کوردستان میدیا

ماڵپەڕی ناوەندیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران

گۆڕانكارییەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و دواڕۆژی كۆماری ئیسلامی

22:53 - 20 پووشپەڕ 2712

كاوە بەهرامی

پاش شەڕی دووهەمی جیهانی، ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئامریكا كە تێچوویەكی زۆریان لە شەڕدا سەرف كردبوو، و تا ئەو كاتە سیاسەتی پەراوێز بوونیان لە پێوەندی لەگەڵ سیاسەتی دەرەوەدا هەڵبژاردبوو، واتە سیاسەتی دەست تێوەرنەدان لە كاروباری وڵاتانی دیكە، بەڵام كاتێك شەڕی دووهەمی جیهانی كۆتایی پێ‌هات ئامریكا تێچوویەكی زۆری لە شەڕی دووهەمی جیهانی لە ئورووپا ‌و رۆژهەڵاتی ناوەراستدا سەرف كرد، بەو ئاكامە گەیشت كە پاشەكشە نەكات ‌و لە سیاسەتی دوورەپەرێزی خۆی رزگار بكات. لەگەڵ ئەوە لە سەروبەندی شەڕی دووهەمی جیهانی لەگەڵ یەكیەتیی سۆڤییەت هاوپەیمان بوو. بەڵام پاش كۆتایی شەڕی دووهەمی جیهانی بە هۆی سەرهەڵدانی شەڕی سارد، ئامریكا ‌و یەكیەتیی سۆڤییەت كەوتنە دووبەرە ‌و هەر كامەیان سەركردایەتی بەرەیەكیان بە ئەستۆ گرت. ئامریكا لەگەڵ ئورووپای رۆژئاوا بوون بە هاوپەیمانی هزری بەرەی راستی دونیای سەرمایەداری ‌و ئورووپای رۆژهەڵات ‌و سۆڤییەت لە بەرەی چەپ ‌و دژی سەرمایەداری یەكتریان گرت.


ئیستراتیژی ئامریكا دوای شەڕی دووهەمی جیهانی بە گشتی ئەوە بوو كە بەرگری لە پەرەسەندنی دەسەڵات و هێژمووونی سۆڤییەت ‌و هاوپەیمانەكانی بكات ‌و تاكتیكەكانیشی بە لەبەر چاوگرتنی بارودۆخی ئەوكات پراكتیزە دەكرد. دامەزراندنی ئۆرگانێك بە ناویUN لە ساڵی 1945ی زایینیدا بە بەشداریی 50 وڵاتی سەربەخۆ دەسپێكێك بوو بۆ كۆتایی هێنان بەشەڕ ‌و چارەسەری كێشەكان لە رێگای ئاشتی‌یەوە. ئەویش لە بەرژەوەندیی ئامریكا ‌و هاوپەیمانەكانیدا بوو. بەڵام سەرهەڵدانی شەڕی سارد بووبە كۆسپێك بۆ بەرەوپێش چوونی ئاشتی لە جیهان ‌و بە تایبەت ئامانجەكانی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئامریكا كە پێی وابوو بە كۆتایی هاتنی شەڕی دووهەمی جیهانی ‌و ئامادە بوونیان لە ئورووپا ‌و رۆژهەڵاتی ناوەراست وەك هێزێكی سەرەكی، بە ئامانجەكانی خۆیان نزیك دەبنەوە. ئامریكا یەكێك لە دامەزرێنەرانی سەرەكی رێكخراوی جیهانی UNبوو كە پێی وابوو كۆمەڵەی گەلان كە پێشتر وەك رێكخراوێكی گەلان دامەزرابوو بە شێوەی پێویست نەیتوانی ئامانجە نێونەتەوەیەكانی بە گشتی بەدی بێنێ‌، بۆیە هەوڵی ئامریكا بۆ دامەزراندنی UN پاش شەڕی دووهەمی جیهانی لە ئیستراتیژی خۆی نزیك بۆوە. شەڕی سارد قۆناغێكی سامناكی نە شەڕو نە ئاشتی بوو كە دونیا لە دوو بەرەدا لە بەرانبەر یەك راوەستابوو ئەوانەش كە ناوی وڵاتی بێ‌ لایەنیان لە سەر خۆیان دانابوو لە واقع دا بێ‌ لایەن نەبوون. دەكرێ‌ ئاماژە بە قەیرانی مووشەكی كووبا لە ساڵی 1962ی زایینی بكەین كە لە لایەن یەكیەتیی سۆڤییەت لە نزیك 100 كیلومیتری خاكی ئامریكا دروست كرا كە بووە هۆی مەترسی هەڵگیرسانی شەڕێكی گەورە.
شەڕی سارد‌و دابەش بوونی جیهان بە دوو بلوكی شەرقی‌و غەربی لە بەرژەوەندیی ئامریكادا نەبوو چوونكە كۆسپێكی گەورەی بۆ بەرەوپێش چوونی ئیستراتیژی ئەو وڵاتە پێك هێنابوو، بۆیە ئامریكایەكان بیریان لەوە كردەوە كە چ میكانیزمێك بۆ بەرگری لە پەرەسەندنی ئیدئۆلۆژی چەپ بێنە كایەوە.
لەم راستایەش دا ئامریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست‌دا پلانی بۆ كەمڕەنگ كردن ‌و لە نێو بردنی ئیدئۆلۆژی چەپ دادەنا‌و هیچ سنوورێكی بۆ ئەو بەربەرەكانێیە نەبوو. ئامریكا توانی ئەرتشی سوور لە ئەفغانستان تێك شكێنی‌و رایەڵەی ئەلقاعیدە ‌و تاڵەبان لە رێگای دۆستایەتی ‌و هاوپەیمانی لە گەڵ سعوودیەكان دانا‌و لەو بوارەدا سەركەوت. هەر لەو راستایەدا پلانی گۆڕانكاری لە سیستەمی پاشایەتی ئێران كە تا ڕادەیەك لەگەڵ یەكییەتیی سۆڤییەتی ئەو كات نزیك بویەوە دەستی پێ كرد.
ناڕاستەوخۆ بەرەی خۆمەینی بەهێز كرد. ئەرتشی بە هێزی رێژیمی پاشایەتی كە بە ژاندارمی رۆژهەلاتی ناوەڕاست ناوبانگی دەركردبوو بە تەواوی لە نێو چوو بوو، كێشەی سێربەكان لە دڵی ئەورووپا، واتە یوگسلاوی پێشوو ئەوەندە پەرەی‌ گرت كە یەكییەتیی ئەو وڵاتە چووە ژێر پرسیاری سێربەكان‌و بە رەواڵەت بە دەسەڵات گەیشتن. كۆمەڵێك گۆڕانكاری دیكە لە راستای بیر‌و بۆچوونەكانی بۆ هەر چی زیاتر نزیك بوونەوە لە ئیستراتیژی خۆی هێنایە ئاراوە.
بەو چەشنە شەڕی سارد كۆسپێكی گەورە بوو لە بەرانبەر ئامانجەكانی ئامریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە هەڵوەشانەوەی یەكیەتی سۆڤییەت‌و سەربەخۆیی نەتەوە ژێر دەستەكان، ئامریكا وەك تاكە وڵاتی زلهێزی ناوچەو جیهان لە یەك جەمسەر بوونی خۆی سەلماند. هەرچەند یەكیەتیی ئورووپا هەوڵێكی گشتی‌و هەمەلایەنە وەك ركەبەری تاكە زلهێزی ئەو كاتی جیهان واتە ئامریكادا، بەڵام هیچ یەك لەو میكانیزمانە كاریگەر نەبوون لە بەر ئەوەی كە ئامریكا بنەمای زلهێز بوونی خۆی لە جیهاندا سەلماندبوو.
بەڵام با بزانین كێشەی ئامریكا بۆ گەیشتن بە ئامانجەكانی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە لە بەرچاوگرتنی كۆسپێكی گەورەی وەك كۆماری ئیسلامی بەرەو چ ئاقارێك دەڕوات.
ئێران لە ساڵی 2006ی زایینی لە لایەن ئەحمەدی نژادەوە پرۆژەی رۆژهەڵاتی ناوەراستی ئیسلامی كە هەمان ناردنە دەرەوەی شۆرشی ئیسلامی دەخاتە بەر باس و بۆ پاڵپشتی سەرەكی ئەو ئیستراتیژییەی خۆی پرۆژەی بەرهەمهێنانی چەكی ناوكی لە ئارادایە و كاری بۆ دەكا، كەچی ئامریكاو هاوپەیمانەكانی هەوڵی ئەوە دەدەن تا حكومەتی ئێران واز لەو پرۆژەیە بێنێ‌.
ئەگەر حكومەتی ئێران واز لە پرۆژەی چەكی ئەتۆمی بێنێ‌ چ كاریگەریەكی لە سەر پرۆژەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی ئامریكا دەبێ؟، ئایا ئامریكا لە ئیستراتیژی خۆی پاشەكشەی دەكات؟ ، كێشەی ئێران‌و ئامریكا تەنیا چەكی ناوكییە؟
كۆمەڵە پرسیارێكی دیكە كە دەتوانێ‌ بابەتەكەمان بۆ روون كردنەوەی زیاتر دەوڵەمەندتر بكات.
پرۆژەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی ئیسلامی: كۆماری ئیسلامی ئێران هەوڵی دەدا بە هەموو شێوەیەك هاوسەنگی لە ناوچە لە بەرانبەر پرۆژەی رۆژهەڵاتی ناوەراستی گەورە كە ئامریكا ساڵی 2004 هێنا كایەوەو هەنوكە بێ‌ ئەوەی كە باسی لەسەر بكات لە هەندێ لە وڵاتەكان جێبەجێ‌ كراوە. با بزانین ئامانج‌و بەرنامەی پرۆژەی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستی ئیسلامی لە لایەن ئەحمەدی نژادەوە چۆن شرۆڤە كراوە.

ئەم پرۆژەیە لە سێ‌ تەوەردا خۆی دەنوێنێ‌:
ـ یەكەم، یەك بوونی موسڵمانەكان: واتا یەكەم موسڵمانەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەموو پێكەوە لە یەك بەرەدا بن. ئەو پێكەوە بوونە پێویستە چۆنییەتی بیر‌وبۆچوون‌و روانگەی مەزهەبی بەرچاو نەگرێت‌و لە بەر ئەوە یەكبوونی موسڵمانەكان دەتوانێ‌ یەكیەتی بە هێز دژی هەر چەشنە هێرش كردنێك لە بەرانبەر دونیای ئیسلامدا بێـت.
بەڵام ئەم چەمكە لە گەڵ راستییەكان یەك ناگرێت، موسڵمانەكان سەرەڕای ئەوەی كە لە بواری مەزهەبی شیعەو سۆنی پێكەوە دژایەتی مێژووییان هەیە، هەر كامیان چ شیعە‌و چ سۆنە بۆ خۆیان چەندین شاخەیان لێ‌ دەكەوێتەوە، هەر كام لەو شاخانە لەگەڵ ئەوەی دیكە لە گەڵ بۆچوونی مەزهەبی‌دا ناتەبایە.


ـ دووهەم یەكگرتنی موسڵمانەكان: واتە پێویستە موسڵمانەكان دژی ولایەتە یەكگرتووەكانی ئامریكا یەكگرن تاكوو بتوانن پێش بە پرۆژەی رۆژهەڵاتی ناوەراستی گەورە بگرن.
ئەم یەكگرتنەش لەگەل َ واقعییەت ناگونجێ‌، چوونكە بەشێكی زۆر لە موسڵمانەكان بەرژەوەندییان لەگەڵ USA گرێ‌ دراوە. لە لایەكی دیكەوە بەشێكی زۆریان كیشەی سنووری خاك‌و ئاویان لەگەڵ ئێران هەیە، لە بواری ئیدئۆلۆژییەوە لە ناكۆكی دان.
ـ سێهەم: مافی موسڵمانەكان: بە بڕوای ئەحمەدی نژاد موسڵمانەكان مافی خۆ پڕ چەك كردنیان هەیە. واتە مافی ئەوەیان هەیە ببن بە خاوەنی چەكی ئەتۆمی. هەر بۆیە بە هاتنە سەر كاری ئەحمەدی نژاد وەك سەر كۆماری ئێران گرژی‌و ئاڵوزی زیاتر لە رۆژهەڵاتی ناوەراست‌دا پەرەیسەند.
كۆماری ئیسلامی ئێران لە ژێر گوشاری نێونەتەوەییدا ئامادە نەبوو واز لە پرۆژەی چەكی ئەتۆمی خۆی بێنی‌و تەنانەت دۆسیەی ئەتۆمی خۆی تا ئێستاش بەردەوام دەكات. بە شێوەیەكی كرداری هاوسەنگی‌یەك لە رۆژهەڵاتی ناوەراست لە بەرانبەر هێزەكانی ئامریكادا دروست كردووە‌و ئەمنییەتی ئیسرائیلی وەك هاوپەیمانی سەرەكی ئامریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەراست خستووەتە مەترسیەوە.
بو هەرچی رووبونەوەی بابەتەكەمان باشترە كە ئاماژەیەكی كورت بە ئیستراتیژی ئامریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكەین كە پێشتر بە پرۆژەی رۆژهەڵاتی گەورە بەناوبانگ بوو.
پرۆژەی رۆژهەڵاتی ناوەراستی گەورە پشت بە سێ‌ بنەمای سەرەكی دەبەستێ، كە بریتین لە :
ـ یەكەم: پەرەسەندنی ئیدئۆلۆژی لیبراڵی نوێ‌ كە بریتیە لە بازاڕی ئازاد، تاك تەوەری، پەرەدان بە دێمۆكراسی لە كۆمەڵگا، ئاڵوگۆری ئازادانەی زانیاری، پەرەسەنەدنی ئابووری، بە هێز كردنی ئامرازەكانی راگەیاندن ‌و پەرەدان بە كۆمەڵگای مەدەنی، ئەو بنەمایانەن كە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكای لەسەر بنیات نراوە.
ـ دووهەم: بنەماكانی سیاسەتی ئامریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بریتی‌یە لە:
1- ئیستراتیژییەت، واتە پاش شەڕی دووهەمی جیهانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست وەك ناوچەیەكی دەوڵەمەند و ئیستراتیژیك جێگای خۆی لە سیاسەتی دەروەی ئامریكا كردەوە، بەڵام ئەم گرینگی پێدانە لە شێوازی جۆرا‌وجۆردا خۆیی نواندووە‌و تاكتیكی جۆراوجۆری بە خۆی‌یەوە بینی.
2- نەوت، رۆژهەڵاتی ناوەڕاست 74% نەوتی جیهانی لە خۆ گرتووە نەوت گەڵاڵەیەكی ئیستراتیژییە كە دوو رەهەندی تایبەت لە بواری جیهانی‌دا لە خۆ دەگرت. یەكەم لە بورای سیاسی، كە بۆ گوشار خستنە سەر وڵاتان ‌و بەتایبەت وڵاتانە كە كەم نەوت یا بێ‌ نەوتن و پیشەسازی و ئابووریەكان بە نەوتەوە بەستراوەتەوە. سەرەڕای ئەوە بۆ خۆی داهاتێكی نەتەوەیی‌یە، ئەو نەوتە دەتوانێ‌ لە بەرهەم هێنەرەكاندا دەوری كاریگەر لە بواری ئابووری هەبێت، زۆربەی شتوومەك ‌و كەرەستەكانی تێكنۆلۆژی بەرهەمی نەوت كە بۆ خۆی لە بەرەوپێش بردنی تكنۆلۆژی وڵات كاریگەرە.
3ـ قۆناغی دیكە ئیستراتیژیەتی ئامریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەژێر كاریگەری لابیە یەهوودییەكانە. یەهوودییەكان 3% حەشیمەتی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئامریكا پێك دێنێ‌ بەڵام 95%یان رۆڵی سەرەكییان لە ئابووری ئامریكادا هەیە، ئەو نفووزە دەتوانێ‌ لە بواری سیاسی، راگەیاندن‌و ئابووریدا دەورێكی كاریگەر لەو وڵاتەدا بگێڕێ‌. كاتێك هەڵبژاردن بۆ سەرۆكی ئامریكا بەڕێوەدەچێ یەهوودییەكان دەتوانن پارسەنگێكی بە هێز بۆ یەكێك لە كاندیداتۆرەكان بن.


بە گشتی ئیستراتیژی نەوت ولابی گەری یەهوودییەكان سیاسەتی سەرەكی ئامریكا لە ناوچەدا خستووەتە ژێر كاریگەریی و ئەمەش لە جێگر بوونی بەرژەوەندی نەتەوەیی‌دا كاریگەرییەكی بەرچاوی هەیە.
سیاسەتی ئامریكا لە ساڵی 1950ی زایینی‌دا واتە لە دەست پێكردنی شەڕی ساردەوە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا گرێدراوە بە بەهێز كردنی خۆی لە بواری سەربازی‌و هاوپەیمانی‌و بەكارهێنانی ئامرازەكانی گوشار لە بواری سیاسی بۆ سەركوت كردنی ناڕازییان (موخالفان) لە ناوچەدا، ئەو سیاسەتە تا نەوەدەكانی سەدەی رابردوو بە میكانیزمی جۆراوجۆر درێژەی بوو و لەو كاتە بەدواوە هەندێك لە هاوپەیمانە سەربازییەكانی خۆی پڕ چەك كردوەو بە هەرەس هێنانی یەكیەتیی سۆڤییەت گۆڕەپانی تاك جەمسەری بۆ ئامریكا ئاواڵە بوو. 11ی سێپتامبری 2001 خاڵێكی وەرچەرخان بوو لە داڕەشتنی سیاسەتی نوێ‌ ئامریكا لە ناوچەدا كە لەم تەوەرانەدا خۆی دەنوێنێ:

یەكەم شەڕی دژی تێرور و دووهەم: پەرەدان بە دێموكراسی بە شەڕ یا بە ئاشتی لە ناوچەكەدا.
ئەوەی كە ئامریكا یان ئەو هێزانەی كە لەگەڵا تیرۆریزم لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست‌دا بەربەرەكانێ‌ دەكەن بە دوای بەرژەوەندی تایبەتی خۆیانەوەن جێی باس نییە، لە بەر ئەوەی كە هەر وڵاتێك بۆ هەر مەبەستێك بەرژەوەندی خۆی لە سەرەوەی هەمووان چاو لێ‌ دەكات، بەڵام بەربەرەكانێ‌ لەگەڵا تیرۆریزم و رەشەكوژی و بیری كۆن لە بەرژەوەندی حكومەتەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ‌دایە، لە لایەكی دیكەوە باشترین میكانیزم بۆ بەربەرەكانێ‌ لەگەڵا تیرۆریزم جێگیركردنی دێموكراسی‌یە لە ناوچەكەدا.
بە ئاوڕدانەوەیەكی كورت لە ساڵانی رابردووی ئەو وڵاتانەی كە لە ژێر سیستەمی دیكتاتۆریدا رزگارییان بووە، سەرەڕای ئەوەی كە هێشتا لە بواری ئەمنییەتی‌‌یەوە بەتەواوەتی سەقامگیر نەبوون، بەڵام هەنگاوی باشیان بەرەو دێموكراسی هاویشتووە، ئەو رەوتە دەتوانێ‌ لە داهاتوویەكی نزیكدا لە راستای بەرەوپێشچوونی ئەو وڵاتانەدا كاریگەری پۆزتیڤ دابنێ‌.
كوردستانی عێراق یەكێك لە نموونەكانی پێشكەوتنە كە پێشتر لە ژێر زوڵم و ئەنفال و كیمیابارانی رێژیمی بەعسدا ئاسمیلە دەكران، لەگەڵ ئازادبوونی عێراق‌و رزگار بوونی كوردستان، دابین كردنی ئەمنییەت‌و ئاسایش لە لایەن حكوومەتی هەرێم‌و خەڵكی كوردستانەوە، گەشەی ئابووریو كۆمەڵایەتی، سیاسی‌و فەرهەنگی‌و... لە كوردستان رۆژ لە دوای رۆژ زیاتر پەرە دەستێنێ و بەشێكی سەرەكی ئەركی خەڵك كار كردن و هەوڵدان بۆ گەیشتن بە دێموكراسییە.
بە كورتی ئەگەر ئاوڕێك لە گۆڕانكارییەكانی ناوچەو جیهان بە تایبەتی، لە ئەفغانستان، تونێس، عێراق، لیبی و میسر هەر كامەیان بە شێوەیەك پشتگیری ئامریكاو رۆژئاوایان لەگەڵادا بووە بدەینەوە، هەر لەو كاتەدا وڵاتانی رووسییەو چین بە مەبەستی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی خۆیان لەو وڵاتانەدا بۆ مانەوەی سیستەمە دیكتاتۆرەكان ئەوپەڕی هەوڵی خۆیان داوەو كێشەی سووریەو راپەڕینی خەڵكی ئەم وڵاتەو پشتگیری رووسییەو چین ئەمە دەگەیێنێ‌ كە وڵاتانی سوسیالیستی تەنیا بەناو بۆ گەیشتن بە یەكسانی و تەبایی گەلان تێدەكۆشن، بەڵام لەگەڵا ئەوەشدا بە رووخانی سسیستەمی یەكیەتیی سۆڤییەت روخساری وڵاتانی سوسیالیستی لە پێوەندی لەگەڵا ئازادی و یەكسانی و ژیانی كۆمەڵانی خەڵك دەركەوت.
زیاتر لە ساڵێكە رێژیمی بەشار ئەسەد رۆژانە بە دەیان كەس لە خەڵكی ئەو وڵاتە قەڵاچۆ دەكات، كۆماری ئیسلامی ئێران وەك یەكێك لە پاڵپشتە سەرەكییەكانی ئەم رێژیمە و باقی رێژیمە دیكتاتۆرو كۆنەپەرەستەكان كە تێڕوانینیان بە نیسبەت خەڵكی خۆیانەوە وەك كۆماری ئیسلامی‌یە بە چەك و كەرەستەی نیزامی و هێزی مرۆیی یارمەتی ئەم سیستمانەی داوە، بۆ بەردەوامی ئەوان. لە هەر گۆشەیەكی ئەم جیهانە پان و بەرینەدا كە كردەوەیەكی تیرۆریستی لێكەوتووتەوە ئەوا دەستی كۆماری ئیسلامی ئێرانی تێدا دەركەوتووە، ئەمەو كۆمەڵێكی زۆر فاكتەری دیكە ئەوە دەسەلمێنن كە گەیشتنی كۆماری ئیسلامی بە چەكی ناوكی مەترسییەكی گەورەیە بۆ جیهانی دێمۆكراسی.
دۆستایەتی ئەم رێژیمە لەگەڵا هەر وڵات و لایەنێك تەنیا بۆ بەهێز كردنی روانگەو ئیدئۆلۆژی ولایەتی فەقیهی‌یەو بۆ ئەو مەبەستە لە هەموو كەرەستەیەك كەڵك وەردەگرێ‌. یارمەتی دانی بە وڵاتی سووریەو دروست كردنی گروپە تیروریستیەكانی وەك، حەماس‌و حزب اللە لە فەلەستین و لوبنان لە راستای ئەو ئامانجەدایە كە ئاماژەمان پێ كرد.
هەنوكە كۆماری ئیسلاكی لە قەیرانێكی سیاسی، ئابووری، كۆمەڵایەتی، فەرهەنگی و نیزامی‌ دایە، كێشەی دەستپێڕاگەیشتنی ئێران بە چەكی ناوكی لە لایەن وڵاتانی 1+5 و بیروڕای گشتی جیهانی دێموكراتیكدا بەرەو قۆناغێكی تایبەت رۆیشتووە، دەوڵەتی ئێران هەنوكە لە هەڵویستی خۆی بۆ بەدەست هێنانی تێكنۆلۆژیای پیتاندنی ئۆرانیۆم پاشگەز نەبووەتەوەو بە هەموو شێوەیەك دەیهەوێ‌ لە ئاكامدا دەستی بە چەكی ناوكی رابگات.
دەستپێڕاگەیشتنی دەوڵەتی ئێران بە چەكی ناوكی ئامانجی سەرەكی ئەو رێژیمەیەو بۆ گەیشتن بەو ئامانجە ئیستراتیژی خۆی هەیەو لە دوو بوارەوە بە ئامانجەكەی نزیك دەبێتەوە:
یەكەم، ئیدئۆلۆژی خۆی لە دەرەوەی سنوورەكانی ئێران و بەتایبەت لەو وڵاتانەی كە شیعە مەزهەبی تێدایە پەرە پێدەدات و خەڵكی ئەو وڵاتانە بەدژی حكوومەتەكەیان هان ئەدات.
دووهەم، بۆ سەركوتی خەڵكی ئێران، ترسی لە وڵاتانی دەرەكی نامێنێ‌ و هەڕەشەی دەرەكی لە سەری كەم دەكاتەوە، لە بەر ئەوە ئێران بە شێوەیەكی بەربڵاو پێشێلكاری مافی مرۆڤەو لە كوشتن و قەڵاچۆ كردنی گەلانی ئێران بە هیچ شێوەیەك دەست ناپارێزێ‌.
لەوە زیاتر، لەناوبردنی فیزیكی نەیاران، جیابیران و دوژمنانی ئەو حكوومەتە لە لایەن ولایەتی فەقیهەوە شەرعییەتی پێدراوە، هەر وەك هەڵسووكەوتی ئەم 33ساڵەی كۆماری ئیسلامی بە نیسبەت ناڕازیان و ئۆپۆزیسیۆن و تێكۆشەرانی سیاسی و مافی مرۆڤ، بە تایبەت پاش ناڕەزایەتی ساڵی 1388 زیاتر لە چەند هەزار كەس گیران و ئەشكەنجە دران و تەنانەت هەنوكەش لە چاڵەڕەشەكانی رێژیم دان.
دەستپێڕاگەیشتنی دەوڵەتی ئێران بە چەكی ناوكی هەڕەشەیەكی گەورەیە بۆ سەر وڵاتی ئیسرائیل و هاوپەیمانانی ئامریكا، ئەویش كە بە ئاشكرا لە ئاخاوتنەكانی هەندێك لە كاربەدەستانی باڵای كۆماری ئیسلامی ئاماژەی پێدراوە.
ئەگەر لە ساڵانی رابردوو گومانێك لە سەر كۆماری ئیسلامی بە نیسبەت سەركردایەتی و مودیرییەتی تیرۆریزمی نێودەوڵەتی هەبوو، ئێستا بە شێوەیەكی ئاشكرا چەندین بەڵگەنامە بە دەستەوەیە كە رێبەرانی ئەم رێژیمە هەم تێرۆرستن و هەم سەركردایەتی تیرۆریزمی نێودەوڵەتی دەكەن، كە وەك بەڵگە بۆ ئەو باسەمان دەكرێ‌ ئاماژە بە تیرۆری دوكتور عبدالرحمن قاسملوو (سكرتێری گشتی ئەوكاتی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران) بكەین كە لە ڤیەن پێتەختی ئۆتریش بەدەست دیپلۆمات تیرۆریستەكانی كۆماری ئیسلامی لە سەر مێزی وتووێژ لە كاتێكدا بۆ چارەسەری مەسەلەی كورد لە رێگای ئاشتیانەوە هەوڵی دەدا شەهید كرا. دوكتور پیلتز لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەگەریدا لە رێكەوتی 8/6/2009 دا دەڵێ‌: ئەحمەدی نژاد یەكێك لە بەشدارانی تیرۆری دوكتور عبدالرحمن قاسملوو بووە، ئەمەو كۆمەڵێك كاری تێرۆریستی دیكە وەك تیرۆری دوكتور شەرەفكەندی لە ئاڵمان كە بە قەتڵی میكۆنووس ناوبانگی دەركرد و هەروەها تێرۆری كۆمەڵێك لە كەسایەتی ئێرانی وەك دوكتور بەختیارو بروومەند و ...هتد سەلمێنەری ئەو راستییەن.
جگە لەمانە، كۆماری ئیسلامی ئێران كۆمەڵێك هێزی تیرۆریستی لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست رێكخستووە ودانوستانەكانی لەگەڵا هاوپەیمانەكانی‌دا ئاراستەی بەرەو پووچەڵ كردنەوەیە. گەمارۆكانی ئەم دواییانە لە لایەن یەكیەتیی ئوروپاو ئامریكا كاریگەری نێگەتیڤیان لە سەر كۆماری ئیسلامی ئێران داناوە، هەر چەندە بۆ خۆیان دەڵێن گەمارۆی ئابووری ناتوانێ‌ كاریگەری لە سەر كۆماری ئیسلامی دابنێ، بەڵام هەر لە ئیستاوە روون و دیارە كە سەرەڕای ئەوەی كە ئەم گەمارۆیە كاریگەری نالەبار لە سەر ژیانی خەڵك دادەنێ، شوێنەواری خراپیش لە پێوەندیی لەگەڵا ئابووری گشتی وڵاتدا داناوە. ئەگەری ئەوەش هەیە كۆماری ئیسلامی لە پەیوەندی لەگەڵا بەستنی گەرووی هۆرمۆزدا لە بەرانبەر كاردانەوەكانی ئامریكا نەتوانێ‌ خۆڕاگرێت و بەو چەشنە دەكرێ‌ بڵێین ئیستراتیژی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی كۆماری ئیسلامی هەرەسی هێناوە.
وڵاتانی 1+5 و دونیای پێشكەوتوو بەو راستی‌یە گەیشتوون كە بە بوونی ریژیمێكی شەڕخوازو تیرۆریست ‌و تیرۆریستپەروەر جیهان ئەمن‌ و ئاسایش بە خۆوە نابینێ، پڕۆژە و بەرنامەو پیلانەكانی ئەو رێژیمە بۆ بیروڕای گشتی دونیا ئاشكرایەو چی دیكە بە چەواشەكاری ناتوانێ سەرنجی لایەنێك بۆلای خۆی راكێشێ.