بەربەرەكانی‌و دەربڕینی ناڕەزایەتی بە نیسبەت كردار، هەڵسوكەوت و سیاسەتەكانی حكومەتی ناوەندی، بۆ مسۆگەر كردنی ویست و خواستی گشتی و مافی شارومەندی و دەسەڵاتی سیاسی بە پێ‌قۆناغ و لەسەر خوێندنەوەی بارودۆخی دەسەڵاتی حاكم و چۆنیەتی و چەندایەتی ئامادەگی خەڵك بۆ بەشدار بوون لە خەباتدا، لەلایەن بەرپرسان و بەڕێوەبەرانی جوڵانەوەكانەوە دیاری دەكرێت و دەخرێتە بواری جێبەجێ‌كردنەوە.
جووڵانەوەكان بە گشتی دابەش دەبن بەسەر چوارشێوەی تایبەتیدا، كە لە خوارەوە هاوكات لەگەڵ دیاریكردنی قۆناغی هەر كامەیان، ئاماژەیەك بە تایبەتمەندی ئەو شێوە جووڵانەوەیە دەكرێت.
1ــ خەباتی سیاسی: لە حكومەتی دێمۆكراتیكدا كە رێز لە ماف و خواستە رەوا و مرۆییەكانی لایەن یان نەتەوەیەك دەگیردرێت و وەك هاووڵاتی پلەیەك چاوی لێ‌دەكرێت، هەر گرووپ و لایەن و نەتەوەیەك دەتوانن لە سیاسەت و دەسەڵاتدا بەشداری بكەن و نوێنەریان بەشداری بەڕێوەبەردنی كاروباری حكومەت بێت، لەو هەلومەرجەدا مێتۆدی خەباتی سیاسی وەڵامدەرە و دەتوانرێت رێگایەكی گونجاو بێت بۆ گەیشتن بە ویست و ئامانجی تاك و نەتەوە.
2ــ خەباتی مەدەنی(دەربڕینی ناڕەزایەتیبە شێوەی شارستانیانە): خەباتی مەدەنی و ناڕەزایەتییەكان، بە شێوەی هێمنانەو شارستانیانە (دوور لە توندوتیژی) بە شێوەگەلی رێپێوانی ئاشتیانە، مانگرتن، رێزگرتن لە یادكردنەوەی رۆژە مێژووییەكان و ساڵیادی كارەساتە دڵتەزێنەكان، بەڕێوەبردنی حەرەكاتی نمادین و ... هتد بەڕێوە دەچن، ئەم مێتۆدە هەم لە دەسەڵاتە پاوانخوازەكان و هەمیش لە دەسەڵاتە دێموكراتیكەكاندا بەپێی هەلومەرج بەڕێوە دەچێت.
لە حكومەتە دێموكرات و خەڵكیەكاندا كە مافی تاك و نەتەوە پارێزراوە و ئیزنی یادكردنەوە و رێزگرتن لە بۆنە نەتەوەییەكان و رێپێوانە گشتیەكان دەدرێت، بە شێوەی ئاشكرا و بە ئاگادار كردنەوەی حكومەت بەڕێوە دەچێت. بەڵام لە دەسەڵاتی پاوانخواز و دیكتاتۆردا كە ئیزن بە هیچ بیرێكی جیاواز نادرێت و رێز لە هیچ بیر و باوەڕێكی گرووپ و نەتەوەی جیاواز لەو وڵاتەدا ناگیردرێت، بە شێوەی نافەرمانی مەدەنی و بە پێچەوانەی خواستی دەسەڵات لە شكڵی گونجاودا بەڕێوە دەچێت.
3ــ خەباتی چەكدارانە: لە حاڵەتێكدا دەسەڵاتی ناوەندیی ماف و ئازادیەكانی نەتەوە یان كەمایەتییەك كە لە چوارچێوەی ئەو حكومەتەدا دەژین، قەبوڵ نەكات و بە هێرشی سەربازی هەوڵی تەسلیم كردن و مل كەچ كردنیان بدات، رێكخراوە و حیزبە سیاسیەكان كە نوێنەرایەتی ئەو خەڵكە دەكەن لە بەرانبەر زوڵم و زۆری حكومەتی ناوەندیدا، بە مەبەستی بەرگری لە شوناس و مەوجودیەتی نەتەوەكەیان،ناچار دەبن دەست بۆ چەك بەرن، تا ئەو كاتەی كە بە ویست و داخوازە رەواكانیان دەگەن.
4ــ راپەڕینی گشتی: كاتێك دەسەڵاتی ناوەندی لە وڵاتێكدا رەوایی خۆی لەدەست دەدات و توانای بەڕێوەبردنی وڵاتی نامێنێت، هەر بیرۆكەیەكی نوێ و هەر هەولێكی چاكسازی كپ دەكاتەوە و بە هەڕەشە و زەبری هێز دەیهەوێت بە هەر شێوەیەك درێژە بە مان و مەوجودیەتی خۆی بدات،یان لە حاڵەتێكدا كە حاكمییەت خەڵك و وڵات بە قوربانیی ویست و خواستی خۆی بكات و خەڵك لە بوارەكانی سیاسی و ئابووری و ... بكەونە ژێر گوشارەوە و رۆژ بە رۆژ زیاتر تەنگەتاو بكرێن، ئەوكاتەئە و كەس و لایەنانەی كە هەست بە بەرپرسایەتی و چەوسانەوە دەكەن، بە مەبەستی لابردن و ئاڵوگۆڕی جۆری حوكمڕانی دێنە ناو شەقام و دەست بە خۆپیشاندان و بەرهەڵەستكاری دەسەڵاتی حاكم دەكەن.
لەم شێوازەدا بۆ كۆتایی هێنان بە حكومەت لە كەمترین كات و دانی كەمترین خەسار، لە هەر دوو جۆری خەباتی مەدەنی و چەكداری كەڵك وەردەگیردرێت و بزووتنەوەی چەكداری بە مەبەستی پاراستنی خەڵك لە كوشت و كوشتار و زیندان و بە مەبەستی بەچۆك داهێنانی دەسەڵاتی ستەمكار بەكار دەبردرێت.
قۆناغی نهێنی یان ژێر زەمینی: خۆ رێكخستن و خۆ تەیار كردن بە مەبەستی ئامادەكاری بۆ كاتی گونجاوی خەباتی ئاشكرا. پێش مەرجی دەستپێكی هەر جۆرە حەرەكەتێكە (راپەڕینی گشتی، بزووتنەوە مەدەنی‌یەكان یان خەباتی چەكداری) و حیزب و رێكخراوەكان كە مودیریەتی خەبات دەكەن، پێش لە دەستپێكی خەبات و ئاشكرا كردنی، بە شێوەیەكی رێكخراوەیی هەوڵ دەدەن كەسانی پسپۆڕ و كادری شارەزا بار بێنن و پێوەندیەكانیان لەگەڵا خەڵك قورس و قایم بكەن، هەروەها شێوەی كار و مێتۆدی بەربەرەكانێ‌دەست‌نیشان دەكەن.
بارودۆخی كورد لە هەر چوار پارچەی كوردستان!
زیاتر لە یەك سەدەیە گەلی كورد لە هەر چوار پارچە دابەشكراوەكەی كوردستاندا بە مەبەستی بەدەستهێنانی مافی سیاسی و شارستانی خۆی، لە هەمو جۆرەكانی خەبات (مەدەنی ـ چەكداری و سیاسی و تیكەڵاو) كەڵكی وەرگرتووە، بە سەدان سەركردەی بلیمەتی لەو رێگایەدا بوونەتە قوربانی و بە هەزاران هەزار رۆڵەی بەجەرگی لە پێناو ئازادیدا بەند كراون یان شەهید بوون.
ئەمڕۆكە بەخۆشیەوە دۆزی كورد سنوورەكانی كوردستانی تێپەڕاندووە و بە جیهانی بووەتەوە و بەرەو چارەسەری دەڕوات، لە باشووری كوردستان كیانێكی كوردی جێگیر بووە و چەند ساڵێكە ئەزموونی خۆبەڕێوەبەری هەیە (ساڵی 1991ی زایینی بەملاوە)، كوردستانی رۆژئاوا پاش ئاڵۆزبوونی سووریە و قەیرانی شەڕی ناوخۆیی ئەو وڵاتە، خەریكە ببێتە خاوەن خۆبەڕێوەبەریەك و ساڵ بە ساڵ پێگەی خۆی بەهێزتر دەكات، لە كوردستانی باكوور پرسی كورد لەلایەن دەسەڵاتی توركیەوە وەك كێشەیەكی ئەو وڵاتە دانی پێنراوەو قۆناغ بە قۆناغ هەوڵی چارەسەری دەدرێت، بەڵام لە كوردستانی ژێر دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێراندا هەنووكە هیچ كرانەوەیەك بە نیسبەت پرسی كورد وە بەرچاو ناكەوێت و دەسەڵات نەك هەر كوردەكانی وڵاتەكەی بە نەتەوەیەكی جیاوازو خاوەن ماف بەڕەسمی ناناسێت،بەڵكوو بە زەبری هێزی سەربازی و ئەمنییەتی كردنی كوردستان هەر جۆرە چالاكیەكی مەدەنی و شارستانیانەشی لێ‌قەدەغە كردوون.
كوردستانی رۆژهەڵات!
لە 36 ساڵی رابردوودا، پاش سەركەوتنی شۆڕشی گەلانی ئێران و هێرشی سپای پاسداران بۆ سەر كوردستانی ئێران، نەتەوەی كورد لەو وڵاتە لە هەمو مافە رەوا و بەرحەقەكانی خۆی بێبەش كراوە و وڵاتەكەشی (كوردستان) وەك وڵاتێكی داگیركراو و ژێر چەپۆك مامەڵەی لەگەڵا‌دا كراوە و دەكرێ.
لە ماوەی ئەو 36 ساڵەدا خەڵكی كوردستانی ئێران لە هەموو مێتۆدەكانی خەباتی رەوا (پارلەمانی، مەدەنی و چەكداری) بە مەبەستی بەدەستهێنانی مافەكانی خۆیان و پێكەوەنانی كیانێكی كوردی و خۆبەڕێوەبەریەكی سیاسی كەڵكیان وەرگرتووە و هەنووكەش هەر بەردەوامن، بەڵام هەردەم بەرەوڕووی زیندان، سێدارە، تێرۆر و هێرشی نابەرانبەری ئەو حكومەتە بووەنەتەوە.
كورد هەر لە سەرەتای هاتنە سەركاری كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە بە راشكاوی رایگەیاندووە كە پرسی كورد پرسێكی رەوایە و بە ئینكار، رەتكردنەوەو شەڕ و توندوتیژی چارەسەر نابێت و دواجار دەبێ‌لە رێگای سیاسەتەوە و لەسەر مێزی وتووێژ چارە بكرێت، چوون داواكەی خواستێكی بەرحەق و مرۆیی‌یە، پرسێكی سیاسییە و پێویستە لەسەر مێزی وتوووێژ و لە رێگای ئاشتیانەوە چارەسەری بۆ بدۆزرێتەوە. بەڵام بە داخەوە لەسەر مێزی بەناو وتووێژیشدا قوربانی لێ‌دەسێندرێت و دوكتور قاسملوو، رێبەری بلیمەتی گەلەكەمانیان شەهید كرد.
ئێستاكە نزیك بە دوو دەیەیە كە حیزبە سیاسیەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان تێكۆشانی چەكدارانەیان دژ بە كۆماری ئیسلامی ئێران راگرتووە و لە تاراوگەدا و لە سەر خاكی بەشێكی ئازادكراو لە كوردستان (باشووری كوردستان) تێكۆشانی سیاسی دەكەن و مودیرییەتی خەباتی مەدەنی و شارستانیانەیان گرتۆتە بەر، ئەگەرچی بۆ پاراستنی خۆیان و كەڵك وەرگرتن لە هەر هەلێكی گونجاوو بەردەوامبوون لە سەر خەباتی چەكداری، هێزی ئامادە و تەیار و راهێنراویان هەیە، بەڵام بەو هیوایەی كە ئاڵوگۆڕێك لە فیكرییەتی چەقبەستووی كۆماری ئیسلامی ئێراندا بێتە ئاراوە و هەروەها لە راستای بەرژەوەندیی گشتی كورد و رێزگرتن لە دەسەڵاتی كوردیی باشووری كوردستان، تێكۆشانی چەكدارانەیان راگرتووە.
ماوەیەكە لە گۆشە و كەنارەوە، لە زاری هێندێك كەسایەتی و دڵسۆزانی گەلەكەمانەوە، ئەو جۆرە لێدوانانە دەبیسرێت كە گوایە لە رۆژهەڵاتی كوردستان شوڕش نەماوە و حیزبە سیاسیەكان هیچیان پێ‌ناكرێت!
ئێران نە ئافریقایە و نە هێندوستان، تا بە یەكپارچەیی لە بەرانبەر كێشەیەكی هاوبەش وەك رەگەزپەرەستی (چەوسانەوەی رەشپێستەكان بە دەستی سپی پێستەكان لە ئافریقا) یان داگیركاری (ئیستعماری ئینگلیس لە هیندوستان) راپەڕن و بە خەباتێكی مەدەنی و راپەڕینی گشتی دەسەڵات بگوڕدرێت و سیستەمێكی دڵخواز و خەڵكی بهێنرێتە سەركار.
ئێران وڵاتێكی فرەنەتەوە و فرەچەشنە، كورد تەنیا یەكێكە لە چەند نەتەوەی پێكهێنەری ئێران و كوردستانی ئێران تەنیا سەدی هەشتی (8%) خاكی ئێران پێك دێنێت، كەواتە شتێكی راستە ئەگەر بلێین و باوەڕمان ئەوە بێت كە كورد بە تەنیایی ناتوانێت حكومەت بڕۆخێنێت، بەڵكوو تەنیا كاتێك دەتوانێت لە گۆڕینی دەسەڵاتی ئێران و لابردنی حكومەتدارۆڵی راستەقینەی هەبێت كە زۆربەی دانیشتوان و نەتەوە زۆڵملێكراوەكانی وەك ئازەری و عەرەب و بەلووچ و توركمەنەكانیش هاوڕا و هاودەنگی كورد دژ بەو دەسەڵاتە راپەڕن و داوای مافی نەتەوەیی خۆیان بكەن.
ئەو راستییە و ئاگاداربوون لەو پێكهاتەیەی ئێران هۆكارێك بوو تا رێبەری بلیمەتی گەلەكەمان و سكرتێری پیشووتری حیزبی دێمۆكراتی كوردستانی ئێران (لە سەردەمی خەباتی پارتیزانیدا) باس لەوە بكات كە رێژیمی ئێران تەنیا بەئێمەی كورد نارۆخێت، بەڵكو ئێمە تەنیا دەتوانین نائارامی و سەرئیشەی بۆ دروست بكەین، تا پێمان بلێت چیتان دەوێ.
لەو كاتەدا كە كۆماری ئیسلامی ئێران ساڵەكانی سەرەتای شۆڕشی تێ‌دەپەڕاند، هەم لەگەڵا عێراق لە شەڕدا بوو و هەم لەگەڵا دەیان قەیرانی ناوخۆیی داوێنی گرتبوو، شەهید دوكتور قاسملوو دەیزانی كە كورد بە تەنیایی ناتوانێت ببێتە ئاڵترناتیڤ بۆ لە نێو بردن و رووخاندنی دەسەڵاتی ئێران، هەر بۆیە، ئێستا و لە گەڵ هەموو قەیرانەكانیشدا كە كۆماری ئیسلامی بەرەوڕوویان بووەتەوە، بە تەواوی ئاشكرایە كە كورد بۆ رووخاندنی رێژیمی ئێران پێویستی بە هاوخەباتی نەتەوەكانی دیكەی ئێران و چین و توێژە جۆراوجۆرەكانی ئەو وڵاتەیە و نابێ‌هێزی خۆی بە تەنیایی لە شەڕێكی نابەرانبەردا لەگەڵا رێژیمی كۆماری ئیسلامی بخاتە گەڕ.
ئەگەر چاو لە سەركەوتن و دەسكەوتی گەلانی بندەست لە جیهان بكەین، جگە لەو وڵاتانەی كە یاسای دێموكراتیك حاكمیەت دەكات و دەكرێ‌لە رێگای پارلەمان و راپرسییەوە ویست و خواست و مافی خەڵك بە دێ‌بێت، ئەو گەلانەی كە ژێردەستەی وڵاتانی دیكتاتۆر و پاوانخوازن، ئەو نەتەوە بندەستانەی كە مافەكانیان لە لایەن دەسەڵاتی سەرەڕۆ و زۆرداری ناوەندییەوە پشتگوێ‌دەخرێن، لەو حاڵەتەدا دەتوانن مافە رەواكانی خۆیان بەدەست بێنن و دەسەڵاتێكی خۆجێیی بەرهەم بنێن كە دەسەڵاتی ناوەندی بە هۆیهێرشی دەرەكی یان شەڕی ناوخۆیی یان قەیرانی ئابووری لاواز بووبێت و نەتوانێت تەواویەتی خۆی بپارێزێت.
نمونەی ئەودەسكەوتانە بۆ گەلەكەمانمان هەم لە سەردەمی كۆماری كوردستان (1324ی هەتاوی) لە مەهاباد، هەم پێكهاتنی هەرێمی كوردستان لە باشوور (1991ی زایینی) و هەم پێكهاتنی كانتۆنەكان لە كوردستانی رۆژئاوا بینی، بەئاشكرا ئەو دەسكەوتانە لەو حاڵەتانەدا بۆ گەلەكەمان بەدی هاتون كە دەسەڵاتی ناوەندی لاواز بووە و تووشی قەیران و شەڕی ناوخۆیی هاتووە.
ئەمڕۆ قۆناغی یەكڕیزی و یەكدەنگی حیزب و لایەنە سیاسیەكانی كوردە، دوژمنان و نەیارانی كورد وەك سیاسەتی هەمیشەیی، هەوڵی تێكدانی بنەماڵەی كورد و پێشگیری لە یەكدەنگی و یەكڕیزی حیزبە سیاسیەكانی كوردستانی دەدەن. كەوابوو گەر حیزب یان لایەنێكی سیاسی پێشوەخت هەڵسوكەوتی نەگونجاو (دەستپێكردنەوەی شەڕی چەكداری لە هەلومەرجی نەگونجاودا یان وتووێژی یەكلایەنە لەگەڵ دەسەڵاتی سەرەڕۆ و پاوانخواز) بكات، ئەوە مانای ناسیاسی و نابەرپرس بوونی ئەو لایەنە دەگەیەنێت.
كاری ئەحزابی سیاسی چاوەدێری و خوێندنەوەی راستی واقعییەتی رووداوە سیاسیەكانە، تا بتوانێت راستترین بڕیار و گونجاوترین بژاردە كە باشترین سوودی بۆ گەلەكەی هەبێت دیاری بكات.
لە كوردستانی ئێراندا رەوایی خەباتی چەكداری رەت نەكراوەتەوە (ئەگەرچی ماوەی دوو دەیەیە چالاكی چەكداری تا ئاستێكی بەرز بە هۆی بەرژەوەندی نەتەوەیی راگیراوە)، خەباتی مەدەنیش لە رێگای رێكخراوەكانی لاوان، ژنان و خوێندكاران و هەروەها رێكخراوە كۆمەڵایەتی و كرێكاریەكان و ئەندامانی نهێنی حیزبەكانەوە بە پێی هەلومەرج و لە مێتۆدی گونجاودابەردەوامە و ساڵ بە ساڵ بەرەو پێش دەچێت.
خەباتی چەكداری و مەدەنی لە كوردستانی رۆژهەڵات لێك گرێدراون و تەواوكەری یەكترن، ئەمڕۆ كە قۆناغی رێكخستن، پێوەندی و ئامادەكارییە، لە داهاتوویەكی نزیكدا دەست لە ناو دەستی یەكتر قەڵای زۆڵم و زۆرداری دەسەڵاتی ئاخوندی تێك دەرۆخێنن و سەردەمێكی نوێ‌بۆ نەتەوەكەمان بەرهەم دێنن.
لەم هەلومەرجەدا ئەركیئازادیخوازان،لاوان و خوێندكارانی نەتەوەكەمان، هەروەها ئەركی هەمو ئەندامانی حیزبە سیاسی‌یەكانی كوردستانە كە لەم قۆناغەدا خۆڕاگرتر بن و بە باوەڕمەندبوونیان بە رێبەرایەتی بزووتنەوەكەیان، چاوەڕوانی بڕیاری رێبەرایەتی‌یەكەیان بن تا لە دەرفەتە گونجاوەكان بە یەكگرتوویی كەڵك وەرگرین و پێكەوە ئاواتی شەهیدەكانمان بە دی بێنین.
ناوەڕۆکی ئەم بابەتە را و تێبینیی نووسەرە و ماڵپەڕی کوردستان میدیا لێی بەرپرسیار نییە
نەوید کەرەمی
جووڵانەوەكان بە گشتی دابەش دەبن بەسەر چوارشێوەی تایبەتیدا، كە لە خوارەوە هاوكات لەگەڵ دیاریكردنی قۆناغی هەر كامەیان، ئاماژەیەك بە تایبەتمەندی ئەو شێوە جووڵانەوەیە دەكرێت.
1ــ خەباتی سیاسی: لە حكومەتی دێمۆكراتیكدا كە رێز لە ماف و خواستە رەوا و مرۆییەكانی لایەن یان نەتەوەیەك دەگیردرێت و وەك هاووڵاتی پلەیەك چاوی لێ‌دەكرێت، هەر گرووپ و لایەن و نەتەوەیەك دەتوانن لە سیاسەت و دەسەڵاتدا بەشداری بكەن و نوێنەریان بەشداری بەڕێوەبەردنی كاروباری حكومەت بێت، لەو هەلومەرجەدا مێتۆدی خەباتی سیاسی وەڵامدەرە و دەتوانرێت رێگایەكی گونجاو بێت بۆ گەیشتن بە ویست و ئامانجی تاك و نەتەوە.
2ــ خەباتی مەدەنی(دەربڕینی ناڕەزایەتیبە شێوەی شارستانیانە): خەباتی مەدەنی و ناڕەزایەتییەكان، بە شێوەی هێمنانەو شارستانیانە (دوور لە توندوتیژی) بە شێوەگەلی رێپێوانی ئاشتیانە، مانگرتن، رێزگرتن لە یادكردنەوەی رۆژە مێژووییەكان و ساڵیادی كارەساتە دڵتەزێنەكان، بەڕێوەبردنی حەرەكاتی نمادین و ... هتد بەڕێوە دەچن، ئەم مێتۆدە هەم لە دەسەڵاتە پاوانخوازەكان و هەمیش لە دەسەڵاتە دێموكراتیكەكاندا بەپێی هەلومەرج بەڕێوە دەچێت.
لە حكومەتە دێموكرات و خەڵكیەكاندا كە مافی تاك و نەتەوە پارێزراوە و ئیزنی یادكردنەوە و رێزگرتن لە بۆنە نەتەوەییەكان و رێپێوانە گشتیەكان دەدرێت، بە شێوەی ئاشكرا و بە ئاگادار كردنەوەی حكومەت بەڕێوە دەچێت. بەڵام لە دەسەڵاتی پاوانخواز و دیكتاتۆردا كە ئیزن بە هیچ بیرێكی جیاواز نادرێت و رێز لە هیچ بیر و باوەڕێكی گرووپ و نەتەوەی جیاواز لەو وڵاتەدا ناگیردرێت، بە شێوەی نافەرمانی مەدەنی و بە پێچەوانەی خواستی دەسەڵات لە شكڵی گونجاودا بەڕێوە دەچێت.
3ــ خەباتی چەكدارانە: لە حاڵەتێكدا دەسەڵاتی ناوەندیی ماف و ئازادیەكانی نەتەوە یان كەمایەتییەك كە لە چوارچێوەی ئەو حكومەتەدا دەژین، قەبوڵ نەكات و بە هێرشی سەربازی هەوڵی تەسلیم كردن و مل كەچ كردنیان بدات، رێكخراوە و حیزبە سیاسیەكان كە نوێنەرایەتی ئەو خەڵكە دەكەن لە بەرانبەر زوڵم و زۆری حكومەتی ناوەندیدا، بە مەبەستی بەرگری لە شوناس و مەوجودیەتی نەتەوەكەیان،ناچار دەبن دەست بۆ چەك بەرن، تا ئەو كاتەی كە بە ویست و داخوازە رەواكانیان دەگەن.
4ــ راپەڕینی گشتی: كاتێك دەسەڵاتی ناوەندی لە وڵاتێكدا رەوایی خۆی لەدەست دەدات و توانای بەڕێوەبردنی وڵاتی نامێنێت، هەر بیرۆكەیەكی نوێ و هەر هەولێكی چاكسازی كپ دەكاتەوە و بە هەڕەشە و زەبری هێز دەیهەوێت بە هەر شێوەیەك درێژە بە مان و مەوجودیەتی خۆی بدات،یان لە حاڵەتێكدا كە حاكمییەت خەڵك و وڵات بە قوربانیی ویست و خواستی خۆی بكات و خەڵك لە بوارەكانی سیاسی و ئابووری و ... بكەونە ژێر گوشارەوە و رۆژ بە رۆژ زیاتر تەنگەتاو بكرێن، ئەوكاتەئە و كەس و لایەنانەی كە هەست بە بەرپرسایەتی و چەوسانەوە دەكەن، بە مەبەستی لابردن و ئاڵوگۆڕی جۆری حوكمڕانی دێنە ناو شەقام و دەست بە خۆپیشاندان و بەرهەڵەستكاری دەسەڵاتی حاكم دەكەن.
لەم شێوازەدا بۆ كۆتایی هێنان بە حكومەت لە كەمترین كات و دانی كەمترین خەسار، لە هەر دوو جۆری خەباتی مەدەنی و چەكداری كەڵك وەردەگیردرێت و بزووتنەوەی چەكداری بە مەبەستی پاراستنی خەڵك لە كوشت و كوشتار و زیندان و بە مەبەستی بەچۆك داهێنانی دەسەڵاتی ستەمكار بەكار دەبردرێت.
قۆناغی نهێنی یان ژێر زەمینی: خۆ رێكخستن و خۆ تەیار كردن بە مەبەستی ئامادەكاری بۆ كاتی گونجاوی خەباتی ئاشكرا. پێش مەرجی دەستپێكی هەر جۆرە حەرەكەتێكە (راپەڕینی گشتی، بزووتنەوە مەدەنی‌یەكان یان خەباتی چەكداری) و حیزب و رێكخراوەكان كە مودیریەتی خەبات دەكەن، پێش لە دەستپێكی خەبات و ئاشكرا كردنی، بە شێوەیەكی رێكخراوەیی هەوڵ دەدەن كەسانی پسپۆڕ و كادری شارەزا بار بێنن و پێوەندیەكانیان لەگەڵا خەڵك قورس و قایم بكەن، هەروەها شێوەی كار و مێتۆدی بەربەرەكانێ‌دەست‌نیشان دەكەن.
بارودۆخی كورد لە هەر چوار پارچەی كوردستان!
زیاتر لە یەك سەدەیە گەلی كورد لە هەر چوار پارچە دابەشكراوەكەی كوردستاندا بە مەبەستی بەدەستهێنانی مافی سیاسی و شارستانی خۆی، لە هەمو جۆرەكانی خەبات (مەدەنی ـ چەكداری و سیاسی و تیكەڵاو) كەڵكی وەرگرتووە، بە سەدان سەركردەی بلیمەتی لەو رێگایەدا بوونەتە قوربانی و بە هەزاران هەزار رۆڵەی بەجەرگی لە پێناو ئازادیدا بەند كراون یان شەهید بوون.
ئەمڕۆكە بەخۆشیەوە دۆزی كورد سنوورەكانی كوردستانی تێپەڕاندووە و بە جیهانی بووەتەوە و بەرەو چارەسەری دەڕوات، لە باشووری كوردستان كیانێكی كوردی جێگیر بووە و چەند ساڵێكە ئەزموونی خۆبەڕێوەبەری هەیە (ساڵی 1991ی زایینی بەملاوە)، كوردستانی رۆژئاوا پاش ئاڵۆزبوونی سووریە و قەیرانی شەڕی ناوخۆیی ئەو وڵاتە، خەریكە ببێتە خاوەن خۆبەڕێوەبەریەك و ساڵ بە ساڵ پێگەی خۆی بەهێزتر دەكات، لە كوردستانی باكوور پرسی كورد لەلایەن دەسەڵاتی توركیەوە وەك كێشەیەكی ئەو وڵاتە دانی پێنراوەو قۆناغ بە قۆناغ هەوڵی چارەسەری دەدرێت، بەڵام لە كوردستانی ژێر دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێراندا هەنووكە هیچ كرانەوەیەك بە نیسبەت پرسی كورد وە بەرچاو ناكەوێت و دەسەڵات نەك هەر كوردەكانی وڵاتەكەی بە نەتەوەیەكی جیاوازو خاوەن ماف بەڕەسمی ناناسێت،بەڵكوو بە زەبری هێزی سەربازی و ئەمنییەتی كردنی كوردستان هەر جۆرە چالاكیەكی مەدەنی و شارستانیانەشی لێ‌قەدەغە كردوون.
كوردستانی رۆژهەڵات!
لە 36 ساڵی رابردوودا، پاش سەركەوتنی شۆڕشی گەلانی ئێران و هێرشی سپای پاسداران بۆ سەر كوردستانی ئێران، نەتەوەی كورد لەو وڵاتە لە هەمو مافە رەوا و بەرحەقەكانی خۆی بێبەش كراوە و وڵاتەكەشی (كوردستان) وەك وڵاتێكی داگیركراو و ژێر چەپۆك مامەڵەی لەگەڵا‌دا كراوە و دەكرێ.
لە ماوەی ئەو 36 ساڵەدا خەڵكی كوردستانی ئێران لە هەموو مێتۆدەكانی خەباتی رەوا (پارلەمانی، مەدەنی و چەكداری) بە مەبەستی بەدەستهێنانی مافەكانی خۆیان و پێكەوەنانی كیانێكی كوردی و خۆبەڕێوەبەریەكی سیاسی كەڵكیان وەرگرتووە و هەنووكەش هەر بەردەوامن، بەڵام هەردەم بەرەوڕووی زیندان، سێدارە، تێرۆر و هێرشی نابەرانبەری ئەو حكومەتە بووەنەتەوە.
كورد هەر لە سەرەتای هاتنە سەركاری كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە بە راشكاوی رایگەیاندووە كە پرسی كورد پرسێكی رەوایە و بە ئینكار، رەتكردنەوەو شەڕ و توندوتیژی چارەسەر نابێت و دواجار دەبێ‌لە رێگای سیاسەتەوە و لەسەر مێزی وتووێژ چارە بكرێت، چوون داواكەی خواستێكی بەرحەق و مرۆیی‌یە، پرسێكی سیاسییە و پێویستە لەسەر مێزی وتوووێژ و لە رێگای ئاشتیانەوە چارەسەری بۆ بدۆزرێتەوە. بەڵام بە داخەوە لەسەر مێزی بەناو وتووێژیشدا قوربانی لێ‌دەسێندرێت و دوكتور قاسملوو، رێبەری بلیمەتی گەلەكەمانیان شەهید كرد.
ئێستاكە نزیك بە دوو دەیەیە كە حیزبە سیاسیەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان تێكۆشانی چەكدارانەیان دژ بە كۆماری ئیسلامی ئێران راگرتووە و لە تاراوگەدا و لە سەر خاكی بەشێكی ئازادكراو لە كوردستان (باشووری كوردستان) تێكۆشانی سیاسی دەكەن و مودیرییەتی خەباتی مەدەنی و شارستانیانەیان گرتۆتە بەر، ئەگەرچی بۆ پاراستنی خۆیان و كەڵك وەرگرتن لە هەر هەلێكی گونجاوو بەردەوامبوون لە سەر خەباتی چەكداری، هێزی ئامادە و تەیار و راهێنراویان هەیە، بەڵام بەو هیوایەی كە ئاڵوگۆڕێك لە فیكرییەتی چەقبەستووی كۆماری ئیسلامی ئێراندا بێتە ئاراوە و هەروەها لە راستای بەرژەوەندیی گشتی كورد و رێزگرتن لە دەسەڵاتی كوردیی باشووری كوردستان، تێكۆشانی چەكدارانەیان راگرتووە.
ماوەیەكە لە گۆشە و كەنارەوە، لە زاری هێندێك كەسایەتی و دڵسۆزانی گەلەكەمانەوە، ئەو جۆرە لێدوانانە دەبیسرێت كە گوایە لە رۆژهەڵاتی كوردستان شوڕش نەماوە و حیزبە سیاسیەكان هیچیان پێ‌ناكرێت!
ئێران نە ئافریقایە و نە هێندوستان، تا بە یەكپارچەیی لە بەرانبەر كێشەیەكی هاوبەش وەك رەگەزپەرەستی (چەوسانەوەی رەشپێستەكان بە دەستی سپی پێستەكان لە ئافریقا) یان داگیركاری (ئیستعماری ئینگلیس لە هیندوستان) راپەڕن و بە خەباتێكی مەدەنی و راپەڕینی گشتی دەسەڵات بگوڕدرێت و سیستەمێكی دڵخواز و خەڵكی بهێنرێتە سەركار.
ئێران وڵاتێكی فرەنەتەوە و فرەچەشنە، كورد تەنیا یەكێكە لە چەند نەتەوەی پێكهێنەری ئێران و كوردستانی ئێران تەنیا سەدی هەشتی (8%) خاكی ئێران پێك دێنێت، كەواتە شتێكی راستە ئەگەر بلێین و باوەڕمان ئەوە بێت كە كورد بە تەنیایی ناتوانێت حكومەت بڕۆخێنێت، بەڵكوو تەنیا كاتێك دەتوانێت لە گۆڕینی دەسەڵاتی ئێران و لابردنی حكومەتدارۆڵی راستەقینەی هەبێت كە زۆربەی دانیشتوان و نەتەوە زۆڵملێكراوەكانی وەك ئازەری و عەرەب و بەلووچ و توركمەنەكانیش هاوڕا و هاودەنگی كورد دژ بەو دەسەڵاتە راپەڕن و داوای مافی نەتەوەیی خۆیان بكەن.
ئەو راستییە و ئاگاداربوون لەو پێكهاتەیەی ئێران هۆكارێك بوو تا رێبەری بلیمەتی گەلەكەمان و سكرتێری پیشووتری حیزبی دێمۆكراتی كوردستانی ئێران (لە سەردەمی خەباتی پارتیزانیدا) باس لەوە بكات كە رێژیمی ئێران تەنیا بەئێمەی كورد نارۆخێت، بەڵكو ئێمە تەنیا دەتوانین نائارامی و سەرئیشەی بۆ دروست بكەین، تا پێمان بلێت چیتان دەوێ.
لەو كاتەدا كە كۆماری ئیسلامی ئێران ساڵەكانی سەرەتای شۆڕشی تێ‌دەپەڕاند، هەم لەگەڵا عێراق لە شەڕدا بوو و هەم لەگەڵا دەیان قەیرانی ناوخۆیی داوێنی گرتبوو، شەهید دوكتور قاسملوو دەیزانی كە كورد بە تەنیایی ناتوانێت ببێتە ئاڵترناتیڤ بۆ لە نێو بردن و رووخاندنی دەسەڵاتی ئێران، هەر بۆیە، ئێستا و لە گەڵ هەموو قەیرانەكانیشدا كە كۆماری ئیسلامی بەرەوڕوویان بووەتەوە، بە تەواوی ئاشكرایە كە كورد بۆ رووخاندنی رێژیمی ئێران پێویستی بە هاوخەباتی نەتەوەكانی دیكەی ئێران و چین و توێژە جۆراوجۆرەكانی ئەو وڵاتەیە و نابێ‌هێزی خۆی بە تەنیایی لە شەڕێكی نابەرانبەردا لەگەڵا رێژیمی كۆماری ئیسلامی بخاتە گەڕ.
ئەگەر چاو لە سەركەوتن و دەسكەوتی گەلانی بندەست لە جیهان بكەین، جگە لەو وڵاتانەی كە یاسای دێموكراتیك حاكمیەت دەكات و دەكرێ‌لە رێگای پارلەمان و راپرسییەوە ویست و خواست و مافی خەڵك بە دێ‌بێت، ئەو گەلانەی كە ژێردەستەی وڵاتانی دیكتاتۆر و پاوانخوازن، ئەو نەتەوە بندەستانەی كە مافەكانیان لە لایەن دەسەڵاتی سەرەڕۆ و زۆرداری ناوەندییەوە پشتگوێ‌دەخرێن، لەو حاڵەتەدا دەتوانن مافە رەواكانی خۆیان بەدەست بێنن و دەسەڵاتێكی خۆجێیی بەرهەم بنێن كە دەسەڵاتی ناوەندی بە هۆیهێرشی دەرەكی یان شەڕی ناوخۆیی یان قەیرانی ئابووری لاواز بووبێت و نەتوانێت تەواویەتی خۆی بپارێزێت.
نمونەی ئەودەسكەوتانە بۆ گەلەكەمانمان هەم لە سەردەمی كۆماری كوردستان (1324ی هەتاوی) لە مەهاباد، هەم پێكهاتنی هەرێمی كوردستان لە باشوور (1991ی زایینی) و هەم پێكهاتنی كانتۆنەكان لە كوردستانی رۆژئاوا بینی، بەئاشكرا ئەو دەسكەوتانە لەو حاڵەتانەدا بۆ گەلەكەمان بەدی هاتون كە دەسەڵاتی ناوەندی لاواز بووە و تووشی قەیران و شەڕی ناوخۆیی هاتووە.
ئەمڕۆ قۆناغی یەكڕیزی و یەكدەنگی حیزب و لایەنە سیاسیەكانی كوردە، دوژمنان و نەیارانی كورد وەك سیاسەتی هەمیشەیی، هەوڵی تێكدانی بنەماڵەی كورد و پێشگیری لە یەكدەنگی و یەكڕیزی حیزبە سیاسیەكانی كوردستانی دەدەن. كەوابوو گەر حیزب یان لایەنێكی سیاسی پێشوەخت هەڵسوكەوتی نەگونجاو (دەستپێكردنەوەی شەڕی چەكداری لە هەلومەرجی نەگونجاودا یان وتووێژی یەكلایەنە لەگەڵ دەسەڵاتی سەرەڕۆ و پاوانخواز) بكات، ئەوە مانای ناسیاسی و نابەرپرس بوونی ئەو لایەنە دەگەیەنێت.
كاری ئەحزابی سیاسی چاوەدێری و خوێندنەوەی راستی واقعییەتی رووداوە سیاسیەكانە، تا بتوانێت راستترین بڕیار و گونجاوترین بژاردە كە باشترین سوودی بۆ گەلەكەی هەبێت دیاری بكات.
لە كوردستانی ئێراندا رەوایی خەباتی چەكداری رەت نەكراوەتەوە (ئەگەرچی ماوەی دوو دەیەیە چالاكی چەكداری تا ئاستێكی بەرز بە هۆی بەرژەوەندی نەتەوەیی راگیراوە)، خەباتی مەدەنیش لە رێگای رێكخراوەكانی لاوان، ژنان و خوێندكاران و هەروەها رێكخراوە كۆمەڵایەتی و كرێكاریەكان و ئەندامانی نهێنی حیزبەكانەوە بە پێی هەلومەرج و لە مێتۆدی گونجاودابەردەوامە و ساڵ بە ساڵ بەرەو پێش دەچێت.
خەباتی چەكداری و مەدەنی لە كوردستانی رۆژهەڵات لێك گرێدراون و تەواوكەری یەكترن، ئەمڕۆ كە قۆناغی رێكخستن، پێوەندی و ئامادەكارییە، لە داهاتوویەكی نزیكدا دەست لە ناو دەستی یەكتر قەڵای زۆڵم و زۆرداری دەسەڵاتی ئاخوندی تێك دەرۆخێنن و سەردەمێكی نوێ‌بۆ نەتەوەكەمان بەرهەم دێنن.
لەم هەلومەرجەدا ئەركیئازادیخوازان،لاوان و خوێندكارانی نەتەوەكەمان، هەروەها ئەركی هەمو ئەندامانی حیزبە سیاسی‌یەكانی كوردستانە كە لەم قۆناغەدا خۆڕاگرتر بن و بە باوەڕمەندبوونیان بە رێبەرایەتی بزووتنەوەكەیان، چاوەڕوانی بڕیاری رێبەرایەتی‌یەكەیان بن تا لە دەرفەتە گونجاوەكان بە یەكگرتوویی كەڵك وەرگرین و پێكەوە ئاواتی شەهیدەكانمان بە دی بێنین.
ناوەڕۆکی ئەم بابەتە را و تێبینیی نووسەرە و ماڵپەڕی کوردستان میدیا لێی بەرپرسیار نییە
