ بەرەورووی دونیا بكرێتەوە. بە بۆچوونی من خامنەیی گەیشتووەتە ئەو قەناعەتەی كە دەبێ ئەو كرانەوەیە ببێ بە ئیمتیاز دان بە غەرب و تەسلیم بوون لە بەرامبەر داخوازییەكانیاندا، ئەوە نەتیجەكەی لەو دانیشتنانەی كە لە ژنێڤ پێكهاتوو سەرەتاكەی لە نیۆیۆرك بوو، ئێستا كە ئاخرین دانیشتنیان لە ژنێڤ بەڕێوەیە هەموو هەوڵیان ئەوەیە كە بتوانن بە تەوافق بگەن من لەگەڵ ئەوەیكە پێم وابێت هێشتا ماویەتی بەڵام لە نەتیجەدا كۆماری ئیسلامیی ئێران بەو ئاكامە دەگات كە دەبێ تەسلیمی رۆژئاوا بێت بۆ ئەوەیكە خەتەری رووخانەكەی لە باری ئابوورییەوە لە سەر خۆی لابەرێت. بە نەزەری من نەتیجەكەی دەبێتە ئەوە كە غەرب لە بەرامبەر ئیمتیازێكی زۆردا كە وەریدەگرێ ئیمتیازێكی كەم بە كۆماری ئیسلامی دەدات و ئەوان تەسلیمی داخوازەكانی رۆژئاوا دەبن لە پێوەندی لەگەڵ مەسەلەی پیتاندنی ئۆرانیۆم.
پ: ئەوان ئەدەبیاتێك بە كار دێنن كە ناوی نەرمشی قارەمانانەیە كەلە نەهایەتدا وەكوو جەنابت دەفەرمووی رەنگە ئەم حاڵەتە بێتە پێشێ. كاك مستەفا دەمهەوێ پرسیارەكەم پەێوەندی بدەم بە كوردستانەوە لە پێوەندی لەگەڵ مافی گەلی كورددا ئێوە وتووێژێكتان كردووە لەگەڵ ئاژانسی ئانادۆلی تورك باستان لەوە كردووە كە ئێمە ئامادەین بۆ دەستەبەركردنی مافەكانی گەلی كورد وتووێژ لەگەڵ كۆماری ئیسلامی بكەین، بەڵام كۆمەڵێك مەرجتان داناوە. سەرەتا ئەو باسە چۆن هاتووتە گۆڕێ ئایا هیچ ئیشارەیەك هەیە هیچ سیگناڵێك هەیە یا هیچ وتووێژێك لە نێوان ئێوە و كۆماری ئیسلامی لەو ماوەیەدا لە ئارادا بووە؟
و: لە پێش دا پێمخۆشە ئەوە شی بكەمەوە كە هیچ وتووێژێك و هیچ چرا سەوزێك لە لایەن كۆماری ئیسلامییەوە بە ئێمە نیشان نەدراوە كە ئامادە بن موزاكرە بكەن. لەو باوەڕەشدا نیین كە كۆماری ئیسلامیی ئێران لە موقعییەتی ئێستادا واردی ئەو پرۆسەیە بێت، چوونكە پێش هەموو شتێك باوەڕی بەو مافانەی كە ئێمە داوای دەكەین، نییە و لە لایەكی دیكەشەوە فەزا ئەمنییەتیەكەی زۆر لەوە تووندوتیژترە كە ئێستا لە رێژیمی كۆماری ئیسلامیی ئێراندا باسی مافی نەتەوە بكرێ، وەختێك كە بە بچوكترین بەهانە تێكۆشەرانی سیاسی بەتایبەتی كورد دەگرن لە زیندانی دەكەن، زیندانیی دریژخایەنیان بۆ دەبڕنەوە و ئیعدامیان دەكەن یا لەگەڵ نەتەوەكانی دیكە بەو شێوە رەفتار دەكەن یا ئێستاش لە كۆماری ئیسلامیی ئێراندا ئەو كێشەیە كە سەرپۆشی ژنان كە دەبێ چەندە موی بشارێتەوە و نەیشارێتەوە لە فەزایەكی وادا ئوسولەن چاوەڕوانی موزاكرە بۆ وتووێژ ئینتزارێكی عەبەسە، بەڵام ئێمە وەكوو كەسانی سیاسی لە بەرامبەر پرسیاری رۆژنامەنیگاراندا قەرار دەگرین ئەوان پرسیار دەكەن كە ئێمە ئامادەین بۆ وتووێژ یا ئامادە نین؟ ئەوەی كە من لە وەڵامی ئەو پرسیارەدا داومەتەوە ئەوەیە كە ئێمە وەكوو پرنسیپێكی گشتی كە لە حیزبی دێموكراتدا هەیە هەر وەختێكی كۆماری ئیسلامیی ئێران ئامادە بێت لەسەر مافی نەتەوەی كورد بەڵام بە میانجیگەری دەوڵەتێكی سێهەم، ئامادەین وتووێژ بكەین. ئەوە بە مانای ئەوە نیە كە وتووێژێك لە ئارادایە یان كۆماری ئیسلامیی ئێران چرای سەوزی بۆ ئەو مەسەلەیە نیشان دابێت. فەقەت وەڵامی پرسیارێك بوو بۆ خەبەرنگارێك كە لەو پێوەندییەدا پرسیاری كردبوو.
پ: ئێوە لە ماوەی رابڕدوودا لەم چەند مانگەدا حەرەكەتێكی دیپلۆماسیی نوێتان دەست پێكردووە، دەوڵەتی تووركیاتان كردووەتە ئامانج. ئەوەندەی من بە هەڵە تێنەگەیشتبێتم، بەشداریتان كرد لە یادی دامەزراندنی دەوڵەتی توركیا و لەوەش زۆر گرینگتر لە كۆبوونەوەیەكدا بەشدار بوون كە من دوواتر ئەم پرسیارە دێنمە ئاراوە، لە پێوەندی لەگەڵ مافەكانی گەلی كورد لە هەر 4 پارچەی كوردستان و لەسەر ئەم دیپلۆماسییە دەمهەوێ قسەم بۆ بكەن، چۆنە ئێوە حەرەكەتێكی ئاواتان دەست پێكردووە؟
و: ئێمە وەك حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، هەمیشە لەو باوەڕەدا بووین كە دەبێ لەگەڵ وڵاتانی شوێندانەری جیهان بەتایبەتی ناوچەكە، پێوەندی بەرقەرار بكەین، پێوەندییەكی سالمی سیاسی لەسەر ئیحترامی بەرامبەر، ئێمە لەو پێوەندییەدا لەگەڵ تووركیا لە هەوڵدا بووین، ئەوە بوو كە باستان كرد كە ئێمە لە ساڵیادی دامەزرانی دەوڵەتی تووركیادا كە دەعوەت كرابووین بەشداریمان كرد و بێجگە لەوە ئەو دەعوەتەی كە لە واقیعدا موئەسسەیەكی نەك حكومەتی بەڵكوو موئەسسەیەكی تەحقیقاتی و لێكۆڵینەوە لەسەر مەسەلەی كورد پێكیان هێنابوو لەوێ دەعوەت كرابووین و نوێنەری ئێمە لەوێ بەشدار بوو و لەوێ وتاریان خوێندەوە و بەرنامە و ویست و داخوازییەكانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێرانی راگەیاند.
پ: لەسەر ئەم كۆنگرەیە دەمهەوێ زیاتر قسە بكەین، بۆ یەكەمجارە لە ئەنكارا سەرەڕای ئەو زەخت و زۆریانەی كە پێشتر لەلایەن دەوڵەتی توركیاوە ئێمە شاهیدی بووین، بەڵام هەست بە كرانەوەیەكی سیاسی دەكرێت. لە ئەنكارا دەوڵەتی توركیە كۆنگرەیەك رێك دەخا و لەو كۆنگرەیەدا سەرانی ئەحزاب یان لانیكەم نوێنەرانی حیزبە سیاسیەكانی هەر 4 پارچەی كوردستان باسی دەستەبەر كردنی مافەكانییان دەكەن و باسی میكانیزمی گەیشتن بەو مافانە دەكرێت، ئێوە وەك حیزبی دێموكرات، هەر وەك فەرمووت لەوێ نوێنەرتان هەبوو. دەسكەوتەكان چی بوون؟ باسەكان چی بوون؟ بە چ ئاكامێك گەیشتن؟
و: ئەوە بۆ خۆی مەسەلەیەكی گرینگە كە لە توركیەدا وشەی كورد قەدەغە كرابوو و كەس نەیدەوێرا باسی مەسەلەی كورد بكات، ئێستا گەیشتووەتە ئەو رادەیەی كە لە ئانكارا شارەزایانی 4 پارچەی كوردستان كۆ دەكەنەوە بۆ ئەوەی باس لە مەسەلەی چارەسەر كردنی كێشەی كورد لە ناوچەكەدا بكەن، ئەوە نیشان دەدا كە ئەو دەوڵەتە دەوڵەتێكی سیاسییە و هەنگاو دەنێت بۆ پێشەوە بەرەو چارەسەر كردنی كێشەكانی خۆی. جگە لەوە دەیهەوێ ببێتە ئاڵاهەڵگری چارەسەری كیشەی كورد لە ناوچەكەدا. تەبیعەتەن ئێمە لەو كۆڕ و كۆبوونەوانەدا بەشداری دەكەین و پێشوازیی لێدەكەین چونكە پێمان وایە كە لە هەر وڵاتێكدا بەتایبەتی وڵاتەكانی زاڵ بەسەر كوردستاندا كە فەزای وتووێژ فەزای كاری دیپلۆماسی و دێموكراتیك ئامادە دەبێت، ئێمەی كورد دەبێ تێیدا بەشدار بین و لەو رێگایەدا تێكۆشانی خۆمان بەرەو پێشەوە بەرین. بێجگە لەوانە ئێمە بە حوكمی ئەوی كە وەكوو كوردستانی ئێران سنوورێكی دوور و درێژمان هەیە لەگەڵ توركیا و بەشێكی زۆر لەگەڵی كورد یان بڵێن گەورەترین بەشی گەلی كورد لە توركیادا نیشتەجێیە، ئێمە هەم بەپێی واقێعی ئەمر و هەم بە پێی بارودۆخی سیاسی پێویست دەكات كە ئەو پێوەندییە توند و تۆڵ بكەین و بتوانین پێوەندییەكی باشمان هەبێت، هەم لەگەڵ دەوڵەتی توركیا بۆ ئەوەی كە بتوانین ئێمەش بەرنامەكانی خۆمان لەگەڵ ئەوان باس بكەین و هەم لەگەڵ خەڵكی كورد لە توركیادا كە هاونیشتمانان و هاوزمانانی ئێمەن.
پ: هەر لەو پێوەندییەدا كاك مستەفا كە فەرمووت خەڵكی باكووری كوردستان هاوزمان و هاونیشتمانی ئێمەن، پێم خۆشە پرسیارێك تەرح بكەم. سەفەری كاك مەسعود لە حەوتووی رابڕدوودا بۆ دیاربەكر چۆن هەڵدەسەنگێنن؟ چ ئاڵوگۆڕێك هاتە گۆڕێ؟
و: لە راستیدا ئەوەش بۆخۆی یەكێكی دیكە لە نیشانەكانی كرانەوەی دەوڵەتی توركیا بە رووی كێشەیەكە كە دەیان ساڵە لەگەڵی بەڕەوڕووە كە ئەویش كێشەی كوردە، ئەگەر لە بیرمان بێت لە ساڵەكانی سەرەتای دامەرانی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ ماوەیەكی زۆر حكومەتی توركیا ئامادە نەبوو حكومەتی هەرێمی كوردستان وەكوو حكومەت بناسێت. تەنانەت ئامادە نەبوو سەرۆك بارزانی وەك سەرۆكی هەرێم بناسێت، بەڵكوو وەك سەرۆكی عەشیرەت باسی دەكرد. بەڵام ئاڵوگۆڕی سیاسی و پێشكەوتنە سیاسییەكان كارێكی وایان كردووە كە دەوڵەتی توركیا لەو راستییە تێبگات و لەو پێوەندییەدا هەنگاو هەڵ بگرێت، ئەو سەفەرەی كە بەڕێز كاك مەسعوود بۆ توركیای كرد، یەكێك لە دەسكەوتە هەرە بەنرخەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە لایەك و لە لایەكی دیكەشەوە دەوڵەتی توركیا بوو كە بۆ ئەو سەفەرە كردی، لەو سەفەرەدا زۆر تابۆ شكا. لە پێش هەمووشتێكدا ئەو كۆبوونەوەیە لە ئامەد گیرا كە ناوەندێكی كوردستانی باكوورە، بێجگە لەوە ئەو وشانەی كە لەوێ بە كار هاتن وەكوو ئەوەی كە لە باسەكانی بەرێز كاك مەسعوددا هاندانی خەڵكی تورك و كورد بۆ ئاشتی بۆ تەواو بوونی خوێنڕشتن، كوژرانی رۆڵەكانی كورد و تورك و پێداگری لەسەر چارەسەری ئاشتییانە و ئەو پێشوازیەی لە كاك مەسعوود كرا، خاڵێكی یەكجار زۆر بەهێز بوو. لە لایەكەوە نیشانیدا كە خەڵكی كورد لەو بەشەی كوردستاندا رێگا چارەی ئاشتیخوازانەیان دەوێت و پێشوازی لە كاك مەسعوود دەكەن بە دەلیلی ئەوەی كە ئاڵاهەڵگری ئاشتی و پێكەوە ژیانی دوو گەلی كورد و توركە لەو وڵاتەدا و لە پێوەندییەدا هەوڵ دەدات، هەروەها حكومەتی توركیا و ئەردۆغانیش زۆر قسەی نوێیان كرد لە پێوەندی لەگەڵ كێشەی كورددا. نێوی كوردیان بە ئاشكرا هێنا و باسی ئەوەیان كردووە كە مەسەلەی كورد ئیدی وەكوو مەسەلەی كورد باس دەكەن نەك وەكوو پێشوو كە بە وشەی تەحقیرئامیز باسی مەسەلەی كوردیان دەكرد. باسی لەوەی كرد كە دەركی زیندانەكان دەكەنەوە ئەوە نیشان دەدا كە ئەو سەفەرە بۆ خۆی بە مەعنای دەستپێكی پێشكەوتنی دیكەشە لەو مەنتەقەدا. لەو بوارەوە من بەگشتی پێموابێ سەفەرێكی زۆر سەركەوتوو بوو و زۆر بە قازانجی گەلی كورد بەگشتی و تەبیعەتەن بۆ هاوسنووری و پێكەوە گرێدانی رەوابتی نیزیك و دۆستانەی بەینی هەرێمی كوردستان و توركیە بێ.
پ: لەم ماوەی رابردوودا حكوومەتێكی كاتیی لە كوردستانی ژێردەسەڵاتی سووریە راگەیەندراوە لە لایەن پارتی یەكیەتی دێموكرات و هەموو لایەك بۆچوونی خۆیان دەربڕیوە لەسەر ئەم وەزعە و بەتایبەتی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان لەم بارەیەوە لێدوانی داوە، ئەم لێدوانە زۆریش بە خراب تەفسیری لێكراوە ئێوە ئەساسەن دامەزراندنی ئەو حكوومەتە كاتییە لە كوردستانی ژێردەسەڵاتی سووریەدا چۆن هەڵدەسەنگێنن، بە سەرەنجدان بەو حاشییەی كە لە دەوروبەری هەیە؟
و: ئەو واقعییەتەی كە ئەوڕۆ لە كوردستانی سووریە تێدەپەڕێ واقعییەتێكە كە ئەگەر لە مانگەكانی سەرەتادا بڕێك نادیار بوو، بۆ خەڵك ناڕوون بوو، ئێستا ئیدی بە تەواوی روون بۆتەوە. ئەویش بەو مەعنایەیە كە حكوومەتی سووریە لە واقعدا لەگەڵ ئەوەی هێزەكانی هەر لە كوردستانی سووریە هەن بەڵام لەوێ فەعال نین دەسەڵاتی ئەوێی سپاردووە بە هێزێكی كوردی كە لەوێدا دەسەڵاتی خۆی بەكار دێنێ، بوونی هەر نەوعە حكوومەت و دەسەڵاتی خۆجێیی بۆ كورد لە كوردستانی سووریە وەكوو هەموو بەشەكانی دیكە دەسكەوتێكی زۆر گەورەیە. دەبێ هەموو لایەنێك پشتیوانی لێ بكات، بەڵام بە مەرجێك كە ئەوە دەسكەوتی كورد بێ نەك حكوومەتی لایەنێك بێ كە بە زۆری چەك سەپاندبێتی، گەلی كورد زیاتر لە سەد ساڵە خەبات دەكا بۆ ئازادی و رزگاری لە چنگ زۆرداری و دیكتاتۆری و پاوانخوازی. ئەوە بە مەعنای ئەوە نیە كە كورد خەبات دەكا بۆ ئەوەی كە لە پاوانخوازیی تورك و عەرەب و فارس رزگاری بێ، بەڵام پاوانخوازیی كورد قبوڵ بكا، بەتایبەت ئێستا ئەو سەردەمەش نەماوە. بۆیە من پێموابێ كە ئەو حكوومەتی خۆجێیی یا هەر شتێكی ناوی لەسەر بنێن، كاتێك دەتوانین ئەوەڵەن بڵێین حكوومەت یا دەسەڵاتی كوردی سووریە كە كوردی سووریە تێیدا بەشدار بێ و بتوانن هەموو بە ئازادی و بە مافی یەكسان بیروبۆچوونی خۆیان دەرببڕن، بەڵام بەداخەوە ئەوەی كە ئێستا ئێمە لەو شوێنە دەیبینین بەپێچەوانەیە، بەشێكی زۆر لەوانەی كە جیابیرن لەلایەن ئەو دەسەڵاتەی كە لەوێ پێكهاتووە لە ژێر زەخت و زۆردان، ئازادیی فەعالییەت و تێكۆشانیان نیە، ژمارەیەكی زۆر لە تێكۆشەوانی رێكخراوەكانی كوردی سووریە تیرۆر كراون، ئەوانە بۆ خۆی لە ژێر گوماندان. سەردەمێك ئەو شایعەیان بڵاو كردەوە كە كۆمەڵكوژی كراوە لە لایەن گرووهەكانی ئەلنوسرە و باقی گرووپە رادیكاڵەكان، بەڵام دەركەوت وانەبووە. بۆیە من بەش بە حاڵی خۆم ئێستاش ئەوە بە دروست دەزانم كە هەموو كورد لەوێ پێكەوە بتوانن هەر نوعە دەسەڵاتێكی كە بە پێویستی دەزانن دابمەزرێنن. ئێستا فورسەتێكی باشە و هیوادارم ئەوە بە یەكگرتوویی پێك بێت و لایەنێك بە تەنێ نەیهەوێ بە قازانج و بەرژەوەندیی خۆی كە بە بۆچوونی من بەرژەوەندیی خۆشی لانیكەم لە درێژخایەندا لەو شێوە رەفتارەدا نیە بیهەوێ ئەو فورسەتە باشەی كە لەوێ هاتۆتە پێشێ بقۆزێتەوە. لەو پێوەندییەدا من موافقی نەزەراتی بەڕێز كاك مەسعوودم كە لەسەر مەسەلەی كوردستانی سووریەدا رایگەیاندووە چ لە پێوەندی لەگەڵ یارمەتیدانی ئینسانی كە تاكوو ئێستا چ وەكوو كوردی كوردستانی عێراق كردوویانە چ وەكوو حكوومەتی هەرێم كردوویانە و ئێستاش ئەو یارمەتییانە هەروا بەردەوامن و هەروەها ئەو هەوڵ و تێكۆشانانەی كە كراوە بۆ ئەوەی كە كوردەكانی سووریە بە شێوەی یەكدەست و یەكگرتوو بتوانن بڕیار بدەن نەك یەك لایەن بە تاقی تەنێ بۆ خۆی بڕیار بدا و بڕیارەكەی بە سەر لایەنەكانی دیكەدا بسەپێنێ.
پ: كاك مستەفا دواپرسیارم بۆ بەرچاوڕوونی بینەرانمان ئەویش باسێكی زۆر هەستیارە كە رەنگە بۆ كۆمەڵگای كوردستانی ئێران بە گرینگی تەعقیبی بكەن. كاك خالیدی عەزیزی لە وتووێژێكدا باسێك دەكات كە گەڵاڵەیەك دراوە بە دەفتەری سیاسیی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، بۆ ئەساسی یەكگرتنەوەیە. لە پێوەندی لەگەڵ ئەم باسەدا پێمخۆشە رای گشتیی كوردستان زیاتر ئاگادار بكەنەوە؟
و: بەڵێ، ئەوەی كە واقعییەت بێ لە ماوەی ساڵێك لەوەپێش یا بڵێین پێش كۆنگرەی ئەخیری حیزب بڕیارێكی كە لە كۆنگرەدا دراوە ئێمە بەپێی ئەو بڕیارە پێوەندییەكانمان لەگەڵ ئەو رەفیقانەمان تازە كردۆتەوە. لە زۆر خاڵدا ئێمە پێكەوە دانیشتن و مەشوەرەتمان هەیە، لە پێوەندی لەگەڵ ئەو بابەتانەی كە مەربووت بە ئێرانن، مەربووت بە كوردستانن و ئەو رەوشە درێژە دەدەین بەڵام سرووشتییە كە ئەوە كۆتایی مەسەلەكە نیە و بڕیارەكە ئەوەیە كە لە نەهایەتدا عادی بوونەوەی ئەو پێوەندییانە بگاتە یەكبوونەوە، پێش ئەو گەڵاڵەیەی كە كاك خالید عەزیزی باسی دەكا، ئێمە گەڵاڵەیەكمان پێشكەش كردوون كە ئەو گەڵاڵەیە لە كاتی خۆیدا وەختێك تەسویب كراوە كە هەموومان لەسەری موتەفیق بووین بۆ یەكگرتنەوە دوای ئەو جودابوونەوەی كە پێشتر هێنایانە پێشێ ئێمە ئەو گەڵاڵەیەمان پێشكەش كردووە، لەسەر ئەو گەڵاڵەیە قسە بكەین و لەو چوارچێوەیەدا بتوانین رێگاحەل ببینینەوە بۆ یەكبوونەوە، بەڵام بەداخەوە ئەوان بێ ئەوەی كە جوابێكی ئەو گەڵاڵەیە بدەنەوە یا ئامادە بن موناقشەی لەسەر بكەن، ئەو گەڵاڵەیەیان رەت كردۆتەوە و گەڵاڵەیەكی دیكەی خۆیان داوە، ئەو گەڵاڵەیە بەدەستی ئێمە گەیشتووە، بەڵام جیاوازیی زۆرە لە نێوان ئەو دوو گەڵاڵەیەدا. تەبیعەتەن ئێمەش دەبێ ئەو گەڵاڵەیەی كە ئەوان داویانە موتالعەی بكەین و لە كاتی پێویستدا لە كومیتەی ناوەندیدا بێتە بەرباس، بەڵام بۆ ئێمە موهیمە كە ئێمە وەڵامی ئەو رەفیقانەمان لە پێوەندی لەگەڵ ئەو گەڵاڵەیەی كە پێشتر ئێمە داومانە لەسەری قسە بكرێ و ئەگەر خاڵێكی وای تێدا هەیە كە جێگای موناقشەیە پێمان بڵێن و ئەگەر پێویست بوو دەبێ ئاڵوگۆڕی تێدا پێك بێنین، تەبیعەتەن ئەوانە جێگای موناقشەن، بەڵام ئەوەی كە ئەو گەڵاڵەیە رەت بێتەوە و گەڵاڵەیەكی دیكە بێتە جێگای ئەو بڕێك لە باری سیاسییەوە وردبینیی زیاتری دەوێ، بەڵام بە هەرحاڵ ئێمە دەمانهەوێ هەروا ئەو پرۆسە درێژە بدەین.
بەمەبەستی ئاگاداربوون لە بۆچوونەكانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، لەسەر كۆمەڵگای سیاسی ئێران، ئەو رووداوانەی كە لەم دواییانەدا لە ئێران هاتوونەتە ئاراوە، بەتایبەتی كوردستان و بارودۆخی كورد لەم ناوچە جوگرافیاییەدا، تیشك تی ڤی دیمانەیەكی تایبەتی لەگەڵ بەڕێز مستەفا هیجری سكرتێری گشتیی حیزبی دێموكرات پێكهێنا كە سەرنجی خوێنەرانی رۆژنامەی كوردستان بۆ دەقی ئەو وتووێژە رادەكێشین.
پ: نیزیك بە 100 رۆژ لە دەس بەكاربوونی حەسەن رووحانی تێدەپەڕێ لە ئێراندا. پێش لە هەڵبژاردنەكان ئێوە وەكوو حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، بەیاننامەیەكتان بڵاوكردەوە و هەڵبژاردنەكانتان تەحریم كرد، پێشبینی ئەوەتان كردبوو كە خەڵك بە هاتنی رووحانی دڵخۆشە، بەڵام وەزعییەتی ئێران زۆر خرابتر دەبێ، ئەو پێشبینییەنانەتان لەسەر چ بنەمایەك بوو و ئایا بەراستی ئێستا پێتان وایە وەزعییەتی ئێران خرابتر بووە؟
و: بەیانییەی دەفتەری سیاسی لە پێوەندی لەگەڵ تەحریمی هەڵبژاردنی سەركۆماریی ئێران، سەرچاوەكەی دەگەڕێتەوە بۆ ئەو تەجرۆبەی كە ئێمە وەكوو كورد بەتایبەتی و وەكوو ئێرانی بەگشتی لە ماوەی سی و چەند ساڵی رابردووی دەسەڵاتداریی كۆماری ئیسلامی ئێراندا هەمانبووە، بێجگە لەوە مەسەلەی ئیدئۆلۆژی كۆماری ئیسلامیی ئێران كە دژی دێموكراسی، ئازادی، ویستی نەتەوەكانی ئێران بەتایبەتی نەتەوەی كوردە و ئەو تەجرۆبەی هەموو جارێ لە هەڵبژاردنەكاندا دووپات بۆتەوە كە هێندێك وادە بە خەڵك دەدەن بۆ ئەوەی سەرنجی خەڵك راكێشن و بیانكێشنە سەر سندووقەكانی دەنگدان، بەڵام وەكوو عەرزم كردن ئیدئۆلۆژییەكە و سیاسەتە گشتییەكەی كۆماری ئیسلامی ئیجازە نادا كە بە رووی ئێراندا بكرێتەوە و ئەو تەحریمەش لە چوارچێوەی ئەو بۆچوونەدا راگەیەندرا و ئێمە ئێستا كە لە بەرەبەرەی سەدەمین رۆژی دەسەڵاتداریی سەرۆك كۆماری تازەداین، دەبینین كە دروشمەكانی رووحانی بە نیسبەتی ئەو وادانەی بە خەڵكی ئێرانی دابوو، بەتایبەتی بە كورد و باقی نەتەوەكان، لە پێوەندی لەگەڵ كرانەوەی سیاسی لە ئێراندا و ئازادكرانی زیندانیانی سیاسی و زۆر وەعدە و وەعیدی دیكە، بەداخەوە دەبینین هەر وەكوو سەرۆك كۆمارەكانی دیكە هەر لە جێگای خۆیەتی و لە هێندێك بواردا توند و تیژتریش بووەتەوە.
پ: بەم دواییانەش شەپۆلێكی لە سێدارەدان ئێرانی گرتوەتەوە، لەو پێوەندییەدا ئێوە بابەتێكتان نووسی كە ئایا كۆماری ئیسلامی بەرەو گۆڕان هەنگاو دەنێ یان نا كە لەوێدا پێشبینی ئەوتان كردبوو كە وەزعەكە زۆر خرابتر دەبێ و كۆماری ئیسلامی بە دانی كۆمەڵێك پوان سەركوتی نێوخۆیی زیاتر دەكا، لە سەر چ بنەمایەك ئێوە ئەو قەزاوەتەتان كرد؟
و: هەر وەكوو لە بابەتەكشدا ئیشارەم پێكردبوو، لە سەر ئەو بنچینەیە ئەو قەزاوەت و پێشبینیە هاتبووە ئاراوە كە كۆماری ئیسلامیی ئێران، لە سەرەتاوە تاكوو ئێستا، هەموو هەول و تەقەللاكانی بۆ راگرتن و پارێزگاری كردن لە رێژیمەكەیەتی. ئەگەر باس لە مەسەلەی ئیسلام دەكا، باس لە مەسەلەی دیمۆكراسی، باس لە مەسەلەی حقووقی خەڵكی هەژار دەكا، ئەوانە هەموویان ئەو درۆیانەن كە بۆ پاراستنی حكوومەتەكەی خۆی بەكاری دێنێ و ئێمە ئەوەمان نەك هەر لە ئیدئۆلۆژییەكەیدا ناسیوە، بەڵكوو بە كردەوش بینیومانە، ئەگەر لە بیرمان بێ، كاتێك لە شەڕی 8 ساڵەی ئێران و عێراقدا دوای بە كوشت دانی خەڵكێكی زۆر لە ئێران و تەلەفات و خەساراتێكی ماڵیی یەكجار زۆر، كاتێك كە رەفسەنجانی و هەروەها كۆمەڵێك لە فەرماندەكانی پایەبەرزی نیزامی چوون بۆلای خۆمەینی و حاڵییان كرد كە ئەگەر ئەو شەڕە ئیدامە بدەن، حكوومەتەكەیان تێك دەچێ و شكست دەخۆن، خومەینی بە قەولی خۆیان جامی ژەهری خواردەوە و قەراردادی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكانی قبوول كرد و ئاگربەسەكەی راگەیاند و ئەو هەموو درۆ و شوعارانەش كە دابووی لە رێگای كەربەلاوە قۆدس فەتح دەكا، هەمووی بوو بە هیچ، ئەوە بۆخۆی تەجرۆبەیەك بوو. ئێستاش ئەو بابەتەی كە نووسرابوو بەشێكی لە سەر ئەو بنەمایەیە كە كۆماری ئیسلامیی ئێران بۆ راگرتنی حكوومەتەكەی خۆی پێویستی بەوەیە بە رووی دەرەوەدا بكرێتەوە، ئەو گەمارۆیانەی كە لە سەر ئێران دانراون، لە پێوەندی لەگەڵ پیتاندنی ئۆرانیۆم و ئەو پرۆسەیەی كە دەستی پێكردووە، هەروا درێژەی هەیە و ئەوە بۆتە هۆی ئەوەی كە گەمارۆوەكان گەیشتوونەتە ئەو رادەیەی كە كۆماری ئیسلامبی ئێران هەست بە مەترسی دەكا كە ئەگەر هەروا درێژەی هەبێ، ئیدی توانای بەڕێوەبردنی وڵاتی نامێنێ، كەوابوو دەبێ ئەو حكوومەتە بپارێزی و پاراستنی ئەو حكوومەتەی بە پێچەوانەی دروشمەكانی خامنەیی، لە واقێعدا سازانێكی رەزیلانەیە لەگەڵ روژئاوا تاكوو ئەوان گەمارۆكان تا حەدێ لە سەری شل بكەنەوە بۆ ئەوەی كە بتوانێ داهاتی ئەو نەوتەی كە دەیفرۆشێ بەدەستی بێنێ. كەوابوو سرووشتیە كە كۆماری ئیسلامیی ئێران لە بەرانبەری پاراستنی حكوومەتەكەیدا ئیمتیاز بدا بە رۆژئاوا. بەڵام لایەنەكەی دیكەی كە سازان لەگەڵ خەڵكی ئێرانە و كرانەوە بە رووی خەڵكی ئێرانە، ئەوە دروست بە پێچەوانەی هەدەفەكەی كۆماری ئیسلامییە، بەو مانایە كە خەڵكی ئێران چونكە كۆماری ئیسلامییان ناسیوە، چونكە لێی نارازین هەركات فەزایەكی موناسێب هاتبێتە پێشێ، بەهانەیەكیان كەوتبێتە دەست، دژی رێژیم هاتوونەتە سەر شەقامەكان و دروشمی رووخانی كۆماری ئیسلامیی ئێرانیان داوە. بۆیە هەر پاشەكشەیەكی كۆماری ئیسلامی لە پێوەندی لەگەڵ مەسەلەی دیمۆكراسی و ئازادی بەتایبەت مافی نەتەوەكانی ئێران و یەك لەوان نەتەوەی كورد بە گومانی كۆماری ئیسلامیی ئێران دەبێتە هۆی رووخان و نەمانی كۆماری ئیسلامی. بۆیە گوتمان كە ئەگەر بە رووی دونیادا دەكرێتەوە بە پێچەوانە وەزعییەتەكە لە نێوخۆی وڵاتدا توندوتیژتر دەكاتەوە و ئێستا ئێمە بەداخەوە ئەو ئاسارە دەبینین.
پ : هۆی چییە ئەو وەزعییەتە ئەمنیەتییە خراپە نەك تەنیا لە كوردستاندا، بەڵكوو بەگشتی لە ئێراندا درووستی كردووە؟
و: ئەساسەكەی دەگەڕێتەوە سەر ئەو ترس و لەرزەی كە لە خەڵكی ئێران هەیەتی، چونكە ئەوان بۆ خۆیان لەگەڵ هەموو ئەو ئیدیعایانە كە دەكەن بە پێچەوانە زۆر باش دەزانن كە خەڵكی ئێران لەگەڵ كۆماری ئیسلامیی ئێراندا نین. درزێكی یەكجار زۆر گەورە لە نێوان خەڵكی ئێران و كۆماری ئیسلامیی ئێراندا هاتووتە پێشێ كە رۆژ بە رۆژ ئەو درزە گەورەتر دەبێت، بۆیە ئەگەر خەڵك كەمترین دەرفەت بەدەست بێنن لە جەهەتی رووخانی كۆماری ئیسلامی لە ئێراندا هەوڵ دەدەن و لەو پێوەندییەدا دەوری نەتەوەكانی ئێران كە هەموو سنوورەكانی ئێرانی پێكهێناوە دەورێكی زۆر گرینگی دەبێ. كۆماری ئیسلامی لەوە نیگەرانە كە ئەو وەزعییەتە لە ئێران بێتە پێشێ بۆیە پێش بە هەموو كۆڕوكۆبوونەوەیەك دەگرێ، پێش لە هەموو داخوازییەكی ئازادیخوازانە دەگرێ، زیندانیی درێژخایەن دەبڕێتەوە و بۆ چاوترسێن كردنی خەڵك دیتمان كە ئەو شەپوولەی ئیعدامەكانی وەڕێخستووە لە لایەكەوە لە بەلوچەكان لە عەرەبەكان و بە تایبەتی ئەخیرەن لە نێو تێكۆشەرانی سیاسیی كورد خەڵكەكە ئێعدام دەكا و بۆ ئەوەی خەڵك چاوترسێن بكات.
پ: كاك مستەفا، پێم خۆشە باس لەوە بكەین كە سەفەری رووحانی بۆ نیۆیۆرك و قسەكردنی تەلەفونی لەگەڵ ئۆباما، دیداری زەریف لەگەڵ جان كێری و بەگشتی ئەو موزاكراتەی 5+1 كە زۆرتریشی خایاند ئاكامەكەی بە كوێ دەگات و چی لێدەكەوێتەوە؟
و: وەكوو عەرزم كردی وەلی فەقیه تەنها كەسێكە كە بریاڕ دەدات لە بارەی سیاسەتی نێوخۆیی و دەرەوەی وڵات ئەو ئوسولەن دەبێ گەیشتبێتە ئەو قەناعەتەی كە ئیدی لەوە زیاتر ناتوانن مقاومت بكەن و وەزعییەتەكەیان لە باری ئابوورییەوە گەیشتووتە نوقتەیەك ئیدی بۆیان ئیدارە ناكرێ بۆیە لەوێدا وەلی فەقیه ئەو بڕیارەی داوە كە دەبێ بەرەورووی دونیا بكرێتەوە. بە بۆچوونی من خامنەیی گەیشتووەتە ئەو قەناعەتەی كە دەبێ ئەو كرانەوەیە ببێ بە ئیمتیاز دان بە غەرب و تەسلیم بوون لە بەرامبەر داخوازییەكانیاندا، ئەوە نەتیجەكەی لەو دانیشتنانەی كە لە ژنێڤ پێكهاتوو سەرەتاكەی لە نیۆیۆرك بوو، ئێستا كە ئاخرین دانیشتنیان لە ژنێڤ بەڕێوەیە هەموو هەوڵیان ئەوەیە كە بتوانن بە تەوافق بگەن من لەگەڵ ئەوەیكە پێم وابێت هێشتا ماویەتی بەڵام لە نەتیجەدا كۆماری ئیسلامیی ئێران بەو ئاكامە دەگات كە دەبێ تەسلیمی رۆژئاوا بێت بۆ ئەوەیكە خەتەری رووخانەكەی لە باری ئابوورییەوە لە سەر خۆی لابەرێت. بە نەزەری من نەتیجەكەی دەبێتە ئەوە كە غەرب لە بەرامبەر ئیمتیازێكی زۆردا كە وەریدەگرێ ئیمتیازێكی كەم بە كۆماری ئیسلامی دەدات و ئەوان تەسلیمی داخوازەكانی رۆژئاوا دەبن لە پێوەندی لەگەڵ مەسەلەی پیتاندنی ئۆرانیۆم.
پ: ئەوان ئەدەبیاتێك بە كار دێنن كە ناوی نەرمشی قارەمانانەیە كەلە نەهایەتدا وەكوو جەنابت دەفەرمووی رەنگە ئەم حاڵەتە بێتە پێشێ. كاك مستەفا دەمهەوێ پرسیارەكەم پەێوەندی بدەم بە كوردستانەوە لە پێوەندی لەگەڵ مافی گەلی كورددا ئێوە وتووێژێكتان كردووە لەگەڵ ئاژانسی ئانادۆلی تورك باستان لەوە كردووە كە ئێمە ئامادەین بۆ دەستەبەركردنی مافەكانی گەلی كورد وتووێژ لەگەڵ كۆماری ئیسلامی بكەین، بەڵام كۆمەڵێك مەرجتان داناوە. سەرەتا ئەو باسە چۆن هاتووتە گۆڕێ ئایا هیچ ئیشارەیەك هەیە هیچ سیگناڵێك هەیە یا هیچ وتووێژێك لە نێوان ئێوە و كۆماری ئیسلامی لەو ماوەیەدا لە ئارادا بووە؟
و: لە پێش دا پێمخۆشە ئەوە شی بكەمەوە كە هیچ وتووێژێك و هیچ چرا سەوزێك لە لایەن كۆماری ئیسلامییەوە بە ئێمە نیشان نەدراوە كە ئامادە بن موزاكرە بكەن. لەو باوەڕەشدا نیین كە كۆماری ئیسلامیی ئێران لە موقعییەتی ئێستادا واردی ئەو پرۆسەیە بێت، چوونكە پێش هەموو شتێك باوەڕی بەو مافانەی كە ئێمە داوای دەكەین، نییە و لە لایەكی دیكەشەوە فەزا ئەمنییەتیەكەی زۆر لەوە تووندوتیژترە كە ئێستا لە رێژیمی كۆماری ئیسلامیی ئێراندا باسی مافی نەتەوە بكرێ، وەختێك كە بە بچوكترین بەهانە تێكۆشەرانی سیاسی بەتایبەتی كورد دەگرن لە زیندانی دەكەن، زیندانیی دریژخایەنیان بۆ دەبڕنەوە و ئیعدامیان دەكەن یا لەگەڵ نەتەوەكانی دیكە بەو شێوە رەفتار دەكەن یا ئێستاش لە كۆماری ئیسلامیی ئێراندا ئەو كێشەیە كە سەرپۆشی ژنان كە دەبێ چەندە موی بشارێتەوە و نەیشارێتەوە لە فەزایەكی وادا ئوسولەن چاوەڕوانی موزاكرە بۆ وتووێژ ئینتزارێكی عەبەسە، بەڵام ئێمە وەكوو كەسانی سیاسی لە بەرامبەر پرسیاری رۆژنامەنیگاراندا قەرار دەگرین ئەوان پرسیار دەكەن كە ئێمە ئامادەین بۆ وتووێژ یا ئامادە نین؟ ئەوەی كە من لە وەڵامی ئەو پرسیارەدا داومەتەوە ئەوەیە كە ئێمە وەكوو پرنسیپێكی گشتی كە لە حیزبی دێموكراتدا هەیە هەر وەختێكی كۆماری ئیسلامیی ئێران ئامادە بێت لەسەر مافی نەتەوەی كورد بەڵام بە میانجیگەری دەوڵەتێكی سێهەم، ئامادەین وتووێژ بكەین. ئەوە بە مانای ئەوە نیە كە وتووێژێك لە ئارادایە یان كۆماری ئیسلامیی ئێران چرای سەوزی بۆ ئەو مەسەلەیە نیشان دابێت. فەقەت وەڵامی پرسیارێك بوو بۆ خەبەرنگارێك كە لەو پێوەندییەدا پرسیاری كردبوو.
پ: ئێوە لە ماوەی رابڕدوودا لەم چەند مانگەدا حەرەكەتێكی دیپلۆماسیی نوێتان دەست پێكردووە، دەوڵەتی تووركیاتان كردووەتە ئامانج. ئەوەندەی من بە هەڵە تێنەگەیشتبێتم، بەشداریتان كرد لە یادی دامەزراندنی دەوڵەتی توركیا و لەوەش زۆر گرینگتر لە كۆبوونەوەیەكدا بەشدار بوون كە من دوواتر ئەم پرسیارە دێنمە ئاراوە، لە پێوەندی لەگەڵ مافەكانی گەلی كورد لە هەر 4 پارچەی كوردستان و لەسەر ئەم دیپلۆماسییە دەمهەوێ قسەم بۆ بكەن، چۆنە ئێوە حەرەكەتێكی ئاواتان دەست پێكردووە؟
و: ئێمە وەك حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، هەمیشە لەو باوەڕەدا بووین كە دەبێ لەگەڵ وڵاتانی شوێندانەری جیهان بەتایبەتی ناوچەكە، پێوەندی بەرقەرار بكەین، پێوەندییەكی سالمی سیاسی لەسەر ئیحترامی بەرامبەر، ئێمە لەو پێوەندییەدا لەگەڵ تووركیا لە هەوڵدا بووین، ئەوە بوو كە باستان كرد كە ئێمە لە ساڵیادی دامەزرانی دەوڵەتی تووركیادا كە دەعوەت كرابووین بەشداریمان كرد و بێجگە لەوە ئەو دەعوەتەی كە لە واقیعدا موئەسسەیەكی نەك حكومەتی بەڵكوو موئەسسەیەكی تەحقیقاتی و لێكۆڵینەوە لەسەر مەسەلەی كورد پێكیان هێنابوو لەوێ دەعوەت كرابووین و نوێنەری ئێمە لەوێ بەشدار بوو و لەوێ وتاریان خوێندەوە و بەرنامە و ویست و داخوازییەكانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێرانی راگەیاند.
پ: لەسەر ئەم كۆنگرەیە دەمهەوێ زیاتر قسە بكەین، بۆ یەكەمجارە لە ئەنكارا سەرەڕای ئەو زەخت و زۆریانەی كە پێشتر لەلایەن دەوڵەتی توركیاوە ئێمە شاهیدی بووین، بەڵام هەست بە كرانەوەیەكی سیاسی دەكرێت. لە ئەنكارا دەوڵەتی توركیە كۆنگرەیەك رێك دەخا و لەو كۆنگرەیەدا سەرانی ئەحزاب یان لانیكەم نوێنەرانی حیزبە سیاسیەكانی هەر 4 پارچەی كوردستان باسی دەستەبەر كردنی مافەكانییان دەكەن و باسی میكانیزمی گەیشتن بەو مافانە دەكرێت، ئێوە وەك حیزبی دێموكرات، هەر وەك فەرمووت لەوێ نوێنەرتان هەبوو. دەسكەوتەكان چی بوون؟ باسەكان چی بوون؟ بە چ ئاكامێك گەیشتن؟
و: ئەوە بۆ خۆی مەسەلەیەكی گرینگە كە لە توركیەدا وشەی كورد قەدەغە كرابوو و كەس نەیدەوێرا باسی مەسەلەی كورد بكات، ئێستا گەیشتووەتە ئەو رادەیەی كە لە ئانكارا شارەزایانی 4 پارچەی كوردستان كۆ دەكەنەوە بۆ ئەوەی باس لە مەسەلەی چارەسەر كردنی كێشەی كورد لە ناوچەكەدا بكەن، ئەوە نیشان دەدا كە ئەو دەوڵەتە دەوڵەتێكی سیاسییە و هەنگاو دەنێت بۆ پێشەوە بەرەو چارەسەر كردنی كێشەكانی خۆی. جگە لەوە دەیهەوێ ببێتە ئاڵاهەڵگری چارەسەری كیشەی كورد لە ناوچەكەدا. تەبیعەتەن ئێمە لەو كۆڕ و كۆبوونەوانەدا بەشداری دەكەین و پێشوازیی لێدەكەین چونكە پێمان وایە كە لە هەر وڵاتێكدا بەتایبەتی وڵاتەكانی زاڵ بەسەر كوردستاندا كە فەزای وتووێژ فەزای كاری دیپلۆماسی و دێموكراتیك ئامادە دەبێت، ئێمەی كورد دەبێ تێیدا بەشدار بین و لەو رێگایەدا تێكۆشانی خۆمان بەرەو پێشەوە بەرین. بێجگە لەوانە ئێمە بە حوكمی ئەوی كە وەكوو كوردستانی ئێران سنوورێكی دوور و درێژمان هەیە لەگەڵ توركیا و بەشێكی زۆر لەگەڵی كورد یان بڵێن گەورەترین بەشی گەلی كورد لە توركیادا نیشتەجێیە، ئێمە هەم بەپێی واقێعی ئەمر و هەم بە پێی بارودۆخی سیاسی پێویست دەكات كە ئەو پێوەندییە توند و تۆڵ بكەین و بتوانین پێوەندییەكی باشمان هەبێت، هەم لەگەڵ دەوڵەتی توركیا بۆ ئەوەی كە بتوانین ئێمەش بەرنامەكانی خۆمان لەگەڵ ئەوان باس بكەین و هەم لەگەڵ خەڵكی كورد لە توركیادا كە هاونیشتمانان و هاوزمانانی ئێمەن.
پ: هەر لەو پێوەندییەدا كاك مستەفا كە فەرمووت خەڵكی باكووری كوردستان هاوزمان و هاونیشتمانی ئێمەن، پێم خۆشە پرسیارێك تەرح بكەم. سەفەری كاك مەسعود لە حەوتووی رابڕدوودا بۆ دیاربەكر چۆن هەڵدەسەنگێنن؟ چ ئاڵوگۆڕێك هاتە گۆڕێ؟
و: لە راستیدا ئەوەش بۆخۆی یەكێكی دیكە لە نیشانەكانی كرانەوەی دەوڵەتی توركیا بە رووی كێشەیەكە كە دەیان ساڵە لەگەڵی بەڕەوڕووە كە ئەویش كێشەی كوردە، ئەگەر لە بیرمان بێت لە ساڵەكانی سەرەتای دامەرانی حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ ماوەیەكی زۆر حكومەتی توركیا ئامادە نەبوو حكومەتی هەرێمی كوردستان وەكوو حكومەت بناسێت. تەنانەت ئامادە نەبوو سەرۆك بارزانی وەك سەرۆكی هەرێم بناسێت، بەڵكوو وەك سەرۆكی عەشیرەت باسی دەكرد. بەڵام ئاڵوگۆڕی سیاسی و پێشكەوتنە سیاسییەكان كارێكی وایان كردووە كە دەوڵەتی توركیا لەو راستییە تێبگات و لەو پێوەندییەدا هەنگاو هەڵ بگرێت، ئەو سەفەرەی كە بەڕێز كاك مەسعوود بۆ توركیای كرد، یەكێك لە دەسكەوتە هەرە بەنرخەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە لایەك و لە لایەكی دیكەشەوە دەوڵەتی توركیا بوو كە بۆ ئەو سەفەرە كردی، لەو سەفەرەدا زۆر تابۆ شكا. لە پێش هەمووشتێكدا ئەو كۆبوونەوەیە لە ئامەد گیرا كە ناوەندێكی كوردستانی باكوورە، بێجگە لەوە ئەو وشانەی كە لەوێ بە كار هاتن وەكوو ئەوەی كە لە باسەكانی بەرێز كاك مەسعوددا هاندانی خەڵكی تورك و كورد بۆ ئاشتی بۆ تەواو بوونی خوێنڕشتن، كوژرانی رۆڵەكانی كورد و تورك و پێداگری لەسەر چارەسەری ئاشتییانە و ئەو پێشوازیەی لە كاك مەسعوود كرا، خاڵێكی یەكجار زۆر بەهێز بوو. لە لایەكەوە نیشانیدا كە خەڵكی كورد لەو بەشەی كوردستاندا رێگا چارەی ئاشتیخوازانەیان دەوێت و پێشوازی لە كاك مەسعوود دەكەن بە دەلیلی ئەوەی كە ئاڵاهەڵگری ئاشتی و پێكەوە ژیانی دوو گەلی كورد و توركە لەو وڵاتەدا و لە پێوەندییەدا هەوڵ دەدات، هەروەها حكومەتی توركیا و ئەردۆغانیش زۆر قسەی نوێیان كرد لە پێوەندی لەگەڵ كێشەی كورددا. نێوی كوردیان بە ئاشكرا هێنا و باسی ئەوەیان كردووە كە مەسەلەی كورد ئیدی وەكوو مەسەلەی كورد باس دەكەن نەك وەكوو پێشوو كە بە وشەی تەحقیرئامیز باسی مەسەلەی كوردیان دەكرد. باسی لەوەی كرد كە دەركی زیندانەكان دەكەنەوە ئەوە نیشان دەدا كە ئەو سەفەرە بۆ خۆی بە مەعنای دەستپێكی پێشكەوتنی دیكەشە لەو مەنتەقەدا. لەو بوارەوە من بەگشتی پێموابێ سەفەرێكی زۆر سەركەوتوو بوو و زۆر بە قازانجی گەلی كورد بەگشتی و تەبیعەتەن بۆ هاوسنووری و پێكەوە گرێدانی رەوابتی نیزیك و دۆستانەی بەینی هەرێمی كوردستان و توركیە بێ.
پ: لەم ماوەی رابردوودا حكوومەتێكی كاتیی لە كوردستانی ژێردەسەڵاتی سووریە راگەیەندراوە لە لایەن پارتی یەكیەتی دێموكرات و هەموو لایەك بۆچوونی خۆیان دەربڕیوە لەسەر ئەم وەزعە و بەتایبەتی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان لەم بارەیەوە لێدوانی داوە، ئەم لێدوانە زۆریش بە خراب تەفسیری لێكراوە ئێوە ئەساسەن دامەزراندنی ئەو حكوومەتە كاتییە لە كوردستانی ژێردەسەڵاتی سووریەدا چۆن هەڵدەسەنگێنن، بە سەرەنجدان بەو حاشییەی كە لە دەوروبەری هەیە؟
و: ئەو واقعییەتەی كە ئەوڕۆ لە كوردستانی سووریە تێدەپەڕێ واقعییەتێكە كە ئەگەر لە مانگەكانی سەرەتادا بڕێك نادیار بوو، بۆ خەڵك ناڕوون بوو، ئێستا ئیدی بە تەواوی روون بۆتەوە. ئەویش بەو مەعنایەیە كە حكوومەتی سووریە لە واقعدا لەگەڵ ئەوەی هێزەكانی هەر لە كوردستانی سووریە هەن بەڵام لەوێ فەعال نین دەسەڵاتی ئەوێی سپاردووە بە هێزێكی كوردی كە لەوێدا دەسەڵاتی خۆی بەكار دێنێ، بوونی هەر نەوعە حكوومەت و دەسەڵاتی خۆجێیی بۆ كورد لە كوردستانی سووریە وەكوو هەموو بەشەكانی دیكە دەسكەوتێكی زۆر گەورەیە. دەبێ هەموو لایەنێك پشتیوانی لێ بكات، بەڵام بە مەرجێك كە ئەوە دەسكەوتی كورد بێ نەك حكوومەتی لایەنێك بێ كە بە زۆری چەك سەپاندبێتی، گەلی كورد زیاتر لە سەد ساڵە خەبات دەكا بۆ ئازادی و رزگاری لە چنگ زۆرداری و دیكتاتۆری و پاوانخوازی. ئەوە بە مەعنای ئەوە نیە كە كورد خەبات دەكا بۆ ئەوەی كە لە پاوانخوازیی تورك و عەرەب و فارس رزگاری بێ، بەڵام پاوانخوازیی كورد قبوڵ بكا، بەتایبەت ئێستا ئەو سەردەمەش نەماوە. بۆیە من پێموابێ كە ئەو حكوومەتی خۆجێیی یا هەر شتێكی ناوی لەسەر بنێن، كاتێك دەتوانین ئەوەڵەن بڵێین حكوومەت یا دەسەڵاتی كوردی سووریە كە كوردی سووریە تێیدا بەشدار بێ و بتوانن هەموو بە ئازادی و بە مافی یەكسان بیروبۆچوونی خۆیان دەرببڕن، بەڵام بەداخەوە ئەوەی كە ئێستا ئێمە لەو شوێنە دەیبینین بەپێچەوانەیە، بەشێكی زۆر لەوانەی كە جیابیرن لەلایەن ئەو دەسەڵاتەی كە لەوێ پێكهاتووە لە ژێر زەخت و زۆردان، ئازادیی فەعالییەت و تێكۆشانیان نیە، ژمارەیەكی زۆر لە تێكۆشەوانی رێكخراوەكانی كوردی سووریە تیرۆر كراون، ئەوانە بۆ خۆی لە ژێر گوماندان. سەردەمێك ئەو شایعەیان بڵاو كردەوە كە كۆمەڵكوژی كراوە لە لایەن گرووهەكانی ئەلنوسرە و باقی گرووپە رادیكاڵەكان، بەڵام دەركەوت وانەبووە. بۆیە من بەش بە حاڵی خۆم ئێستاش ئەوە بە دروست دەزانم كە هەموو كورد لەوێ پێكەوە بتوانن هەر نوعە دەسەڵاتێكی كە بە پێویستی دەزانن دابمەزرێنن. ئێستا فورسەتێكی باشە و هیوادارم ئەوە بە یەكگرتوویی پێك بێت و لایەنێك بە تەنێ نەیهەوێ بە قازانج و بەرژەوەندیی خۆی كە بە بۆچوونی من بەرژەوەندیی خۆشی لانیكەم لە درێژخایەندا لەو شێوە رەفتارەدا نیە بیهەوێ ئەو فورسەتە باشەی كە لەوێ هاتۆتە پێشێ بقۆزێتەوە. لەو پێوەندییەدا من موافقی نەزەراتی بەڕێز كاك مەسعوودم كە لەسەر مەسەلەی كوردستانی سووریەدا رایگەیاندووە چ لە پێوەندی لەگەڵ یارمەتیدانی ئینسانی كە تاكوو ئێستا چ وەكوو كوردی كوردستانی عێراق كردوویانە چ وەكوو حكوومەتی هەرێم كردوویانە و ئێستاش ئەو یارمەتییانە هەروا بەردەوامن و هەروەها ئەو هەوڵ و تێكۆشانانەی كە كراوە بۆ ئەوەی كە كوردەكانی سووریە بە شێوەی یەكدەست و یەكگرتوو بتوانن بڕیار بدەن نەك یەك لایەن بە تاقی تەنێ بۆ خۆی بڕیار بدا و بڕیارەكەی بە سەر لایەنەكانی دیكەدا بسەپێنێ.
پ: كاك مستەفا دواپرسیارم بۆ بەرچاوڕوونی بینەرانمان ئەویش باسێكی زۆر هەستیارە كە رەنگە بۆ كۆمەڵگای كوردستانی ئێران بە گرینگی تەعقیبی بكەن. كاك خالیدی عەزیزی لە وتووێژێكدا باسێك دەكات كە گەڵاڵەیەك دراوە بە دەفتەری سیاسیی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، بۆ ئەساسی یەكگرتنەوەیە. لە پێوەندی لەگەڵ ئەم باسەدا پێمخۆشە رای گشتیی كوردستان زیاتر ئاگادار بكەنەوە؟
و: بەڵێ، ئەوەی كە واقعییەت بێ لە ماوەی ساڵێك لەوەپێش یا بڵێین پێش كۆنگرەی ئەخیری حیزب بڕیارێكی كە لە كۆنگرەدا دراوە ئێمە بەپێی ئەو بڕیارە پێوەندییەكانمان لەگەڵ ئەو رەفیقانەمان تازە كردۆتەوە. لە زۆر خاڵدا ئێمە پێكەوە دانیشتن و مەشوەرەتمان هەیە، لە پێوەندی لەگەڵ ئەو بابەتانەی كە مەربووت بە ئێرانن، مەربووت بە كوردستانن و ئەو رەوشە درێژە دەدەین بەڵام سرووشتییە كە ئەوە كۆتایی مەسەلەكە نیە و بڕیارەكە ئەوەیە كە لە نەهایەتدا عادی بوونەوەی ئەو پێوەندییانە بگاتە یەكبوونەوە، پێش ئەو گەڵاڵەیەی كە كاك خالید عەزیزی باسی دەكا، ئێمە گەڵاڵەیەكمان پێشكەش كردوون كە ئەو گەڵاڵەیە لە كاتی خۆیدا وەختێك تەسویب كراوە كە هەموومان لەسەری موتەفیق بووین بۆ یەكگرتنەوە دوای ئەو جودابوونەوەی كە پێشتر هێنایانە پێشێ ئێمە ئەو گەڵاڵەیەمان پێشكەش كردووە، لەسەر ئەو گەڵاڵەیە قسە بكەین و لەو چوارچێوەیەدا بتوانین رێگاحەل ببینینەوە بۆ یەكبوونەوە، بەڵام بەداخەوە ئەوان بێ ئەوەی كە جوابێكی ئەو گەڵاڵەیە بدەنەوە یا ئامادە بن موناقشەی لەسەر بكەن، ئەو گەڵاڵەیەیان رەت كردۆتەوە و گەڵاڵەیەكی دیكەی خۆیان داوە، ئەو گەڵاڵەیە بەدەستی ئێمە گەیشتووە، بەڵام جیاوازیی زۆرە لە نێوان ئەو دوو گەڵاڵەیەدا. تەبیعەتەن ئێمەش دەبێ ئەو گەڵاڵەیەی كە ئەوان داویانە موتالعەی بكەین و لە كاتی پێویستدا لە كومیتەی ناوەندیدا بێتە بەرباس، بەڵام بۆ ئێمە موهیمە كە ئێمە وەڵامی ئەو رەفیقانەمان لە پێوەندی لەگەڵ ئەو گەڵاڵەیەی كە پێشتر ئێمە داومانە لەسەری قسە بكرێ و ئەگەر خاڵێكی وای تێدا هەیە كە جێگای موناقشەیە پێمان بڵێن و ئەگەر پێویست بوو دەبێ ئاڵوگۆڕی تێدا پێك بێنین، تەبیعەتەن ئەوانە جێگای موناقشەن، بەڵام ئەوەی كە ئەو گەڵاڵەیە رەت بێتەوە و گەڵاڵەیەكی دیكە بێتە جێگای ئەو بڕێك لە باری سیاسییەوە وردبینیی زیاتری دەوێ، بەڵام بە هەرحاڵ ئێمە دەمانهەوێ هەروا ئەو پرۆسە درێژە بدەین.
