کوردستان میدیا: بەبۆنەی ٦٨ەمین ساڵـڕۆژی دامەزرانی کۆماری کوردستان، سکرتێری گشتیی حیزبی دێموکرات پەیامێکی بڵاو کردەوە.
دەقی پەیامەکە کەلە رێوڕەسمی ٢ی رێبەندان لە شاری سلێمانی لەلایەن بەڕێزیانەوە خوێندراوەتەوە بەم چەشنەیە:
زۆر خۆشحاڵم کە ئەوڕۆ هاوڕێ لەگەڵ ئێوە خۆشەویستان لە سلێمانی، شاری شێخ محموودی نەمر، پایتەختی رووناکبیریی باشووری کوردستان، یادی ٦٨همین ساڵی دامەزراندنی کۆماری کوردستان بەرز رادەگرین.
بەڕێزان!
هەروەک ئاگادارن ٦٨ ساڵ لەمەوبەر لە رۆژی ٢ ی رێبەندانی ساڵی ١٣٢٤ی هەتاوی، کۆماری کوردستان بە هەوڵ و تێکۆشانی حیزبی دێموکراتی کوردستان و بە سەرۆکایەتیی نەمر پێشەوا قازی محەممەد لە شاری مەهاباد دامەزرا.
تەمەنی ئەو کۆمارە کەمتر لە ساڵێک بوو، بەڵام دەسکەوت و کاریگەرییە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانی قۆناغی پرشنگداری کۆماری کوردستان بۆ نەتەوە و مرۆڤی کورد زۆر بوون و زۆر جاریش باسیان لێکراوە، بۆیە زۆر بە کورتی ئیشارە بە چەند خاڵێک لەو پێوەندییەدا دەکەم:
ــ بە دامەزرانی کۆمار لە مێژووی نوێی کورددا \'\'سیاسەت\'\' بە \'\'عەقلانی\'\' دەکرێت، ئەویش لە رێگەی دامەزراندنی دام و دەزگا و دامەزراوەی مۆدێڕنی حوکمرانی و رەوایەتی پێدانی ئەو دەسەڵاتە لەلایەن خەڵکەوە، هەروەها کارکردنی سیاسی لە چوارچێوەی سیستەمێکی مۆدێڕن کە حیزبی سیاسی یانی (حیزبی دێموکراتی کوردستان)ە، ئەم شێوە دەسەڵاتدارییە لە بزاڤی رزگاریخوازیی کورددا دیاردەیەکی زۆر سەردەمییانەیە.
ــ بڵاوکردنەوە و پەرەپێدانی روانگەی نوێ لەسەر حکوومەت و حوکمڕانی و جەختکردنەوە لەسەر \'\'مافی دیاریکردنی چارەنووس\'\' لەسەر بنەمای هەڵبژاردنی ئاگایانە و هوشیارانەی تاکەکانی کورد.
ـ بەرجەستەکردنی ئازادییە گشتییەکان، بە تایبەت ئازادیی رادەربڕین و پێکهێنانی رێکخراو و کۆڕ و کۆمەڵە جیاجیاکان.
ـ پەرەپێدانی رووحیەی ناسیۆنالیستی لەسەر بنەما و رەگەزەکانی دێموکراتیک، بەهێزکردنی وەفاداری و پابەندبوونی سیاسیی تاکەکان و هێز و گرووپەکان بۆ دەسەڵاتی کوردی لە بری وەفاداری بۆ تاک، یان بنەماڵە و عەشیرەت و ناوچەیەک.
ـ چاپکردنی کتێب و رۆژنامە و گۆڤاری جۆراوجۆر بە زمانی کوردی و هەوڵدان بۆ بنەبڕکردنی نەخوێندەواری.
ــ هەڵکردنی ئاڵا و دەست نیشانکردنی سروودی نەتەوەیی وەک هێماکانی مۆدێڕنی نەتەوەیی.
ـ گرینگیدان بە گەشەپێدانی مرۆیی لە رێگەی خوێندەوارکردنو پەروەردەکردنو هەناردەکردنی خوێندکار بۆ دەرەوەی وڵات بە مەبەستی خوێندن بۆ بونیاتنانەوەی کوردستانو، دەیان دەستکەوتی گرینگی تر.
بەم هۆیانەو زۆر هۆی دیکەوە، 2ی رێبەندان ئەو قۆناغە لە مێژووی نەتەوەکەمانە کە بوەتە بەشێک لە بیرەوەری بەکۆمەڵی کورد لە هەموو پارچەکانو، بۆ هەموو کوردێک بوەتە بنەمایەکی مۆدێرن بۆ ناسنامەی نەتەوەیی کە ئایدیاکانی لە سەردەمی هاوچەرخدا بەرجەستە دەکاتەوە. بەڵام پێویستە ئێمە چ وەکوو نەتەوەو چ وەکوو بزووتنەوەی رزگاریخواز، جگە لە شانازیکردن بەم قۆناغە مێژوویە پڕ بایەخە، هەوڵ بدەین بە خوێندنەوەی زانستی بۆ بارودۆخو هەلومەرجی ئەو سەردەمە، هۆکارەکانی درووستبوونو سەرکەوتنی ئەو کۆمارەو تێکشکانی، لە خاڵە بەهێزو لاوازەکانی دەرس وەربگرین.
هۆکارەکانی شکستی کۆماری کوردستان بێجگە لە هۆکارە نێوخۆیییەکان کە زۆر باسی لێکراوە، پێویستە لە هۆکارە پێکهاتەیییەکاندا بدوزینەوە، بە تایبەت کاریگەری ململانیی زڵهێزەکان دەتوانین لێرەدا بە کاریگەری پێکهاتەی سیستمی نێونەتەوەیی پێناسە بکەین کە لە پاڵ هۆکارە نێوخۆییەکانی ئێرانو کوردستاندا، رۆڵی کاریگەریان لە کۆتایی پێهێنانی ئەو کۆمارە گێراوە.
ئێمە ئەمرۆکە دەتوانیین باشتر خوێندنەوە بۆ هۆکارەکانی رووخانی کۆماری کوردستانو هەروەها گەمەی زڵهێزەکانو رۆڵو پێگەی کورد لەو ململانییانەدا بکەین.
بە لێوردبوونەوە لە ئاڵوگۆڕەکانی پاش هەر دوو شەڕی جیهانی یەکەمو دووهەمو، ئاڵوگۆڕ لە ئەکتەرەکانی ناوچەییو نێونەتەوەیی، لە ناوچوونو هەڵوەشانەوەی هێندێک وڵاتو یان لاواز بوونیان لە لایەکو، هاتنە سەرشانۆی هێندێکیتر ئەکتەری نوێلە لایەکیترەوە، پێکهاتەی سیستمی نێونەتەوەیی گۆڕانی بەسەردا هات، بەو واتایە کە لە پێکهاتەی سیستمی هاوسەنگی هێزەوە گۆڕدرا بۆ پێکهاتەی سیستمی دوو جەمسەری، بەڵام خاڵی جێگەی سەرنجو تێرامان ئەوەیە کە لە فەترە زەمەنی نێوان ئەم ئاڵوگۆڕانەوە تا وەکوو شکڵگرتنو پێکهاتنی پێکهاتەی سیستمی نوێی نێونەتەوەیی کە کاریگەری لەسەر جۆری گەمەکانو سیاسەتی نێونەتەوەییو تەنانەت ژمارەو جۆری ئەکتەرەکان (دەوڵەت یان رێکخراوو نێونەتەوەییەکان) هەیە، بۆشاییەک درووست بوو کە دەرفەتی بۆ ئێمەی کوردیش رەخساند قەوارەیەکی نیمچە سەربەخۆی نەتەوەیی ( واتا کۆماری کوردستان) درووست بکەین. بەڵام بە تێپەڕبوونی کاتو جێگیربوون یان تەسبیت بوونی ئەو پێکهاتە نێونەتەوەیییە، ئێمە دەبینین کە کۆتایی بە کۆماری کوردستانیش دێتو، جۆری ململانی، رێسای گەمە نێونەتەوەییو ژئوپۆلیتیکەکانو سیاسەتی نێونەتەوەی، گۆڕانی بەسەردا دێت. لەم نێوەندەدا کورد وەکوو ئەکتەر یان بکەرێکی ناوخۆیی، یان ناوچەیی، پەراوێز دەخرێتو دەبێتە قوربانی جێگیربوونی پێکهاتەی سیستەمی دوو جەمسەریو ململانیی زڵهێزەکانو بە گشتی سیاسەتی نێونەتەوەیی.
مێژووی ئەو دوو جەمسەرییەو ئەزموونی سەردەمی شەڕی سارد ئەوەی سەلماند کە لە چوارچێوەی پێکهاتەیی ئەو سیستەمە نێونەنەتەوەییە مافەکانی نەتەوەی کورد لەو ناوچە هەستیارەی کە کوردی تێدایە، دەستەبەر نابێتو بەرژەوەندیو ململانییە نێونەتەوەییەکان لە سەرووی هێزو ئیرادەی کوردەوەیە، بەڵام بە کۆتای هاتنی ئەم سیستمە دوو جەمسەرییەو هەڵوەشانەوەی یەکیەتی سوڤیەت، دیسان چەندین قەوارەو دەوڵەت یان ئەکتەری نوێدێنە ناو گۆرەپانەکەو رێسای گەمەکانیش گۆرانی بە سەردا دێت، بەم پێیەش کۆمەڵێک نۆرمو بەهای نوێو دەرفەت بۆ نەتەوە ژێردەستەکان دێنە ئاراوە. بنەمای دەستێوەردانی مرۆییو بەرپرسیارەتی پاراستنی نێونەتەوەیی لەسەر بنەمای مافی مرۆڤ دێتە کایەوە، پرسی دێموکراسیو مافی دیاریکردنی چارەنووس دەبێتە پرسێکی جیهانی. هەروەها سروشتی ململانیە ژئوپۆلێتیەکەکانیش دەگۆڕدرێت، لە ئاکامی ئەو گۆڕانەدا دەرفەتێکیش بۆ کورد لە بەشێک لە کوردستان ( باشووری کوردستان) دەرەخسێتو کوردیش سوودی لێی وەردەگرێت.
خاڵی جێگەی سرنج لێرەدا ئەوەیە کە لە ناوەندە زانستیەکانی سیاسەتو پێوەندیە نێونەتەوەییەکاندا، ئاماژە بەوە دەکەن کە ئەم قۆناغە بە قۆناغی ئینتیقالی یان گوزارو گواستنەوە دەناسرێت، لەم قۆناغەدا هێشتا پێکهاتەی سیستمی نێونەتەوەیی شکڵی نەگرتووەو روونیش نییە کە دەبێتە چ سیستەمێک، بەم پێیەش ئاڵوگۆڕ لە رێساو یاساکانی سیاسەتی نێونەتەوەییو دابەشبوونی هێزو تەنانەت گۆڕانکاری لە رێژیمە سیاسیەکانو هاتنە ئارای ئەکتەری نوێهەر بەردەوامە، ئێمە ئیمرۆکە ئەو راستییە لە رووداوو ئاڵوگۆرەکانی پارچەکانیتری کوردستان لە ( سووریا، تورکیاوعێراق) بە روونی دەبینین.
لێرەوەیە کە ئەزموونی رووخانی کۆماری کوردستان بۆ ئێمە لەگەڵ ئەو خوێندنەوانەدا کە بە خێرایی باسمان لێوە کرد گرێ دەدرێتو، هانمان دەدات کە بە پێی ئەو راستییانە روانگەو سیاسەتی خۆمان دابرێژینەوەو رایبگەیینین کە دەرفەتی لە باری مێژوویی بۆ ئێمەی کورد هاتوەتە ئاراوە، کورد وەکوو ئەکتەرێکی ناوچەیی لەم گۆرانکارییانەدا رۆڵی هەیەو کاریگەرە، بەڵام خاڵی جێگەی هەڕەشەو مەترسی ئەوەیە کە ئەگەر ئێمە وەکوو کورد بە دەرس وەرگرتن لە هۆکارە نێوخۆیییەکانی رووخانی کۆماری کوردستان نەتوانین دەرفەتەکە بقوزینەوەو، لەو ماویەدا کە پێکهاتەی سیستەمی نوێی نێونەتەوەیی یان ناوچەیی فۆرمی نەگرتووە، مافەکانمان دەستەبەر بکەین، لە پاش سەقامگیری، جێگیربوونیو شکڵ گرتنی پێکهاتەی سیستەمی داهاتووی نێونەتەوەیی، لەوانەیە ئیتر نەتوانین یان زۆر بە زەحمەت بێبتوانین ئەم کارە بکەین، چوونکە لەوانەیە دابەشبوونی هێزو گەمەی ئەکتەرەکان لە سەرووی ئیرادەو هێزو یان ویستی ئێمەوە بێت. ئەو کاتە بەرەنگار بوونەوەی ئەو سیستەمە نێونەتەوەییەو تێکدانی پێکهاتەکەیو هەوڵدان بۆ هاتنە ئارای سیستەمی دڵخوازی خۆمان لەوانەیە لە ئاست هێزی ئێمەدا نەبێو دیسان قوربانی و ژێردەستە بێنەوە.
یەکێک لە هۆکارە سەرەکییە نێوخۆیییەکانی نەمانی کۆماری کوردستان بیری بەرژەوەندیخوازی گرووپی، عەشیرەتیو تاکەکەسی لە نێۆ بەشێک لە ئەکتەرەکانی شوێندانەری کۆماری کوردستان بوو، ئەم راستییە دوای رووخانی کۆمارو داگیر کردنەوەی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی کۆمار لەلایەن لەشکری ریژیمی حەمە رەزاشاوە روون بووە و، دەرکەوت کە لە ماوەی تەمەنی کورتی کۆماردا ئەو لایەنانە بە مەبەستی پاراستنی بەرژەوەندییەکانی خۆیان لەژێرەوە لەگەڵ حکوومەتی تاران لە پێوەندیدا بوونو خەیانەتیان بە کۆمار کردوە. ئیستا دوای تێپەربوونی 68 ساڵ سێبەری شوومی ئەم هۆکارە بە شێوەیەکی ئەمڕۆیی لە هەلسوکەوتی رۆژانەی هێندێک ئەکتەرەکانی گۆڕەپانەکە وەک هێژموونیخوازی، هیوابەستن بە دوژمنانی نەتەوەکەمانو بەرجەستە بوونەوەی بەرژەوەندی حیزبیو گرووپی لەبەرانبەر بەرژەوەندی نەتەوەیی، بەسەر خۆمانەوە هەست پێ دەکەین و نیگەرانین لەوەی کە بە درێژەدانی ئەم رەوتە جارێکی دیکە دەرفەتەکانمان لە دەست بچن.
بەڵام سەرەڕای لە ئارادا بوونی ئەم خاڵە نێگەتیڤانە خاڵێکی هیوابەخش ئەوەیە کە ئاماژەکان ئەوە نیشان دەدەن کە بە گشتی ئەو دەوڵەتانەی کە کوردیان بەسەردا دابەش بووە ( بە تایبەت کۆماری ئیسلامی ئێران) ناتوانن بەم شێوەیە بەردەوام بنو، خۆیان دەبنە بەشێک لە مێژووی رابردووی ئەم سیستەمە نیونەتەوەییە، چوونکە رێژیمە توتالیتەرو دیکتاتۆرەکان بە هۆی کاریگەری ململانییە ژئوپۆلیتیکیەکانو، پێکهاتەو نۆرمەکانی سیستەمی ئێستا بە پاساوی پاراستنی سەقامگیریو پرسی ئاسایشی نێونەتەوەیی لە رابردوودا، توانیویانە بەهەر شێوەیەک بێت درێژە بە مانەوەی خۆیانو رێژیمەکەیان بدەن. بەڵام لەو سیستەمە نوێیەدا ئەو جۆرە دەوڵەتانە خۆیان بوونەتە هەڕەشە لەسەر سەقامگیریو ئاسایشی ناوخۆو نێونەتەوەیی، واتا بوونەتە ئەکتەری دژی نۆرمو رێساکانی ئەو پێکهاتە نوێیە، وەک نموونەیەک کۆماری ئیسلامی ئێرانە کە دژایەتیو هەڕەشەکانی لەسەر نۆرمو یاساکانی نێونەتەوەیی ئاسایشی وڵاتانی ناوچەکەو تەنانەت ئاسایشی نێونەتەوەیی بە یارمەتیدانی تیرۆریزمی نێونەتەویی، تێکدانی ئاسایشی وڵاتانی ناوچەکە و، پێشیلکردنی مەترسیداری مافەکانی مرۆڤ لە ناوخۆ وەکوو ئیعدامی سیاسیو تۆقاندنو راوەدوونانو... هەموویان دەربڕی ئاراستەی دژە پێکهاتەو سیستەمی نێونەتەوەییە کە لە لایەن ئەو رێژیمەوە پێڕەو دەکرێت.
بۆیە خوێندنەوە بۆ کۆماری کوردستان لە پارادیمو چوارچێوەی پێکهاتەی سیستەمی نێونەتەوەییدا، زۆر باش دەتوانێت یارمەتیدەرمان بێت بۆ دەستەبەر کردنی مافە رەوا نەتەوەییو دێموکراتیکەکانمان لە سەردەمی ئێستادا، بەم هۆیانەوە ئەم قۆناغەی ئێستا بۆ ئێمەی کورد بە تایبەتی لە رۆژهەڵاتی کوردستان زۆر هەستیارە، بۆیە پێویستە بە رەچاو کردنی ئەم پرسو گۆرانکاریو بنەمایانە بڕوانینە ئاڵوگۆرەکانو خوێندنەویان بۆ بکەینو خۆمانی بۆ ئامادە بکەین.
خالێکی گرنگی دیکە کە لە راستایەدا پێوەندی بە رۆژهەڵاتی کوردستان پەیدا دەکاو هیوامان پێدەبەخشی، ئەوەیە کە حیزبی دێموکرات وەک بنیاتنەری کۆماری کوردستان، سەرەڕای ئەوەی لە ماوەی 68 ساڵی رابوردوودا لە ژێر زەبری توندوتیژی رێژیمەکانی پاشایەتیو ئیسلامیدا خوێنی لەبەر رۆیشتوە بە هەزاران رۆڵەی فیداکاری لەبەربەرەکانی لەگەڵ ئەو رێژیمانەدا شەهید بوونو زیندانی کراونو، بێجگە لە ماوەیەکی کورت لە بڕگەی گوازتنەوە لە ریژیمی پاشایەتی بۆ ریژیمی ئیسلامی بەردەوام تێکۆشەرانی لە ژێر هەڕەشەو لێپرسینەوەدا بوون و وەک حیزبێکی نایاسایی تێکۆشانی ئاشکرای بەربەست کراوە، سەرەڕای لە سێدارەدانی پێشەوا سەرکۆماری ئەو کۆمارە ساوایەو کەسایەتی یەکەمی ئەو حیزبەو تیرۆری دوو سکرتێری بە توانای وەک دوکتور قاسملوو و دوکتور سادق شەرەفکەندیو کۆسپو تەگەرەی بەهێز لەسەر رێگای تێکۆشانی، توانیویەتی لە بەرانبەر رەشەباو تۆفانی بەهێزی رووداوەکان خۆراگر بێو ئاڵای کۆمار هەروا شەکاوە رابگرێ.
قوتابخانەی پڕ ناوەڕۆکو پڕ ئەزموونی دێموکراتو کۆمار فێری کردووین لەسەر رێبازی کۆمار کە مافی دیاریکردنی چارەنووسە پێداگر بینو، شەرەفمەندین کە لە ماوەی دەیان ساڵی رابوردوودا درێژەدەری خەبات لە پێناو دابینکردنی دێموکراسیو مافی چارەنووس بۆ گەلەکەمان بووین کە بنچینەی کۆمار لەسەری بنیا کرا. ئێستاش دروشمی سەرەکی ئێمە بنیادنانی ئێرانێکی دێموکراتیکی فیدراڵە کە لەو دا هەموو نەتەوەکانو یەک لەوان کوردەکانی ئەو بەشە، بە مافی یەکسانەوە شوێنی نیشتەجێی خۆیان بەرێوە بەرنو لە ئیدارەی گشتی وڵاتیشدا بەشدار بن. ئەو دروشمو داخوازییانە، داخوازی سەردەمیانەنو ئەزموونی دەیان وڵاتی دێموکراتیکی پێشکەوتوو نیشانی داوە لە وڵاتانی فرەنەتەوەدا ئەم شێوەی بەڕێوەبەرییە سەرکەوتووترین شێوە بەڕێوە بردنە.
ئەمانەو زۆر خاڵی دیکە کە لەم دەرفەتەدا جیگای باسکردن لەسەریان، نیە بوونەتە هۆی ئەوە کە حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران، حیزبەکەی کۆمار لە نێو کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان هەروا جێگای بڕواو متمانە پێکردن بمێنێتەوەو لە ئاڵوگۆڕەکاندا بتوانێ جارێکی دیکە بە یارمەتی دانیشتوانی رۆژهەڵاتی کوردستان کۆماری کوردستان، زیندوو بکاتەوە.
لە کۆتاییدا سڵاو رێزمان بۆ گیانی پاکی شەهیدانی کۆمارو هەموو ئەو تێکۆشەرانەی بە گیانبازیو قبووڵی رەنجو فیداکاریو لە خۆبوردوویی رێبازی کۆماریان هەر وا پڕ رێبوارو زیندوو راگرتووە کە لەریزی ئەواندا برا کوردەکانمانن لە بەشە جیاجیاکان بە تایبەت لە باشووری کوردستان وەک بارزانییەکان بە سەرۆکایەتی نەمر مەلا مستەفا بارزانیوچوار ئەفسەرە نیشتمانپەروەرەکەی ئەو بەشەی کوردستان عیززەت عەبدولعەزیز، مستەفا خۆشناو، عەبدولکریم خەیروللا و محەممەد مەحموود کە لە فەرماندەهیو راهێنانی پێشمەرگەی کۆماردا دەوری بەرچاویان هەبوو و لەو رێبازەدا گیانی خۆیان بەخت کرد.
سڵاو لە بنەماڵەی شەهیدان
سڵاو لە رۆڵەکانی دێموکرات درێژەدەرانی راستەقینەی رێبازی کۆمار
سەرکەوتن بۆ کوردستان
نەمان بۆ دوژمنانی کوردو ئازادیو دێموکراسی
دەقی پەیامەکە کەلە رێوڕەسمی ٢ی رێبەندان لە شاری سلێمانی لەلایەن بەڕێزیانەوە خوێندراوەتەوە بەم چەشنەیە:
زۆر خۆشحاڵم کە ئەوڕۆ هاوڕێ لەگەڵ ئێوە خۆشەویستان لە سلێمانی، شاری شێخ محموودی نەمر، پایتەختی رووناکبیریی باشووری کوردستان، یادی ٦٨همین ساڵی دامەزراندنی کۆماری کوردستان بەرز رادەگرین.
بەڕێزان!
هەروەک ئاگادارن ٦٨ ساڵ لەمەوبەر لە رۆژی ٢ ی رێبەندانی ساڵی ١٣٢٤ی هەتاوی، کۆماری کوردستان بە هەوڵ و تێکۆشانی حیزبی دێموکراتی کوردستان و بە سەرۆکایەتیی نەمر پێشەوا قازی محەممەد لە شاری مەهاباد دامەزرا.
تەمەنی ئەو کۆمارە کەمتر لە ساڵێک بوو، بەڵام دەسکەوت و کاریگەرییە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانی قۆناغی پرشنگداری کۆماری کوردستان بۆ نەتەوە و مرۆڤی کورد زۆر بوون و زۆر جاریش باسیان لێکراوە، بۆیە زۆر بە کورتی ئیشارە بە چەند خاڵێک لەو پێوەندییەدا دەکەم:
ــ بە دامەزرانی کۆمار لە مێژووی نوێی کورددا \'\'سیاسەت\'\' بە \'\'عەقلانی\'\' دەکرێت، ئەویش لە رێگەی دامەزراندنی دام و دەزگا و دامەزراوەی مۆدێڕنی حوکمرانی و رەوایەتی پێدانی ئەو دەسەڵاتە لەلایەن خەڵکەوە، هەروەها کارکردنی سیاسی لە چوارچێوەی سیستەمێکی مۆدێڕن کە حیزبی سیاسی یانی (حیزبی دێموکراتی کوردستان)ە، ئەم شێوە دەسەڵاتدارییە لە بزاڤی رزگاریخوازیی کورددا دیاردەیەکی زۆر سەردەمییانەیە.
ــ بڵاوکردنەوە و پەرەپێدانی روانگەی نوێ لەسەر حکوومەت و حوکمڕانی و جەختکردنەوە لەسەر \'\'مافی دیاریکردنی چارەنووس\'\' لەسەر بنەمای هەڵبژاردنی ئاگایانە و هوشیارانەی تاکەکانی کورد.
ـ بەرجەستەکردنی ئازادییە گشتییەکان، بە تایبەت ئازادیی رادەربڕین و پێکهێنانی رێکخراو و کۆڕ و کۆمەڵە جیاجیاکان.
ـ پەرەپێدانی رووحیەی ناسیۆنالیستی لەسەر بنەما و رەگەزەکانی دێموکراتیک، بەهێزکردنی وەفاداری و پابەندبوونی سیاسیی تاکەکان و هێز و گرووپەکان بۆ دەسەڵاتی کوردی لە بری وەفاداری بۆ تاک، یان بنەماڵە و عەشیرەت و ناوچەیەک.
ـ چاپکردنی کتێب و رۆژنامە و گۆڤاری جۆراوجۆر بە زمانی کوردی و هەوڵدان بۆ بنەبڕکردنی نەخوێندەواری.
ــ هەڵکردنی ئاڵا و دەست نیشانکردنی سروودی نەتەوەیی وەک هێماکانی مۆدێڕنی نەتەوەیی.
ـ گرینگیدان بە گەشەپێدانی مرۆیی لە رێگەی خوێندەوارکردنو پەروەردەکردنو هەناردەکردنی خوێندکار بۆ دەرەوەی وڵات بە مەبەستی خوێندن بۆ بونیاتنانەوەی کوردستانو، دەیان دەستکەوتی گرینگی تر.
بەم هۆیانەو زۆر هۆی دیکەوە، 2ی رێبەندان ئەو قۆناغە لە مێژووی نەتەوەکەمانە کە بوەتە بەشێک لە بیرەوەری بەکۆمەڵی کورد لە هەموو پارچەکانو، بۆ هەموو کوردێک بوەتە بنەمایەکی مۆدێرن بۆ ناسنامەی نەتەوەیی کە ئایدیاکانی لە سەردەمی هاوچەرخدا بەرجەستە دەکاتەوە. بەڵام پێویستە ئێمە چ وەکوو نەتەوەو چ وەکوو بزووتنەوەی رزگاریخواز، جگە لە شانازیکردن بەم قۆناغە مێژوویە پڕ بایەخە، هەوڵ بدەین بە خوێندنەوەی زانستی بۆ بارودۆخو هەلومەرجی ئەو سەردەمە، هۆکارەکانی درووستبوونو سەرکەوتنی ئەو کۆمارەو تێکشکانی، لە خاڵە بەهێزو لاوازەکانی دەرس وەربگرین.
هۆکارەکانی شکستی کۆماری کوردستان بێجگە لە هۆکارە نێوخۆیییەکان کە زۆر باسی لێکراوە، پێویستە لە هۆکارە پێکهاتەیییەکاندا بدوزینەوە، بە تایبەت کاریگەری ململانیی زڵهێزەکان دەتوانین لێرەدا بە کاریگەری پێکهاتەی سیستمی نێونەتەوەیی پێناسە بکەین کە لە پاڵ هۆکارە نێوخۆییەکانی ئێرانو کوردستاندا، رۆڵی کاریگەریان لە کۆتایی پێهێنانی ئەو کۆمارە گێراوە.
ئێمە ئەمرۆکە دەتوانیین باشتر خوێندنەوە بۆ هۆکارەکانی رووخانی کۆماری کوردستانو هەروەها گەمەی زڵهێزەکانو رۆڵو پێگەی کورد لەو ململانییانەدا بکەین.
بە لێوردبوونەوە لە ئاڵوگۆڕەکانی پاش هەر دوو شەڕی جیهانی یەکەمو دووهەمو، ئاڵوگۆڕ لە ئەکتەرەکانی ناوچەییو نێونەتەوەیی، لە ناوچوونو هەڵوەشانەوەی هێندێک وڵاتو یان لاواز بوونیان لە لایەکو، هاتنە سەرشانۆی هێندێکیتر ئەکتەری نوێلە لایەکیترەوە، پێکهاتەی سیستمی نێونەتەوەیی گۆڕانی بەسەردا هات، بەو واتایە کە لە پێکهاتەی سیستمی هاوسەنگی هێزەوە گۆڕدرا بۆ پێکهاتەی سیستمی دوو جەمسەری، بەڵام خاڵی جێگەی سەرنجو تێرامان ئەوەیە کە لە فەترە زەمەنی نێوان ئەم ئاڵوگۆڕانەوە تا وەکوو شکڵگرتنو پێکهاتنی پێکهاتەی سیستمی نوێی نێونەتەوەیی کە کاریگەری لەسەر جۆری گەمەکانو سیاسەتی نێونەتەوەییو تەنانەت ژمارەو جۆری ئەکتەرەکان (دەوڵەت یان رێکخراوو نێونەتەوەییەکان) هەیە، بۆشاییەک درووست بوو کە دەرفەتی بۆ ئێمەی کوردیش رەخساند قەوارەیەکی نیمچە سەربەخۆی نەتەوەیی ( واتا کۆماری کوردستان) درووست بکەین. بەڵام بە تێپەڕبوونی کاتو جێگیربوون یان تەسبیت بوونی ئەو پێکهاتە نێونەتەوەیییە، ئێمە دەبینین کە کۆتایی بە کۆماری کوردستانیش دێتو، جۆری ململانی، رێسای گەمە نێونەتەوەییو ژئوپۆلیتیکەکانو سیاسەتی نێونەتەوەی، گۆڕانی بەسەردا دێت. لەم نێوەندەدا کورد وەکوو ئەکتەر یان بکەرێکی ناوخۆیی، یان ناوچەیی، پەراوێز دەخرێتو دەبێتە قوربانی جێگیربوونی پێکهاتەی سیستەمی دوو جەمسەریو ململانیی زڵهێزەکانو بە گشتی سیاسەتی نێونەتەوەیی.
مێژووی ئەو دوو جەمسەرییەو ئەزموونی سەردەمی شەڕی سارد ئەوەی سەلماند کە لە چوارچێوەی پێکهاتەیی ئەو سیستەمە نێونەنەتەوەییە مافەکانی نەتەوەی کورد لەو ناوچە هەستیارەی کە کوردی تێدایە، دەستەبەر نابێتو بەرژەوەندیو ململانییە نێونەتەوەییەکان لە سەرووی هێزو ئیرادەی کوردەوەیە، بەڵام بە کۆتای هاتنی ئەم سیستمە دوو جەمسەرییەو هەڵوەشانەوەی یەکیەتی سوڤیەت، دیسان چەندین قەوارەو دەوڵەت یان ئەکتەری نوێدێنە ناو گۆرەپانەکەو رێسای گەمەکانیش گۆرانی بە سەردا دێت، بەم پێیەش کۆمەڵێک نۆرمو بەهای نوێو دەرفەت بۆ نەتەوە ژێردەستەکان دێنە ئاراوە. بنەمای دەستێوەردانی مرۆییو بەرپرسیارەتی پاراستنی نێونەتەوەیی لەسەر بنەمای مافی مرۆڤ دێتە کایەوە، پرسی دێموکراسیو مافی دیاریکردنی چارەنووس دەبێتە پرسێکی جیهانی. هەروەها سروشتی ململانیە ژئوپۆلێتیەکەکانیش دەگۆڕدرێت، لە ئاکامی ئەو گۆڕانەدا دەرفەتێکیش بۆ کورد لە بەشێک لە کوردستان ( باشووری کوردستان) دەرەخسێتو کوردیش سوودی لێی وەردەگرێت.
خاڵی جێگەی سرنج لێرەدا ئەوەیە کە لە ناوەندە زانستیەکانی سیاسەتو پێوەندیە نێونەتەوەییەکاندا، ئاماژە بەوە دەکەن کە ئەم قۆناغە بە قۆناغی ئینتیقالی یان گوزارو گواستنەوە دەناسرێت، لەم قۆناغەدا هێشتا پێکهاتەی سیستمی نێونەتەوەیی شکڵی نەگرتووەو روونیش نییە کە دەبێتە چ سیستەمێک، بەم پێیەش ئاڵوگۆڕ لە رێساو یاساکانی سیاسەتی نێونەتەوەییو دابەشبوونی هێزو تەنانەت گۆڕانکاری لە رێژیمە سیاسیەکانو هاتنە ئارای ئەکتەری نوێهەر بەردەوامە، ئێمە ئیمرۆکە ئەو راستییە لە رووداوو ئاڵوگۆرەکانی پارچەکانیتری کوردستان لە ( سووریا، تورکیاوعێراق) بە روونی دەبینین.
لێرەوەیە کە ئەزموونی رووخانی کۆماری کوردستان بۆ ئێمە لەگەڵ ئەو خوێندنەوانەدا کە بە خێرایی باسمان لێوە کرد گرێ دەدرێتو، هانمان دەدات کە بە پێی ئەو راستییانە روانگەو سیاسەتی خۆمان دابرێژینەوەو رایبگەیینین کە دەرفەتی لە باری مێژوویی بۆ ئێمەی کورد هاتوەتە ئاراوە، کورد وەکوو ئەکتەرێکی ناوچەیی لەم گۆرانکارییانەدا رۆڵی هەیەو کاریگەرە، بەڵام خاڵی جێگەی هەڕەشەو مەترسی ئەوەیە کە ئەگەر ئێمە وەکوو کورد بە دەرس وەرگرتن لە هۆکارە نێوخۆیییەکانی رووخانی کۆماری کوردستان نەتوانین دەرفەتەکە بقوزینەوەو، لەو ماویەدا کە پێکهاتەی سیستەمی نوێی نێونەتەوەیی یان ناوچەیی فۆرمی نەگرتووە، مافەکانمان دەستەبەر بکەین، لە پاش سەقامگیری، جێگیربوونیو شکڵ گرتنی پێکهاتەی سیستەمی داهاتووی نێونەتەوەیی، لەوانەیە ئیتر نەتوانین یان زۆر بە زەحمەت بێبتوانین ئەم کارە بکەین، چوونکە لەوانەیە دابەشبوونی هێزو گەمەی ئەکتەرەکان لە سەرووی ئیرادەو هێزو یان ویستی ئێمەوە بێت. ئەو کاتە بەرەنگار بوونەوەی ئەو سیستەمە نێونەتەوەییەو تێکدانی پێکهاتەکەیو هەوڵدان بۆ هاتنە ئارای سیستەمی دڵخوازی خۆمان لەوانەیە لە ئاست هێزی ئێمەدا نەبێو دیسان قوربانی و ژێردەستە بێنەوە.
یەکێک لە هۆکارە سەرەکییە نێوخۆیییەکانی نەمانی کۆماری کوردستان بیری بەرژەوەندیخوازی گرووپی، عەشیرەتیو تاکەکەسی لە نێۆ بەشێک لە ئەکتەرەکانی شوێندانەری کۆماری کوردستان بوو، ئەم راستییە دوای رووخانی کۆمارو داگیر کردنەوەی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی کۆمار لەلایەن لەشکری ریژیمی حەمە رەزاشاوە روون بووە و، دەرکەوت کە لە ماوەی تەمەنی کورتی کۆماردا ئەو لایەنانە بە مەبەستی پاراستنی بەرژەوەندییەکانی خۆیان لەژێرەوە لەگەڵ حکوومەتی تاران لە پێوەندیدا بوونو خەیانەتیان بە کۆمار کردوە. ئیستا دوای تێپەربوونی 68 ساڵ سێبەری شوومی ئەم هۆکارە بە شێوەیەکی ئەمڕۆیی لە هەلسوکەوتی رۆژانەی هێندێک ئەکتەرەکانی گۆڕەپانەکە وەک هێژموونیخوازی، هیوابەستن بە دوژمنانی نەتەوەکەمانو بەرجەستە بوونەوەی بەرژەوەندی حیزبیو گرووپی لەبەرانبەر بەرژەوەندی نەتەوەیی، بەسەر خۆمانەوە هەست پێ دەکەین و نیگەرانین لەوەی کە بە درێژەدانی ئەم رەوتە جارێکی دیکە دەرفەتەکانمان لە دەست بچن.
بەڵام سەرەڕای لە ئارادا بوونی ئەم خاڵە نێگەتیڤانە خاڵێکی هیوابەخش ئەوەیە کە ئاماژەکان ئەوە نیشان دەدەن کە بە گشتی ئەو دەوڵەتانەی کە کوردیان بەسەردا دابەش بووە ( بە تایبەت کۆماری ئیسلامی ئێران) ناتوانن بەم شێوەیە بەردەوام بنو، خۆیان دەبنە بەشێک لە مێژووی رابردووی ئەم سیستەمە نیونەتەوەییە، چوونکە رێژیمە توتالیتەرو دیکتاتۆرەکان بە هۆی کاریگەری ململانییە ژئوپۆلیتیکیەکانو، پێکهاتەو نۆرمەکانی سیستەمی ئێستا بە پاساوی پاراستنی سەقامگیریو پرسی ئاسایشی نێونەتەوەیی لە رابردوودا، توانیویانە بەهەر شێوەیەک بێت درێژە بە مانەوەی خۆیانو رێژیمەکەیان بدەن. بەڵام لەو سیستەمە نوێیەدا ئەو جۆرە دەوڵەتانە خۆیان بوونەتە هەڕەشە لەسەر سەقامگیریو ئاسایشی ناوخۆو نێونەتەوەیی، واتا بوونەتە ئەکتەری دژی نۆرمو رێساکانی ئەو پێکهاتە نوێیە، وەک نموونەیەک کۆماری ئیسلامی ئێرانە کە دژایەتیو هەڕەشەکانی لەسەر نۆرمو یاساکانی نێونەتەوەیی ئاسایشی وڵاتانی ناوچەکەو تەنانەت ئاسایشی نێونەتەوەیی بە یارمەتیدانی تیرۆریزمی نێونەتەویی، تێکدانی ئاسایشی وڵاتانی ناوچەکە و، پێشیلکردنی مەترسیداری مافەکانی مرۆڤ لە ناوخۆ وەکوو ئیعدامی سیاسیو تۆقاندنو راوەدوونانو... هەموویان دەربڕی ئاراستەی دژە پێکهاتەو سیستەمی نێونەتەوەییە کە لە لایەن ئەو رێژیمەوە پێڕەو دەکرێت.
بۆیە خوێندنەوە بۆ کۆماری کوردستان لە پارادیمو چوارچێوەی پێکهاتەی سیستەمی نێونەتەوەییدا، زۆر باش دەتوانێت یارمەتیدەرمان بێت بۆ دەستەبەر کردنی مافە رەوا نەتەوەییو دێموکراتیکەکانمان لە سەردەمی ئێستادا، بەم هۆیانەوە ئەم قۆناغەی ئێستا بۆ ئێمەی کورد بە تایبەتی لە رۆژهەڵاتی کوردستان زۆر هەستیارە، بۆیە پێویستە بە رەچاو کردنی ئەم پرسو گۆرانکاریو بنەمایانە بڕوانینە ئاڵوگۆرەکانو خوێندنەویان بۆ بکەینو خۆمانی بۆ ئامادە بکەین.
خالێکی گرنگی دیکە کە لە راستایەدا پێوەندی بە رۆژهەڵاتی کوردستان پەیدا دەکاو هیوامان پێدەبەخشی، ئەوەیە کە حیزبی دێموکرات وەک بنیاتنەری کۆماری کوردستان، سەرەڕای ئەوەی لە ماوەی 68 ساڵی رابوردوودا لە ژێر زەبری توندوتیژی رێژیمەکانی پاشایەتیو ئیسلامیدا خوێنی لەبەر رۆیشتوە بە هەزاران رۆڵەی فیداکاری لەبەربەرەکانی لەگەڵ ئەو رێژیمانەدا شەهید بوونو زیندانی کراونو، بێجگە لە ماوەیەکی کورت لە بڕگەی گوازتنەوە لە ریژیمی پاشایەتی بۆ ریژیمی ئیسلامی بەردەوام تێکۆشەرانی لە ژێر هەڕەشەو لێپرسینەوەدا بوون و وەک حیزبێکی نایاسایی تێکۆشانی ئاشکرای بەربەست کراوە، سەرەڕای لە سێدارەدانی پێشەوا سەرکۆماری ئەو کۆمارە ساوایەو کەسایەتی یەکەمی ئەو حیزبەو تیرۆری دوو سکرتێری بە توانای وەک دوکتور قاسملوو و دوکتور سادق شەرەفکەندیو کۆسپو تەگەرەی بەهێز لەسەر رێگای تێکۆشانی، توانیویەتی لە بەرانبەر رەشەباو تۆفانی بەهێزی رووداوەکان خۆراگر بێو ئاڵای کۆمار هەروا شەکاوە رابگرێ.
قوتابخانەی پڕ ناوەڕۆکو پڕ ئەزموونی دێموکراتو کۆمار فێری کردووین لەسەر رێبازی کۆمار کە مافی دیاریکردنی چارەنووسە پێداگر بینو، شەرەفمەندین کە لە ماوەی دەیان ساڵی رابوردوودا درێژەدەری خەبات لە پێناو دابینکردنی دێموکراسیو مافی چارەنووس بۆ گەلەکەمان بووین کە بنچینەی کۆمار لەسەری بنیا کرا. ئێستاش دروشمی سەرەکی ئێمە بنیادنانی ئێرانێکی دێموکراتیکی فیدراڵە کە لەو دا هەموو نەتەوەکانو یەک لەوان کوردەکانی ئەو بەشە، بە مافی یەکسانەوە شوێنی نیشتەجێی خۆیان بەرێوە بەرنو لە ئیدارەی گشتی وڵاتیشدا بەشدار بن. ئەو دروشمو داخوازییانە، داخوازی سەردەمیانەنو ئەزموونی دەیان وڵاتی دێموکراتیکی پێشکەوتوو نیشانی داوە لە وڵاتانی فرەنەتەوەدا ئەم شێوەی بەڕێوەبەرییە سەرکەوتووترین شێوە بەڕێوە بردنە.
ئەمانەو زۆر خاڵی دیکە کە لەم دەرفەتەدا جیگای باسکردن لەسەریان، نیە بوونەتە هۆی ئەوە کە حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران، حیزبەکەی کۆمار لە نێو کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان هەروا جێگای بڕواو متمانە پێکردن بمێنێتەوەو لە ئاڵوگۆڕەکاندا بتوانێ جارێکی دیکە بە یارمەتی دانیشتوانی رۆژهەڵاتی کوردستان کۆماری کوردستان، زیندوو بکاتەوە.
لە کۆتاییدا سڵاو رێزمان بۆ گیانی پاکی شەهیدانی کۆمارو هەموو ئەو تێکۆشەرانەی بە گیانبازیو قبووڵی رەنجو فیداکاریو لە خۆبوردوویی رێبازی کۆماریان هەر وا پڕ رێبوارو زیندوو راگرتووە کە لەریزی ئەواندا برا کوردەکانمانن لە بەشە جیاجیاکان بە تایبەت لە باشووری کوردستان وەک بارزانییەکان بە سەرۆکایەتی نەمر مەلا مستەفا بارزانیوچوار ئەفسەرە نیشتمانپەروەرەکەی ئەو بەشەی کوردستان عیززەت عەبدولعەزیز، مستەفا خۆشناو، عەبدولکریم خەیروللا و محەممەد مەحموود کە لە فەرماندەهیو راهێنانی پێشمەرگەی کۆماردا دەوری بەرچاویان هەبوو و لەو رێبازەدا گیانی خۆیان بەخت کرد.
سڵاو لە بنەماڵەی شەهیدان
سڵاو لە رۆڵەکانی دێموکرات درێژەدەرانی راستەقینەی رێبازی کۆمار
سەرکەوتن بۆ کوردستان
نەمان بۆ دوژمنانی کوردو ئازادیو دێموکراسی