خەبات و بەرخۆدانی كورد بە گشتی و كوردانی رۆژھەڵاتی كوردستان بە تایبەتی ھیچ كاتێك بە پێی ویستی كوردەكان نەبووە و كوردەكان و حیزبە سیاسیەكانی رۆژھەڵاتی كوردستان و بە تایبەتی حیزبی دایك، واتە حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران ھەمێشە باوەڕیان بە چارەسەری ئاشتیانەی پرسی كورد لە رێگای دیالۆگ و وتووێژ لە گەڵ دەسەڵاتدارانی ئێران بووە و لەو پێناوەدا گەلی كورد و حیزبی دێموكرات گەورەترین قوربانیان داوە.
بە درێژایی مێژووی بزاڤی رزگاریخوازانەی كورد لە كوردستانی ئێران و بگرە لە سەردەمی میرنشینەكانی كورد، كوردەكان بەداخەوە ھەمیشە بە سیاسەتی وتووێژ لە ناو بردراون و رێبەرانی جۆڵانەوەكانی كورد بوون بە قوربانی پیلانەكانی داگیركەرانی كوردستان.
لە مێژووی نەتەوەی كورد لە رۆژھەڵاتی كوردستان، لە سەردەمی میرنشینەكانی كورد، ئەمیرخانی لەپ زێرین لە قەڵای دمدم‌دا ھەر بە سیاسەتی وتووێژ لەناو بردرا و پاشان ئەو سیاسەتە لەلایەن دەسەڵاتدارانی زاڵ بە سەر ئێران وەك سیاسەتی فەرمی ھەموو حكوومەتەكانی زاڵ بە سەر كوردستاندا بەرێوە چووە. ھەر لە چوارچێوەی ئەو سیاسەتە نگریسەی حاكمانی زاڵ بە سەر نەتەوەی كوردەوە كە دەیبینن لە سەردەمی جۆڵانەوەی سمكۆی شكاك‌دا دوو جار ناوبراو بە ھۆی وتووێژ دەكەوێتە بەر تیرۆری دەسەڵاتدارانی ئێران كە لە جاری یەكەم‌دا برایی سمكۆ بە ناوی عەلی خان شەھید دەبێت و لە جاری دووھەم‌دا كە بە بیانوی وتووێژ ناوبراو بانگی شاری شنۆ دەكەن، لەو شارەدا بە دەستی دەسەڵاتدارانی ئەو كاتی ئێران تیرۆر دەكرێت.
بە داخەوە ئەو سیاسەتە لە بەڕگەكانی دیكەدا دیسان دووپات و سەد‌پات دەبێتەوە و لە سەردەمی كۆماری كوردستان لە ساڵی 1945 زایینی و لە كاتێكدا كە پێشەوا قازی محەممەد بە مەبەستی وتووێژ لەگەڵ دەسەڵاتدارانی رێژیمی شای ئێران دەچێتە لای ئەوان، پێشەوا دەستبەسەر و پاشان لە دادگایەكی نمایشی‌دا حووكمی سێدارە بە سەریدا دەسەپێنرێت و دواتر لە شاری مھاباد لە سێدارە دەدرێت.
پاش ئەو قۆناغە و لە سەردەمی خەباتی چەەكداری ساڵانی 46 و 47 دا، بەپێی ھێندێك بەڵگە، سۆلیمانی موعینی و مەلا ئاوارە ھەر بە سیاسەتی وتووێژ، شەھید دەكرێن. ئەو سیاسەتە نگریسەی كاربدەستانی سیاسی ئێران لە ھەمبەر نەتەوەی كورد لە رووی ئاگاھی بووە لە راستیدا دەوڵەتەكان بەو كارە زەربەی زۆر كاریگەریان لە سەر جەستەی بزاڤی دێموكراسی خوازی كورد داوە كە تا ئەمرۆش پێوەی دیارە.
لە سەردەمی سەرھڵدان و راپەڕینی ساڵی 1357ی ھەتاویدا و لەو دەرفەتە مێژوویە كە كوردەكان زۆرترین قوربانیان بۆ بە دێموكراتیزە كردنی ئێران دابوو و دەدەن، حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران وەك یەكەم ھێزی كاریگەر لە سەرتاسەری كوردستان، زۆر ھەوڵیاندا كە لە رێگای دیالۆگ و وتووێژ پرسی كورد بە ئەنجامێكی دڵخواز بگەینن و ھەر لە رۆژانی یەكەمی ھاتنە سەر كاری كۆماری ئیسلامیی ئێراندا، گەلی كورد بە رێبەرایەتی شەھیدی سەركردە دوكتور قاسملوو و ھەیئەتی نۆێنەرایەتی گەلی كورد، سەردانی خۆمەینی و تارانیان كرد و زۆر ھەوڵیاندا كە رێژیمی تازە بە دانی مافی نەتەوەیی بە كوردستان رازی بكەن. بەڵام بەداخەوە ئەنجامی ئەو ھەموو ھەوڵە، بە ھێرشی كۆماری ئیسلامیی ئێران بۆ سەر كوردستان و دانی فەرمانی جیھادی خۆمەینی بە دژی گەلی كورد كە لەو فەرمانەدا ماڵ و نامووس و شەرەفی كوردەكان بە حەلال زانرا بوو! ئەوە بوو كە گەلی كورد و حیزبەكانی كوردستانی رۆژھەڵات بە ناچاری شەڕێكی بەرگری و رەوایان لە ھەمبەر ئەو ھێرشەدا ئەنجام‌دا كە بە شەڕی بەرگری رەوا ناسراوە.
بەڵام ئەوەی كە جێگای سەرنجە ھەر ئەوكات و لە گەرمەی شەڕدا رێبەری زانا كاك دوكتور قاسملوو بە دەیان جار وتی كە: رێگا چارەی پرسی كورد، نیزامی نییە و وتووێژە. لە راستیدا ئەو پەیامەی رێبەری گەورە قاسملوو زۆر بە واقیع بینی بوو و شەھید دوكتور قاسملوو بە باشی دەیزانی كە دەبێت رۆژێك لە رێگای وتووێژ ئەو پرسە چارەسەر بكرێت كە لە دوای‌‌دا گیانی خۆی ھەر لە راستای ئەو باوەڕە ئینسانیەدا پێشكەش كرد و لە كاتێكدا كە لەگەڵ شاندی نۆێنەرایەتی كۆماری ئیسلامی ئێران خەریكی وتوێژ بوو بە دەستی ئەو رێژیمە تیرۆریستە شەھید كرا.
پاش كاك دوكتور قاسملوو، یار و قوتابی بەوەجی ئەو رێبازە واتە كاك دوكتور شەرەفكەندی رێبازی قاسملووی وەك گلێنەی چاوانی پاراست و دەستی بە خەباتێكی بێ وچان بۆ رۆخاندنی كۆماری ئیسلامی ئێران كرد كە لە دوایی‌دا بەداخەوە ئەو رێبەرە لێھاتوویەش وەك رێبەری كاك دوكتور قاسملوو بە دەستی تیرۆریستانی دەوڵەتی ئێران شەھید كرا كە ئەگەرچی خۆێنی كاك دوكتور شەرەفكەندی وەك رێبەری زانا قاسملوو بە فیڕۆ نەچوو و تیرۆریستان دادگایی كران.
بە سەرنجدان بەو مێژوویە بۆ ئێمەی كورد بە راشكاوی دەردەكەوێت كە ھیچ رێژیمێك و ھێزەكانی سەرتاسەری دژبەری كۆماری ئیسلامی ئێران حازر نین كە مافی نەتەوەی كورد قەبوول بكەن و ئەوانیش لە قاڵێبێكی دیكەدا دژبەری گەلی كورد لە رۆژھەڵاتی كوردستانن.
ئەگەر ئێمە بە چاوێكی كراوە تەماشای ئەو مێژوویە و ئەو ئۆپۆزیسیونی كۆماری ئیسلامی ئێران بكەین، دەبێت لە ھەموو شێوەكانی خەباتی رەوا كەڵك وەرگرین و خۆمان وەك ھێزێكی بە ھێز كە ھەبوونمان ھەیە و دۆنیا نەتوانێت ئێمە ئینكار بكات نیشان بدەین. بێ شك و گۆمان رۆژھەڵاتی نێوەراست شۆێنی ئەمری واقیعە و ھەر ھێزێك كە بتوانێ خۆی وەك ھێزێكی گرج و گۆڵ نیشان بدات، لەلایەن جیھانەوە پشتیوانی لێ دەكرێت. كە وایە ئێمەی كورد و بە تایبەتی حیزبیی دێموكراتی كوردستانی ئێران، وەك ھێزێكی بەربڵاوی ھەموو كوردستانی ئێران دەبێت دەرفەتەكان بە قازانجی گەلی كورد تەواو بكەین كە بێ گۆمان لەو قۆناغەدا و بەر لە ھەموو شتێك یەكڕیزی ناو ماڵی كورد و خەباتی ھاوبەش پێویستی سەركی ئەو قۆناغەی مێژووییە.
ناوەڕۆکی ئەم بابەتە را و تێبینیی نووسەرە و ماڵپەڕی کوردستان میدیا لێی بەرپرسیار نییە
عەبدۆڵڵا وەیسی
بە درێژایی مێژووی بزاڤی رزگاریخوازانەی كورد لە كوردستانی ئێران و بگرە لە سەردەمی میرنشینەكانی كورد، كوردەكان بەداخەوە ھەمیشە بە سیاسەتی وتووێژ لە ناو بردراون و رێبەرانی جۆڵانەوەكانی كورد بوون بە قوربانی پیلانەكانی داگیركەرانی كوردستان.
لە مێژووی نەتەوەی كورد لە رۆژھەڵاتی كوردستان، لە سەردەمی میرنشینەكانی كورد، ئەمیرخانی لەپ زێرین لە قەڵای دمدم‌دا ھەر بە سیاسەتی وتووێژ لەناو بردرا و پاشان ئەو سیاسەتە لەلایەن دەسەڵاتدارانی زاڵ بە سەر ئێران وەك سیاسەتی فەرمی ھەموو حكوومەتەكانی زاڵ بە سەر كوردستاندا بەرێوە چووە. ھەر لە چوارچێوەی ئەو سیاسەتە نگریسەی حاكمانی زاڵ بە سەر نەتەوەی كوردەوە كە دەیبینن لە سەردەمی جۆڵانەوەی سمكۆی شكاك‌دا دوو جار ناوبراو بە ھۆی وتووێژ دەكەوێتە بەر تیرۆری دەسەڵاتدارانی ئێران كە لە جاری یەكەم‌دا برایی سمكۆ بە ناوی عەلی خان شەھید دەبێت و لە جاری دووھەم‌دا كە بە بیانوی وتووێژ ناوبراو بانگی شاری شنۆ دەكەن، لەو شارەدا بە دەستی دەسەڵاتدارانی ئەو كاتی ئێران تیرۆر دەكرێت.
بە داخەوە ئەو سیاسەتە لە بەڕگەكانی دیكەدا دیسان دووپات و سەد‌پات دەبێتەوە و لە سەردەمی كۆماری كوردستان لە ساڵی 1945 زایینی و لە كاتێكدا كە پێشەوا قازی محەممەد بە مەبەستی وتووێژ لەگەڵ دەسەڵاتدارانی رێژیمی شای ئێران دەچێتە لای ئەوان، پێشەوا دەستبەسەر و پاشان لە دادگایەكی نمایشی‌دا حووكمی سێدارە بە سەریدا دەسەپێنرێت و دواتر لە شاری مھاباد لە سێدارە دەدرێت.
پاش ئەو قۆناغە و لە سەردەمی خەباتی چەەكداری ساڵانی 46 و 47 دا، بەپێی ھێندێك بەڵگە، سۆلیمانی موعینی و مەلا ئاوارە ھەر بە سیاسەتی وتووێژ، شەھید دەكرێن. ئەو سیاسەتە نگریسەی كاربدەستانی سیاسی ئێران لە ھەمبەر نەتەوەی كورد لە رووی ئاگاھی بووە لە راستیدا دەوڵەتەكان بەو كارە زەربەی زۆر كاریگەریان لە سەر جەستەی بزاڤی دێموكراسی خوازی كورد داوە كە تا ئەمرۆش پێوەی دیارە.
لە سەردەمی سەرھڵدان و راپەڕینی ساڵی 1357ی ھەتاویدا و لەو دەرفەتە مێژوویە كە كوردەكان زۆرترین قوربانیان بۆ بە دێموكراتیزە كردنی ئێران دابوو و دەدەن، حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران وەك یەكەم ھێزی كاریگەر لە سەرتاسەری كوردستان، زۆر ھەوڵیاندا كە لە رێگای دیالۆگ و وتووێژ پرسی كورد بە ئەنجامێكی دڵخواز بگەینن و ھەر لە رۆژانی یەكەمی ھاتنە سەر كاری كۆماری ئیسلامیی ئێراندا، گەلی كورد بە رێبەرایەتی شەھیدی سەركردە دوكتور قاسملوو و ھەیئەتی نۆێنەرایەتی گەلی كورد، سەردانی خۆمەینی و تارانیان كرد و زۆر ھەوڵیاندا كە رێژیمی تازە بە دانی مافی نەتەوەیی بە كوردستان رازی بكەن. بەڵام بەداخەوە ئەنجامی ئەو ھەموو ھەوڵە، بە ھێرشی كۆماری ئیسلامیی ئێران بۆ سەر كوردستان و دانی فەرمانی جیھادی خۆمەینی بە دژی گەلی كورد كە لەو فەرمانەدا ماڵ و نامووس و شەرەفی كوردەكان بە حەلال زانرا بوو! ئەوە بوو كە گەلی كورد و حیزبەكانی كوردستانی رۆژھەڵات بە ناچاری شەڕێكی بەرگری و رەوایان لە ھەمبەر ئەو ھێرشەدا ئەنجام‌دا كە بە شەڕی بەرگری رەوا ناسراوە.
بەڵام ئەوەی كە جێگای سەرنجە ھەر ئەوكات و لە گەرمەی شەڕدا رێبەری زانا كاك دوكتور قاسملوو بە دەیان جار وتی كە: رێگا چارەی پرسی كورد، نیزامی نییە و وتووێژە. لە راستیدا ئەو پەیامەی رێبەری گەورە قاسملوو زۆر بە واقیع بینی بوو و شەھید دوكتور قاسملوو بە باشی دەیزانی كە دەبێت رۆژێك لە رێگای وتووێژ ئەو پرسە چارەسەر بكرێت كە لە دوای‌‌دا گیانی خۆی ھەر لە راستای ئەو باوەڕە ئینسانیەدا پێشكەش كرد و لە كاتێكدا كە لەگەڵ شاندی نۆێنەرایەتی كۆماری ئیسلامی ئێران خەریكی وتوێژ بوو بە دەستی ئەو رێژیمە تیرۆریستە شەھید كرا.
پاش كاك دوكتور قاسملوو، یار و قوتابی بەوەجی ئەو رێبازە واتە كاك دوكتور شەرەفكەندی رێبازی قاسملووی وەك گلێنەی چاوانی پاراست و دەستی بە خەباتێكی بێ وچان بۆ رۆخاندنی كۆماری ئیسلامی ئێران كرد كە لە دوایی‌دا بەداخەوە ئەو رێبەرە لێھاتوویەش وەك رێبەری كاك دوكتور قاسملوو بە دەستی تیرۆریستانی دەوڵەتی ئێران شەھید كرا كە ئەگەرچی خۆێنی كاك دوكتور شەرەفكەندی وەك رێبەری زانا قاسملوو بە فیڕۆ نەچوو و تیرۆریستان دادگایی كران.
بە سەرنجدان بەو مێژوویە بۆ ئێمەی كورد بە راشكاوی دەردەكەوێت كە ھیچ رێژیمێك و ھێزەكانی سەرتاسەری دژبەری كۆماری ئیسلامی ئێران حازر نین كە مافی نەتەوەی كورد قەبوول بكەن و ئەوانیش لە قاڵێبێكی دیكەدا دژبەری گەلی كورد لە رۆژھەڵاتی كوردستانن.
ئەگەر ئێمە بە چاوێكی كراوە تەماشای ئەو مێژوویە و ئەو ئۆپۆزیسیونی كۆماری ئیسلامی ئێران بكەین، دەبێت لە ھەموو شێوەكانی خەباتی رەوا كەڵك وەرگرین و خۆمان وەك ھێزێكی بە ھێز كە ھەبوونمان ھەیە و دۆنیا نەتوانێت ئێمە ئینكار بكات نیشان بدەین. بێ شك و گۆمان رۆژھەڵاتی نێوەراست شۆێنی ئەمری واقیعە و ھەر ھێزێك كە بتوانێ خۆی وەك ھێزێكی گرج و گۆڵ نیشان بدات، لەلایەن جیھانەوە پشتیوانی لێ دەكرێت. كە وایە ئێمەی كورد و بە تایبەتی حیزبیی دێموكراتی كوردستانی ئێران، وەك ھێزێكی بەربڵاوی ھەموو كوردستانی ئێران دەبێت دەرفەتەكان بە قازانجی گەلی كورد تەواو بكەین كە بێ گۆمان لەو قۆناغەدا و بەر لە ھەموو شتێك یەكڕیزی ناو ماڵی كورد و خەباتی ھاوبەش پێویستی سەركی ئەو قۆناغەی مێژووییە.
ناوەڕۆکی ئەم بابەتە را و تێبینیی نووسەرە و ماڵپەڕی کوردستان میدیا لێی بەرپرسیار نییە
