ك/مــــــــــیدیا: ماڵپەڕی كوردستان میدیا، وتووێژێكی سەبارەت بە 10ی خاكەلێوە، رۆژی شەهیدانی كوردستان لەگەڵ بەڕێز رۆستەم جەهانگیری، ئەندامی دەفتەری سیاسیی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، پێكهێناوە.
مژاری وتووێژ: 10ی خاكەلێوە، رۆژی شەهیدانی كوردستان
ك/مــــــــــیدیا: مەبەست لە دیاری كردنی رۆژێك وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان چییە؟
ر. جەهانگیری: گەلی كورد لەمێژ ساڵە بۆ بەدەست هێنانی دێموكراسی، ئازادی، سەربەستی و مافی نەتەوایەتیی خۆی، بۆ گرتنە دەستی ئیدارەی خۆی لە ناوچە كوردنیشەكان و ئەو شوێنەی كە پێی دەڵێن كوردستان هەوڵ و تێكۆشان و خەباتێكی بێ‌وچانی داوە و لەو خەباتە و لە جەرەیانی هێرشی داگیركەراندا بە دەیان هەزار كەس لە خەباتگێڕانی كورد لەو رێگایەدا گیانیان فیدا كردووە و خوێنێكی یەكجار زۆریان رژاوە. بۆ ئەو مەبەستە حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لەو فكرەدا بوو وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان ــ وەك هەموو نەتەوەكانی جیهان ــ رۆژێك بۆ نەمرانی خۆی دیاری بكات و لەو رۆژەدا بە بیر و یادی ئەوان، بچنە سەر گڵكۆی شەهیدان و تاجەگوڵینەی رێز و وەفا لەسەر گڵكۆیان دابنێن. ئەگەر بێین رۆژیك بۆ رۆژی شەهیدان دیاری بكەین، هەموو رۆژی كورد خوێناوی بووە و گەلی كورد خۆشەویستی خۆی هەموو رۆژێك لەدەست داوە، بەڵام لە مێژووی كورددا رووداوێك رووی دا كە بە بڕوای ئێمە، وەك حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران ئەو رۆژانە دەگمەنن كە بۆ یەكەمجار دەوڵەتی كوردی پێكهاتووە، بۆ یەكەمجار ئاڵای كوردستان بە فەرمی پەسند كراوە، بۆ یەكەمجار زمانی كوردی دەخوێندرێ و دەبێتە زمانی ئیدارەیی وڵات، ئەو رووداوە لە سەردەمی كەڵە پیاوێكی گەورە بە ناوی قازی محەممەد، سەركۆماری كوردستان لە شاری مەهاباددا بوو.
دوای یەك ساڵ ئەو كار و كردەوانەی رێبەری بەناوبانگی كورد كۆشكی دیكتاتۆرانی هەژاند و دیكتاتۆرانی قین لە دڵ لە رۆژێك دەگەڕان كە تۆڵەی خۆیان بكەنەوە، بۆیە ئەویش بە فیداكاریی و زۆر مەردانە و شۆڕشگێرانە لە دادگایەكی تەشریفاتی كە بۆی پێكهاتبوو، زۆر بە ورە و كوردانە وەك كوڕە كوردێك، ئەرك كەوتە سەرشانی و بەرگری لە نەتەوە و مان و مەوجودییەتی خاكەكەی و بەرگریی لە حەیسییەتی نەتەوەكەی كرد و سەرنجام سەری كوردی لەو دادگا فەرمایشییانەی رێژیمدا بەرز راگرت و گیانی خۆی فیدا كرد. بۆ یەكەمجار لە مێژووی گەلی كورددا كەسێك بە نێوی سەركۆمار كە هەموو پارچەكانی كورد ئەویان قەبووڵ بوو، شەهید بوو. بۆ رێزگرتن لە فیداكاریی ئەو رێبەرە رۆژی 10ی خاكەلێوەی هەموو ساڵێك وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان دیاری كراوە و لەو رۆژەوە كە ئەو رۆژە وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان دیاری كراوە، بە یادی ئەو رێبەرە و هەموو شەهیدانی كوردستان، رێوڕەسم دەگرین، یان دەچینە سەر گۆڕی شەهیدان و هەروەها رێزی ئەمەگ و وەفاداریی خۆمان بۆیان دەردەبڕین.
ك/مــــــــــــیدیا: حدك ئێران 10ی خاكەلێوەی وەكو رۆژی شەهیدانی كوردستان دیاری كردووە، ئایا لایەنەكان و پارچەكانی دیكەی كوردستان ئەو پێشنیارەی حدك ئێرانیان قەبووڵ كردووە؟ یان پێتان وایە قەبووڵی دەكەن؟
ر. جەهانگیری: رۆژی 10ی خاكەلێوە،لەلایەن پارچەكانی دیكەی كوردستان، وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان قەبووڵ نەكراوە، جگە دوو، سێ لایەنی سیاسی نەبێت كە یەكێك لەوان پارتی سوسیالیستی كوردستانی توركیەیە و بە فەرمی رایگەیاندووە كە ئەو رۆژەی وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستانی قەبووڵە، لەو رۆژەدا كە حكوومەتێكی كوردی لە ژێر فرمانی پێشەوا قازی محەممەد پیكهاتبوو، شەهیدا كراوە و وەكوو ئەمەگداری بەو رووداوە مێژووییە كەلە مێژووی هاوچەرخی كورددا رووی داوە. بەڵام بە حوكمی ئەوەی كە كورد هەتا ئێستا، خاوەنی پارلمان و حكوومەت نەبووە و هەموو نوێنەرانی كورد نەیانتوانیوە لە دەوری یەك كۆ ببنەوە و رۆژێك بە نێوی رۆژی شەهیدان دیاری بكەن، بەڵام رۆژی شەهیدانی كوردستان لە 10ی خاكەلێوە لەلایەن حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێرانەوە دیاری كراوە لە كوردستانی ئێرانیش جگە لە حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران هیچ لایەنێكی دیكە ئەو رۆژەی وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستانی دیاری نەكردووە.
بە لەبەر چاو گرتنی ئاڵوگۆڕەكانی ناوچە و ئاڵوگۆڕەكان داهاتووی كوردستان و ئەو دەمی كە كوردستان ئازاد بوو و حكوومەتێكی نەتەوەیی هاتە سەركار و پارلمانی دیاری كرد، لە پارلماندا دەكرێ رۆژێك بە دەنگی نوێنەرانی خەڵك وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان دیاری بكرێ و هیوادارین لە داهاتوودا رۆژی 10ی خاكەلێوە وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان دیاری بكرێ. چونكە پێشەوا قازی محەممەد سەرۆكی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران نەبووە،بەڵكوو سەركۆماری تێكڕای گەلی كورد بووە. لەو سەردەمەدا تەنیا حیزبی دێموكراتی كوردستان ئێران لە گۆڕەپانی خەباتدا بووە و ئەو حیزبە دەوڵەتی پێكهێناوە و لە ماوەیەكی كورتدا بە دامەزرانی كۆماری كوردستان ئەو هەموو دەسكەوتە مێژووییانەی بۆ نەتەوەی كورد بە دیاری هێناوە و پاش ماوەیەكی كورت گیانی خۆشی فیدای ئەو دەسكەوتانە و گەلی كورد كردووە. بە بـڕوای من دەكرێ ئەو رۆژە وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان دیاری بكرێت.
ك/مـــــــــــــــیدیا: بەڵگەی بەهێزی حدك ئێران چییە كە رۆژی 10ی خاكەلێوە وەكوو رۆژی شەهیدانی هەموو كوردستان دیاری كردووە و داواش دەكات هەموو كوردستان ئەو رۆژە وەكوو رۆژی شەهیدان قەبووڵ بكات؟
ر. جەهانگیری: بەڵگە ئەوەیە هەر وەك گوتمان، قازی محەممەد یەكێك لەو رێبەرانە بوو كەلە جەرەیانی خەباتی خۆیدا توانیی حیزبێكی مۆدێڕن و پێشكەوتوو و دێموكرات دابمەزرێنێت و توانیی لە ماوەیەكی كورتدا بەشێك لە ناوچەی رۆژهەڵاتی كوردستان رزگار بكات و دەوڵەتی كوردی دابمەزرێنێت. لەو سەردەمەدا بۆ تاكی كورد شەكانەوەی ئاڵای كوردستان، خاوەنی سەركۆمار و دەوڵەت بوون لە وڵاتەكەیدا خەیاڵ بوو. قازی محەممەد لەو سەدەمەدا هەوڵێكی یەكجار زۆری دا و لە نێو گەنجان و ژناندا یەكیەتیی لاوان و ژنانی پێكهێنا، زمانی كوردیی لە ئیدارە و قوتابانەكاندا بە فەرمی ناسێندرا و زۆر دەسكەوتی دیكەی كەم وێنە كە ئێستاشی لەگەڵدا بێت لە هیچكام لە پارچەكانی كوردستاندا بەدی نەهاتووە. قازی محەممەد لە ماوەیەكی یەكجار كورتدا توانیی هەموو ئەو دەسكەوتانە بێنێتە دی و بیانپاریزێت.
گرینگتر لەوەش ئەوە بوو لەو سەردەمەدا توانیی بەپێی كەم ئەزموونی خەڵكی كوردستان و سیستمی عەشیرەیی زاڵ بەسەر كۆمەڵگادا كونترۆل بكات و نەیەڵێت پشێوی و ئاڵۆزی وڵات دابگرێت. پێشەوا قازی محەممەد ئەمنیەتی كۆماری پاراست و سوپای كوردستانی دامەزراند و بە دوژمنان و وڵاتانی جیهانی سەلماند كە گەلی كورد توانای ئیدارە و بەڕێوەبردنی وڵاتەكەی خۆی هەیە و دەتوانێ ببێتە سیمبۆلی دێموكرات بۆ ناوچەكەش. بۆیە ئەوە بەڵگەی زۆر بەهێزن كە ئەو رۆژە وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان دیاری بكرێ، بەڵام لە هەر حاڵدا بڕیاری كۆتایی لە داهاتوودا بە دەستی پارلمانی كوردستان و حكوومەتی ئەو دەمی كوردستانە.
مژاری وتووێژ: 10ی خاكەلێوە، رۆژی شەهیدانی كوردستان
ك/مــــــــــیدیا: مەبەست لە دیاری كردنی رۆژێك وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان چییە؟
ر. جەهانگیری: گەلی كورد لەمێژ ساڵە بۆ بەدەست هێنانی دێموكراسی، ئازادی، سەربەستی و مافی نەتەوایەتیی خۆی، بۆ گرتنە دەستی ئیدارەی خۆی لە ناوچە كوردنیشەكان و ئەو شوێنەی كە پێی دەڵێن كوردستان هەوڵ و تێكۆشان و خەباتێكی بێ‌وچانی داوە و لەو خەباتە و لە جەرەیانی هێرشی داگیركەراندا بە دەیان هەزار كەس لە خەباتگێڕانی كورد لەو رێگایەدا گیانیان فیدا كردووە و خوێنێكی یەكجار زۆریان رژاوە. بۆ ئەو مەبەستە حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لەو فكرەدا بوو وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان ــ وەك هەموو نەتەوەكانی جیهان ــ رۆژێك بۆ نەمرانی خۆی دیاری بكات و لەو رۆژەدا بە بیر و یادی ئەوان، بچنە سەر گڵكۆی شەهیدان و تاجەگوڵینەی رێز و وەفا لەسەر گڵكۆیان دابنێن. ئەگەر بێین رۆژیك بۆ رۆژی شەهیدان دیاری بكەین، هەموو رۆژی كورد خوێناوی بووە و گەلی كورد خۆشەویستی خۆی هەموو رۆژێك لەدەست داوە، بەڵام لە مێژووی كورددا رووداوێك رووی دا كە بە بڕوای ئێمە، وەك حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران ئەو رۆژانە دەگمەنن كە بۆ یەكەمجار دەوڵەتی كوردی پێكهاتووە، بۆ یەكەمجار ئاڵای كوردستان بە فەرمی پەسند كراوە، بۆ یەكەمجار زمانی كوردی دەخوێندرێ و دەبێتە زمانی ئیدارەیی وڵات، ئەو رووداوە لە سەردەمی كەڵە پیاوێكی گەورە بە ناوی قازی محەممەد، سەركۆماری كوردستان لە شاری مەهاباددا بوو.
دوای یەك ساڵ ئەو كار و كردەوانەی رێبەری بەناوبانگی كورد كۆشكی دیكتاتۆرانی هەژاند و دیكتاتۆرانی قین لە دڵ لە رۆژێك دەگەڕان كە تۆڵەی خۆیان بكەنەوە، بۆیە ئەویش بە فیداكاریی و زۆر مەردانە و شۆڕشگێرانە لە دادگایەكی تەشریفاتی كە بۆی پێكهاتبوو، زۆر بە ورە و كوردانە وەك كوڕە كوردێك، ئەرك كەوتە سەرشانی و بەرگری لە نەتەوە و مان و مەوجودییەتی خاكەكەی و بەرگریی لە حەیسییەتی نەتەوەكەی كرد و سەرنجام سەری كوردی لەو دادگا فەرمایشییانەی رێژیمدا بەرز راگرت و گیانی خۆی فیدا كرد. بۆ یەكەمجار لە مێژووی گەلی كورددا كەسێك بە نێوی سەركۆمار كە هەموو پارچەكانی كورد ئەویان قەبووڵ بوو، شەهید بوو. بۆ رێزگرتن لە فیداكاریی ئەو رێبەرە رۆژی 10ی خاكەلێوەی هەموو ساڵێك وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان دیاری كراوە و لەو رۆژەوە كە ئەو رۆژە وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان دیاری كراوە، بە یادی ئەو رێبەرە و هەموو شەهیدانی كوردستان، رێوڕەسم دەگرین، یان دەچینە سەر گۆڕی شەهیدان و هەروەها رێزی ئەمەگ و وەفاداریی خۆمان بۆیان دەردەبڕین.
ك/مــــــــــــیدیا: حدك ئێران 10ی خاكەلێوەی وەكو رۆژی شەهیدانی كوردستان دیاری كردووە، ئایا لایەنەكان و پارچەكانی دیكەی كوردستان ئەو پێشنیارەی حدك ئێرانیان قەبووڵ كردووە؟ یان پێتان وایە قەبووڵی دەكەن؟
ر. جەهانگیری: رۆژی 10ی خاكەلێوە،لەلایەن پارچەكانی دیكەی كوردستان، وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان قەبووڵ نەكراوە، جگە دوو، سێ لایەنی سیاسی نەبێت كە یەكێك لەوان پارتی سوسیالیستی كوردستانی توركیەیە و بە فەرمی رایگەیاندووە كە ئەو رۆژەی وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستانی قەبووڵە، لەو رۆژەدا كە حكوومەتێكی كوردی لە ژێر فرمانی پێشەوا قازی محەممەد پیكهاتبوو، شەهیدا كراوە و وەكوو ئەمەگداری بەو رووداوە مێژووییە كەلە مێژووی هاوچەرخی كورددا رووی داوە. بەڵام بە حوكمی ئەوەی كە كورد هەتا ئێستا، خاوەنی پارلمان و حكوومەت نەبووە و هەموو نوێنەرانی كورد نەیانتوانیوە لە دەوری یەك كۆ ببنەوە و رۆژێك بە نێوی رۆژی شەهیدان دیاری بكەن، بەڵام رۆژی شەهیدانی كوردستان لە 10ی خاكەلێوە لەلایەن حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێرانەوە دیاری كراوە لە كوردستانی ئێرانیش جگە لە حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران هیچ لایەنێكی دیكە ئەو رۆژەی وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستانی دیاری نەكردووە.
بە لەبەر چاو گرتنی ئاڵوگۆڕەكانی ناوچە و ئاڵوگۆڕەكان داهاتووی كوردستان و ئەو دەمی كە كوردستان ئازاد بوو و حكوومەتێكی نەتەوەیی هاتە سەركار و پارلمانی دیاری كرد، لە پارلماندا دەكرێ رۆژێك بە دەنگی نوێنەرانی خەڵك وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان دیاری بكرێ و هیوادارین لە داهاتوودا رۆژی 10ی خاكەلێوە وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان دیاری بكرێ. چونكە پێشەوا قازی محەممەد سەرۆكی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران نەبووە،بەڵكوو سەركۆماری تێكڕای گەلی كورد بووە. لەو سەردەمەدا تەنیا حیزبی دێموكراتی كوردستان ئێران لە گۆڕەپانی خەباتدا بووە و ئەو حیزبە دەوڵەتی پێكهێناوە و لە ماوەیەكی كورتدا بە دامەزرانی كۆماری كوردستان ئەو هەموو دەسكەوتە مێژووییانەی بۆ نەتەوەی كورد بە دیاری هێناوە و پاش ماوەیەكی كورت گیانی خۆشی فیدای ئەو دەسكەوتانە و گەلی كورد كردووە. بە بـڕوای من دەكرێ ئەو رۆژە وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان دیاری بكرێت.
ك/مـــــــــــــــیدیا: بەڵگەی بەهێزی حدك ئێران چییە كە رۆژی 10ی خاكەلێوە وەكوو رۆژی شەهیدانی هەموو كوردستان دیاری كردووە و داواش دەكات هەموو كوردستان ئەو رۆژە وەكوو رۆژی شەهیدان قەبووڵ بكات؟
ر. جەهانگیری: بەڵگە ئەوەیە هەر وەك گوتمان، قازی محەممەد یەكێك لەو رێبەرانە بوو كەلە جەرەیانی خەباتی خۆیدا توانیی حیزبێكی مۆدێڕن و پێشكەوتوو و دێموكرات دابمەزرێنێت و توانیی لە ماوەیەكی كورتدا بەشێك لە ناوچەی رۆژهەڵاتی كوردستان رزگار بكات و دەوڵەتی كوردی دابمەزرێنێت. لەو سەردەمەدا بۆ تاكی كورد شەكانەوەی ئاڵای كوردستان، خاوەنی سەركۆمار و دەوڵەت بوون لە وڵاتەكەیدا خەیاڵ بوو. قازی محەممەد لەو سەدەمەدا هەوڵێكی یەكجار زۆری دا و لە نێو گەنجان و ژناندا یەكیەتیی لاوان و ژنانی پێكهێنا، زمانی كوردیی لە ئیدارە و قوتابانەكاندا بە فەرمی ناسێندرا و زۆر دەسكەوتی دیكەی كەم وێنە كە ئێستاشی لەگەڵدا بێت لە هیچكام لە پارچەكانی كوردستاندا بەدی نەهاتووە. قازی محەممەد لە ماوەیەكی یەكجار كورتدا توانیی هەموو ئەو دەسكەوتانە بێنێتە دی و بیانپاریزێت.
گرینگتر لەوەش ئەوە بوو لەو سەردەمەدا توانیی بەپێی كەم ئەزموونی خەڵكی كوردستان و سیستمی عەشیرەیی زاڵ بەسەر كۆمەڵگادا كونترۆل بكات و نەیەڵێت پشێوی و ئاڵۆزی وڵات دابگرێت. پێشەوا قازی محەممەد ئەمنیەتی كۆماری پاراست و سوپای كوردستانی دامەزراند و بە دوژمنان و وڵاتانی جیهانی سەلماند كە گەلی كورد توانای ئیدارە و بەڕێوەبردنی وڵاتەكەی خۆی هەیە و دەتوانێ ببێتە سیمبۆلی دێموكرات بۆ ناوچەكەش. بۆیە ئەوە بەڵگەی زۆر بەهێزن كە ئەو رۆژە وەكوو رۆژی شەهیدانی كوردستان دیاری بكرێ، بەڵام لە هەر حاڵدا بڕیاری كۆتایی لە داهاتوودا بە دەستی پارلمانی كوردستان و حكوومەتی ئەو دەمی كوردستانە.
