کوردستان میدیا: گۆڤاریسڤیل له‌گه‌ڵ مستەفا هیجری سکرتێری گشتیی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران وتووێژێکی سەبارەت بە کتێبی نسکۆ و دابڕان لە نووسینی مستەفا هیجری و رێکەوتنی نێوان رێژیمی ئێران و گرووپی ١+٥پێک هێناوە.
(بەشی دووهەم)ی دەقی وتووێژەکە بەم چەشنەیە:
سڤیل: لە خوێندنەوەی كتێبی نسكۆ و دابڕاندا تێبینی ئەوە دەكرێت، زۆر بە حەزەرەوە نووسراوە، لە چەندین شوێن باسی رووداوی جیاواز دەكەی و ئاماژە بەناوی بكەرەكان نادەی و دەنوسی ناوەكەیان لای من پارێزراوە. تۆ بۆ مێژوو دەنووسی، ئەم حەزەرە بۆچی؟
مستەفا هیجری: ئەو حەزەرە لەبەر ئەوەیە، ئێمە لەگەڵ ئەو هاوڕێیانەمان كە جیابوونەتەوە، لە وتووێژ داین، چونكە دەمانهەوێت بە شێوەیەكی باش یەك بگرینەوە، بۆیە نەمویست نووسینەكە بەجۆرێك بێت، كە ببێتە كۆسپ لە بەردەم ئەو وتووێژانە. هەرچەندە ئێستا ئەوان بەو نووسینەش زۆر ناڕەحەتن. ویستومە ئەو فەزایەی كە زۆر تێكۆشاوین تاكو ئارام بووەتەوە، جارێكی دیكە تێك نەچێتەوە و ئەو پەیوەندییەی لەگەڵیاندا هەمانە، بەردەوام بێت، تاكو بتوانین وتووێژەكانمان درێژە پێبدەین.
سڤیل: حیزبە كوردیەكان بە گشتی حیزبی سەركردەن، هەمیشەش دوابڕیاری یەكلاكەرەوە تێیاندا لای سەركردەی حیزبەكان بووە. بێگومان د. قاسملوو و حیزبی دێموكراتیش لەوە بەدەر نین. بەڵام ئەوەی تۆ لە كتێبەكەدا باسی دەكەی، كە د. قاسملوو بێ پرس و راوێژی دەفتەری سیاسی دوو خولی دانوستانی لەگەڵ ئێران ئەنجامداوە، كە دواجار بە تێرۆركردنی خۆی كۆتایی دێت، ئەوە ناگەیەنێت، كە د. قاسملوو سەركردەیەكی تاكڕەو بووە و لە بڕیارە گرینگەكانیشدا بۆ دەفتەری سیاسی نەگەڕاوەتەوە؟
مستەفا هیجری: پێموایە ئەگەر سكرتێر یان كەسایەتی یەكەمی حیزبی هەڵەیەكی كرد، نابێت ئەوە تەعمیم بكرێ، چونكە هەموومان مرۆڤین و لەكارەكانماندا توشی هەڵە و لێكدانەوەی هەڵە دەبین و رەنگە هەنگاوی هەڵەش بنێین، بەڵام ئەوە مانای وا نیە هەموو هەنگاوەكانمان هەڵەن. جیاوازیەكەی د. قاسملوو لەوەدابوو، كە ئەو بەگشتی مرۆڤێكی دێموكرات بوو، لەگەڵ كۆمیتەی ناوەندی و دەفتەری سیاسی بابەتەكانی خۆی دەخستە روو، بەڵام لەبەر هەندێك هۆ كە لەكتێبەكەدا ئاماژەم پێكردووە، د. قاسملوو هاندرا بۆ ئەوەی بچێت لەم وتووێژەدا بەشدار بێت. ئەو نیەتێكی پاكی هەبوو، بەشێوەیەكی لۆژیكی و سیاسی بیری دەكردەوە. بیری لەوە دەكردەوە رێژێمی ئیسلامیی ئێران كە هەشت ساڵ لەگەڵ عێراقدا لەجەنگدا بووە و خەسارەتێكی گیانی و ماڵی زۆری لێكەوتووە، ئێستاش كەوتوونەتە وتووێژ و كێشەكەیان چارەسەر كردووە، كە وابوو لێرە بەدواوە ئێران پێویستی بە ئاوەدانكردنەوە هەیە، بۆیە ئەویش گەر بە لۆژیكی بیر بكاتەوە، دەبێت بكەوێتە گفتوگۆ لەگەڵ نەیارەكانی خۆی و لەگەڵیان بسازێت و كێشە نەهێڵێتەوە. لە كتێبەكەدا ئاماژەم بە بەڵگەی دیكەش كردووە، رێژیمی ئیسلامی پیلانێكی وای داڕشتبوو و وای نیشاندابوو، گەر د. قاسملوو خۆی بەشدار نەبێت، وتوێژەكە درێژەی نابێت. د. قاسملووش چونكە هەر لە سەرەتاوە تا ئەو كاتەش كە شەهید بوو، هەمیشە لەو باوەڕە دابوو، كە كێشەی ئێمە و رێژیمی ئیسلامیی ئێران بەچەك چارەسەر نابێت، بەڵكو دەبێت لەرێگای وتووێژەوە بێت. ئەو پێیوابوو هەلومەرجێك هەڵكەوتووە و دەبێ لەدەستی نەدات، هەرچەندە رەنگە ئەو رەخنەیەی بێتەوەسەر كە باستكرد.
سڤیل: كەواتە تۆ ئەمانە بە بەڵگەی تاكڕەوبوونی د. قاسملوو هەژمار ناكەیت؟
مستەفا هیجری: نەخێر، بەهیچ جۆرێك لە باسكردنی ئەو بابەتەدا مەبەستم ئەوە نەبووە، كە بڵێم د. قاسملوو كەسێكی تاكڕەو بووە.
سڤیل: بەشی زۆری كتێبەكەت تەرخانكراوە بۆ وڵامدانەوەی كتێبەكەی عەبدوڵڵا حەسەنزادە ئەزموونی خەبات؛ بە راشكاوانە پێمان بڵێ، گەر ئەزموونی خەبات نەنووسرابایە، تۆ نسكۆ و دابڕانت دەنووسی؟
مستەفا هیجری: نەخێر، ئەگەر ئەزموونی خەبات نەنووسرابایە، ئەو كتێبەم نەدەنووسی. كاك جەلیل گادانی لەكاتی جیابوونەوەیاندا لەسەر هۆی جیابوونەوەكە نووسی، من وڵامم نەدایەوە. بەڵام ئەوەی عەبدوڵڵا حەسەنزادە لە ئەزموونی خەباتدا باسی كردووە، چەواشەكاری مێژووی حیزبی دێموكراتە، كە ئەوە بەكارێكی زۆر خراپ دەزانم، ئێمەی حیزبە سیاسییەكان لە جیاتی ئەوەی زانیاری دروست بە خەڵكەكەمان بدەین، چەواشەی بكەین. تەنانەت ئەگەر كەسێكی دیكەش لە هاوڕێیانی ئێمە وڵامی دابایەوە، رەنگ بوو من وڵامم نەدابایەوە، بەڵام لەبەر ئەو هۆكارانە بەئەركی خۆمم زانی، ئەندام و لایەنگرانی حیزب و خەڵكی كورد بەگشتی یەكلایەنە قەزاوەت نەكەن. سبەی ئێوە وەك رۆژنامەنووس، یان توێژەرێك ئەگەر بەدوای راستیەكاندا بچێت، تەنیا قسەی یەك لایەنی لەبەردەستدا نەبێت. بۆیە پێم باش بوو، ئەو زانیاریانەی من ئاگاداریان بووم بیاننووسم و لەبەردەستی خەڵكدا هەبن، ئەوكات خەڵك قەزاوەتی خۆی بكات.
سڤیل: لەشوێنێكی كتێبەكە باس لەوە دەكەی، دوای كۆنگرەی ١٣ و بەر لەوەی برادەرانتان جیا ببنەوە، پێشنیاری ئەوەتان كردبوو، كە لەوحێكی رێزلێنان بۆ عەبدوڵڵا حەسەنزادە بنووسن. بەڵام دوای ئەوەی ئەو مەرجی دانا كە خۆی لەناورۆكەكەیدا بنوسێت یەكڕیزی حیزبی پاراستووە و درێژەی بە رێبازی رێبەرانی شەهید داوە، ئێوە رازی نەبوون و لەوحەكەتان نەنوسی. تۆ لەبەر ئەوەی پێت وابوو ئەو یەكڕیزی حیزبی نەپاراستووە و پێڕەوی رێبازی رێبەرانی شەهیدی نەكردووە، بۆیە بەوە رازی نەبووی؟
مستەفا هیجری: لەكتێبەكەدا ئاماژەم پێداوە، لەواقیعدا ئەوەم لە هیچ سەركردەیەكی دیكە نەبیستووە، كە لەوحی رێزلێنانی بۆ بنوسرێت، بڵێت دەبێ بەخۆم بینووسم، ئەمە وەك پرەنسیپ؛ جگە لەوەش كاتێك هەیئەتەكەی دەفتەری سیاسی لەلای ئەو هاتنەوە و دانیشتین، ئەوكات هێشتا پێكەوە بووین، كاك حەسەنی رەستگار و كاك مستەفای مەولوودی، كە ئێستا لەگەڵ هاوڕێیانی جیابووەوەن و ئەوكات هەردووكیان ئەندامی دەفتەری سیاسی بوون، لەسەر بابەتەكە قسەمان كرد. كاك حەسەنی رەستگار ئەوەندە لەمەرجەكەی عەبدوڵڵا حەسەنزادە ناڕەحەت بوو، داوای كرد وازی لێبێنین. ئەوە بوو ئیدی لێی گەڕاین.
سڤیل: ئەی ئێستا عەبدوڵڵا حەسەنزادە بەشایانی ئەو لەوحی رێزلێنانە دەبینی؟
مستەفا هیجری: بەر لەجیابوونەوە ئەگەر ئەوە سەری گرتبایە، ئامادەبووم خۆم لەوحی رێزلێنانی بۆ بنوسم، بۆ ئەو خزمەتانەی لە ریزی حیزبی دێموكراتدا كرد بووی، هەرچەندە كێشە و جیاوازی بیروبۆچوونیشمان هەبوو. بەڵام لەو باوەڕەدام، نەك لە حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێراندا، لە هەر حیزبێكی نەتەوەییدا كاتێك سەركردەیەك دەبێـتە هۆی دابڕان و دووبەرەكی، بێ هیچ جیاوازییەكی فیكری و سیاسی، تەنیا لەبەر بەژەوەندی گرووهی، پێموایە كەسایەتیەكی ئاوا نەك تەنها بۆ رێزلێنان نابێت، بەڵكو دەبێت بكەوێتە بەر لۆمەی خەڵك. من زیاتر لە سی ساڵ لە تەمەنی گەنجیەتی خۆم لەو حیزبەدا بەسەربردووە، گرفت و مەترسی زۆرم قەبووڵ كردووە، هەموو ئەوانە نابنە پاساو بۆ ئەوەی كارێك بكەم ئەو حیزبە لەت ببێت. ئێمە پێویستمان بەیەكڕیزی هەیە، نەك جیابوونەوە. ئەمە ئەو كێشەیە بوو كە عەبدوڵڵا حەسەنزادە دروستی كرد و هەشت ساڵە چەندەی دەكەین بۆمان وەك خۆی لێنایەتەوە.
سڤیل: لەباسی هۆكارەكانی جیابوونەوەی هاوڕێیانتان لەدوای كۆنگرەی ١٣، باسی هۆكارێك دەكەی، وەك كارەكتەرێكی سەرەكی نائاشكرا وەسفی دەكەی، بۆچی بە راشكاوانە نەت گوتووە و وا بە نائاشكرایی هێشتووەتەوە؟
مستەفا هیجری: بەراستی تاكو ئێستاش بۆ من نائاشكرایە، لەو بارەوە فاكتێكی قابیلی قەبووڵم بە دەستەوە نیە، ئاسار و شەواهیدەكان نیشانی دەدەن، كە كەسێك یان لایەنێك لەپشتی ئەو جیابوونەوەیە بووە، بەو بەڵگانەی لەكتێبەكەدا باسم كردووە، بەڵام لەلام روون نەبوو تا بەدیاریكراوی بڵێم فڵانە كەس یان لایەن بووە، پێم خۆش نەبووە شتێك بڵێم، كە گومانم لەسەری هەبووە. لەو كتێبەدا هەوڵمداوە، هەرچی بەخۆم شاهێدی بوومە و دیومە، بە دروستی بیخەمە بەرچاوی خەڵك.
سڤیل: ئێستا كە نێوانتان لەگەڵ برادەرانی حیزبی دێموكراتی كوردستان باشە و وتووێژ لە نێوانتاندا هەیە بۆ یەكگرتنەوەتان، پێت وانیە كاتی بڵاوكردنەوەی كتێبەكە كاتێكی خراپ بوو و زیان بەم هەوڵانەتان بۆ یەكگرتنەوەتان دەگەیەنێت؟
مستەفا هیجری: ئەو برادەرانە ئەو رەخنەیەیان لەمن گرتووە، رەنگە خەڵكی دیكەش رەخنە بگرێت، رێزم هەیە بۆ رەخنەكانی خەڵك. ئەمە كتێبێكە خەڵك حەقی خۆیەتی بیروبۆچوونی خۆی لەسەر بڵێت. من بیرم كردەوە، راستە ئێمە لە وتووێژ داین و مەبەستمان یەكگرتنەوەیە، بەڵام ئێستا كە عەبدوڵڵا حەسەنزادە ئەو شتانەی لە ئەزموونی خەباتدا نووسیوە، ئەگەر بڕیار بێت وڵامی بدەمەوە، دەبێ كەی وڵامی بدەمەوە؟ خۆ ئەگەر یەكمان گرتەوە، ئەوكات هەر ناتوانم باسی بكەم، چونكە دووبارە كێشە لە نێوانماندا دروست دەبێتەوە، رەنگە دووبارە ببێتەوە هۆی دوودەستەیی و لە یەكتر دڕدۆنگبوون و دروستبوونەوەی ناخۆشی، كەوابوو باشتر وایە بەر لە یەكگرتنەوە ئەو راستیانە بخەمە بەرچاوی خەڵك، تاكو خەڵك بە چاوكراوەیی بیبینێت. هەرچەندە پێشبینی ئەوەشم دەكرد، كە ئەوان پێشوازی لێ ناكەن، بەڵام بەهەرحاڵ مادام هەر بڕیارم داوە كە بینووسم، پێموابوو ئێستا باشترە لەوەی دوای یەكگرتنەوە بینووسم.
سڤیل: لەكتێبەكە باس لەوە دەكەی، لە كۆنگرەی ١٣ عەبدوڵڵا حەسەنزادە بابا عەلی پێشنیار دەكات بۆ سكرتێری حیزب، چونكە وای دانابوو ئەو كەسایەتییەكی لاوازە و هەر خۆی لەپشت پەردەوە سكرتێری راستەقینە دەبێت. ئێستا كە خالیدی عەزیزی سكرتێری (ح.د.ك)ە، پێتوایە هێشتا لەپشت پەردەوە سكرتێری راستەقینە عەبدوڵڵا حەسەنزادە بێت، بۆیە هەنگاوەكانی یەكگرتنەوە وا لەسەرخۆن؟
مستەفا هیجری: هێندەی من زانیاریم هەبێت، كە رەنگە زانیاریەكانیشم تەواو نەبن، عەبدوڵڵا حەسەنزادە ئێستاش كارەكتەرێكی كارایە لەناو حیزبەكەیدا، بەڵام وەك سەرەتا نەماوە، چونكە بەرەبەرە بەشێكی زۆری خەڵكەكەی ئەوانیش ئێستا هەستیان بەوە كردوە، كە ئەو جیابوونەوەیە هەنگاوێكی دروست نەبووە و خزمەتی بەوان و بەجوڵانەوەی كورد لە رۆژهەڵات نەكردووە، بۆیە ئەو دەسەڵاتەی سەرەتای نەماوە.
سڤیل: لەكتێبەكەدا باس لەوە دەكەی، لەكۆنگرەی دەیەمدا تۆ دژی گەڕانەوەی برادەرانی رێبەرایەتی شۆڕشگێڕ بووی بۆ ناو حیزب، چونكە متمانەت پێیان نەبوو. ئەی باشە ئێستا هەمان گرووپ، دوای ئەوەی ئینشیقاقێكی دیکەشان لە حیزبدا ئەنجامدا، هیچ متمانەیەكت پێیان ماوە بگەڕێنەوە ناو حیزب و لە ئایندەدا دووبەرەكی دروست نەبێتەوە؟ چونكە تۆ نووسیوتە كە بەر لە ٢٠ ساڵ تۆ ئەوانت بە باشی ناسیبوو و متمانەت پێیان نەبوو؟
مستەفا هیجری: لەكاری سیاسیدا متمانە زۆر شەرت نیە، پیاو هەوڵ دەدات متمانە پەیدا بكات، بەڵام دەبێ متمانە لەمیانەی كردەوە و هەڵوسكەوتدا بێتە پێشێ. ئەوەی بۆچوونی من و حیزبەكەمانە و وای لێكردووین هەنگاو بنێین بۆ یەكگرتنەوە، یەكەم، زەرورەتی سیاسی ئەمڕۆی ناوچەكە و ئێرانە، كە ئەوە دەخوازێت حیزبەكانی رۆژهەڵات لەجیاتی دابڕان و ئینشیعاب، رەوتی یەكگرتنەوە بگرنەبەر، دەبێ ئێمەش ئەو كارە بكەین، چونكە ئاڵوگۆڕەكان زۆر خێران، ئەگەر ئێمە یەكگرتوو و بەهێز نەبین، ناتوانین لە ئاڵوگۆڕەكانیشدا جێ پەنجەمان دیار بێت. دووەم، پێموایە بەشێكی زۆر لەو هاوڕێیانەی كە جیابوونەتەوە، گەیشتوونەتە ئەو راستیەی، كە كارەكەیان كارێكی هەڵە بووە، رەنگە ئێمەش لەو بارەیەوە هەندێك هەڵەمان هەبووبێت. زۆرتر هیوام بەوەیە كە بەهەڵەكانی خۆمانمان زانیوە، لە یەكگرتنەوەماندا جارێكی دیكە هەنگاوی هەڵە نەگرینەبەر و بۆ قازانج و بەرژەوەندی تاكەكەس و گرووهی حیزب لەت نەكەین. لەگەڵ ئەوەشدا جیاوازی بیروبۆچووون و لێكدانەوە هەمیشە هەر دەبێت.
سڤیل: ئەو برادەرانەتان كە دوای كۆنگرەی ١٣ بەر لەوەی جیا ببنەوە، چەندین مەرجی قورسیان هەبوو بۆ ئەوەی پێكەوە كاربكەن و جیا نەبنەوە، تۆ ئەوكات لەبەر بەرژەوەندی حیزب زۆر لەو مەرجانەت قەبووڵ بووە، خۆ مەرجەكانی ئێستای برادەرانی (ح.د.ك) لە مەرجەكانی ئەوكات كەمتر و سوكترە، بۆچی هەنگاوەكان بۆ یەكگرتنەوە وا بەهێواشی بەڕێوە دەچن؟
مستەفا هیجری: من تەنیا لەلایەنی خۆمەوە قسە دەكەم، لەلای ئێمەوە هۆكارەكەی ئەو نیگەرانیانەیە كە ئێمە لەیەكگرتنەوەدا هەمانە. چونكە پێشتر یەكگرتنەوە روویداوە و دواتر شكستی هێنا، ئەزموونێكی شكستخواردوو بوو. هەموو نیگەرانیەكەمان ئەوەیە كە بەر لە یەكگرتنەوە قسە لەهەموو ئەو گیروگرفتانە بكەین كە هەمانن و هەمووی چارەسەر بكەین و هیچ گرفتێكمان نەمێنێت. ئەوانیش بۆ خۆیان نیگەرانیان هەیە. زیاتر ئەو وردەكاریانەن، كە كاتی خایاندووە.
سڤیل: وردەكاریەكانە كە تائێستا بۆتە كێشە، یاخود مەسەلەی ناوە؟
مستەفا هیجری: نەخێر مەسەلەی ناو نیە، ئەوان لەدانیشتنی دوو دەفتەری سیاسیدا قەبووڵیان كردووە، كە یەكگرتنەوە ئەگەر ببێت، لەژێر ناوی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران دەبێت، هەروەها بەو ئارمەی حیزبمان هەیەتی. بەڵام لەهەموو وتووێژێكدا وردەكاریەكان چارەسەركردنیان زەحمەتترە و كاتی زۆر دەگرێ.
سڤیل: لە حیزبی كوردیدا، كە وەك باسمان كرد حیزبی سەركردەن، سەركردەكان یان بەمردنی خۆیان یان بە تێرۆركردن لە سەركردایەتیكردنی حیزبەكانیان دووركەوتوونەتەوە. لێرە لە باشوور زۆربەی خەڵك باوەڕیان بەوە هێناوە، كە یەكگرتووی ئیسلامی یەكەم حیزبی كوردی بووە، ئەمینداری گشتیەكەی لە كۆنگرەیەكی ئازاددا دەسبەرداری پۆستەكەی بووە، خۆشیان هەر لافی ئەوە لێدەدەن. بەڵام كەم كەس بەوە دەزانێت، كە تۆ یەكەم سكرتێری حیزبێكی كوردی بوویت، بەر لە ٢٠ ساڵ و لە كۆنگرەی دەیەمی حیزبدا بۆ بەرژەوەندی حیزبەكەت دەسبەرداری پۆستەكەت بوویت و تا سێ كۆنگرە وەك جێگری سكرتێر، یان ئەندامێكی ئاسایی دەفتەری سیاسی بەردەوام بوویت، تا دواتر وەك سكرتێر هەڵبژێردرایتەوە. تۆ بۆ ئەمە چ قسەیەكت هەیە؟
مستەفا هیجری: منیش هەر وای دەبینم، خۆ ئەوە هەمووی ئاشكرایە و خەڵك دەزانێت، بەڵام مەرج نیە هەموو شتێك بۆ خۆم بیڵێم.
(بەشی دووهەم)ی دەقی وتووێژەکە بەم چەشنەیە:
سڤیل: لە خوێندنەوەی كتێبی نسكۆ و دابڕاندا تێبینی ئەوە دەكرێت، زۆر بە حەزەرەوە نووسراوە، لە چەندین شوێن باسی رووداوی جیاواز دەكەی و ئاماژە بەناوی بكەرەكان نادەی و دەنوسی ناوەكەیان لای من پارێزراوە. تۆ بۆ مێژوو دەنووسی، ئەم حەزەرە بۆچی؟
مستەفا هیجری: ئەو حەزەرە لەبەر ئەوەیە، ئێمە لەگەڵ ئەو هاوڕێیانەمان كە جیابوونەتەوە، لە وتووێژ داین، چونكە دەمانهەوێت بە شێوەیەكی باش یەك بگرینەوە، بۆیە نەمویست نووسینەكە بەجۆرێك بێت، كە ببێتە كۆسپ لە بەردەم ئەو وتووێژانە. هەرچەندە ئێستا ئەوان بەو نووسینەش زۆر ناڕەحەتن. ویستومە ئەو فەزایەی كە زۆر تێكۆشاوین تاكو ئارام بووەتەوە، جارێكی دیكە تێك نەچێتەوە و ئەو پەیوەندییەی لەگەڵیاندا هەمانە، بەردەوام بێت، تاكو بتوانین وتووێژەكانمان درێژە پێبدەین.
سڤیل: حیزبە كوردیەكان بە گشتی حیزبی سەركردەن، هەمیشەش دوابڕیاری یەكلاكەرەوە تێیاندا لای سەركردەی حیزبەكان بووە. بێگومان د. قاسملوو و حیزبی دێموكراتیش لەوە بەدەر نین. بەڵام ئەوەی تۆ لە كتێبەكەدا باسی دەكەی، كە د. قاسملوو بێ پرس و راوێژی دەفتەری سیاسی دوو خولی دانوستانی لەگەڵ ئێران ئەنجامداوە، كە دواجار بە تێرۆركردنی خۆی كۆتایی دێت، ئەوە ناگەیەنێت، كە د. قاسملوو سەركردەیەكی تاكڕەو بووە و لە بڕیارە گرینگەكانیشدا بۆ دەفتەری سیاسی نەگەڕاوەتەوە؟
مستەفا هیجری: پێموایە ئەگەر سكرتێر یان كەسایەتی یەكەمی حیزبی هەڵەیەكی كرد، نابێت ئەوە تەعمیم بكرێ، چونكە هەموومان مرۆڤین و لەكارەكانماندا توشی هەڵە و لێكدانەوەی هەڵە دەبین و رەنگە هەنگاوی هەڵەش بنێین، بەڵام ئەوە مانای وا نیە هەموو هەنگاوەكانمان هەڵەن. جیاوازیەكەی د. قاسملوو لەوەدابوو، كە ئەو بەگشتی مرۆڤێكی دێموكرات بوو، لەگەڵ كۆمیتەی ناوەندی و دەفتەری سیاسی بابەتەكانی خۆی دەخستە روو، بەڵام لەبەر هەندێك هۆ كە لەكتێبەكەدا ئاماژەم پێكردووە، د. قاسملوو هاندرا بۆ ئەوەی بچێت لەم وتووێژەدا بەشدار بێت. ئەو نیەتێكی پاكی هەبوو، بەشێوەیەكی لۆژیكی و سیاسی بیری دەكردەوە. بیری لەوە دەكردەوە رێژێمی ئیسلامیی ئێران كە هەشت ساڵ لەگەڵ عێراقدا لەجەنگدا بووە و خەسارەتێكی گیانی و ماڵی زۆری لێكەوتووە، ئێستاش كەوتوونەتە وتووێژ و كێشەكەیان چارەسەر كردووە، كە وابوو لێرە بەدواوە ئێران پێویستی بە ئاوەدانكردنەوە هەیە، بۆیە ئەویش گەر بە لۆژیكی بیر بكاتەوە، دەبێت بكەوێتە گفتوگۆ لەگەڵ نەیارەكانی خۆی و لەگەڵیان بسازێت و كێشە نەهێڵێتەوە. لە كتێبەكەدا ئاماژەم بە بەڵگەی دیكەش كردووە، رێژیمی ئیسلامی پیلانێكی وای داڕشتبوو و وای نیشاندابوو، گەر د. قاسملوو خۆی بەشدار نەبێت، وتوێژەكە درێژەی نابێت. د. قاسملووش چونكە هەر لە سەرەتاوە تا ئەو كاتەش كە شەهید بوو، هەمیشە لەو باوەڕە دابوو، كە كێشەی ئێمە و رێژیمی ئیسلامیی ئێران بەچەك چارەسەر نابێت، بەڵكو دەبێت لەرێگای وتووێژەوە بێت. ئەو پێیوابوو هەلومەرجێك هەڵكەوتووە و دەبێ لەدەستی نەدات، هەرچەندە رەنگە ئەو رەخنەیەی بێتەوەسەر كە باستكرد.
سڤیل: كەواتە تۆ ئەمانە بە بەڵگەی تاكڕەوبوونی د. قاسملوو هەژمار ناكەیت؟
مستەفا هیجری: نەخێر، بەهیچ جۆرێك لە باسكردنی ئەو بابەتەدا مەبەستم ئەوە نەبووە، كە بڵێم د. قاسملوو كەسێكی تاكڕەو بووە.
سڤیل: بەشی زۆری كتێبەكەت تەرخانكراوە بۆ وڵامدانەوەی كتێبەكەی عەبدوڵڵا حەسەنزادە ئەزموونی خەبات؛ بە راشكاوانە پێمان بڵێ، گەر ئەزموونی خەبات نەنووسرابایە، تۆ نسكۆ و دابڕانت دەنووسی؟
مستەفا هیجری: نەخێر، ئەگەر ئەزموونی خەبات نەنووسرابایە، ئەو كتێبەم نەدەنووسی. كاك جەلیل گادانی لەكاتی جیابوونەوەیاندا لەسەر هۆی جیابوونەوەكە نووسی، من وڵامم نەدایەوە. بەڵام ئەوەی عەبدوڵڵا حەسەنزادە لە ئەزموونی خەباتدا باسی كردووە، چەواشەكاری مێژووی حیزبی دێموكراتە، كە ئەوە بەكارێكی زۆر خراپ دەزانم، ئێمەی حیزبە سیاسییەكان لە جیاتی ئەوەی زانیاری دروست بە خەڵكەكەمان بدەین، چەواشەی بكەین. تەنانەت ئەگەر كەسێكی دیكەش لە هاوڕێیانی ئێمە وڵامی دابایەوە، رەنگ بوو من وڵامم نەدابایەوە، بەڵام لەبەر ئەو هۆكارانە بەئەركی خۆمم زانی، ئەندام و لایەنگرانی حیزب و خەڵكی كورد بەگشتی یەكلایەنە قەزاوەت نەكەن. سبەی ئێوە وەك رۆژنامەنووس، یان توێژەرێك ئەگەر بەدوای راستیەكاندا بچێت، تەنیا قسەی یەك لایەنی لەبەردەستدا نەبێت. بۆیە پێم باش بوو، ئەو زانیاریانەی من ئاگاداریان بووم بیاننووسم و لەبەردەستی خەڵكدا هەبن، ئەوكات خەڵك قەزاوەتی خۆی بكات.
سڤیل: لەشوێنێكی كتێبەكە باس لەوە دەكەی، دوای كۆنگرەی ١٣ و بەر لەوەی برادەرانتان جیا ببنەوە، پێشنیاری ئەوەتان كردبوو، كە لەوحێكی رێزلێنان بۆ عەبدوڵڵا حەسەنزادە بنووسن. بەڵام دوای ئەوەی ئەو مەرجی دانا كە خۆی لەناورۆكەكەیدا بنوسێت یەكڕیزی حیزبی پاراستووە و درێژەی بە رێبازی رێبەرانی شەهید داوە، ئێوە رازی نەبوون و لەوحەكەتان نەنوسی. تۆ لەبەر ئەوەی پێت وابوو ئەو یەكڕیزی حیزبی نەپاراستووە و پێڕەوی رێبازی رێبەرانی شەهیدی نەكردووە، بۆیە بەوە رازی نەبووی؟
مستەفا هیجری: لەكتێبەكەدا ئاماژەم پێداوە، لەواقیعدا ئەوەم لە هیچ سەركردەیەكی دیكە نەبیستووە، كە لەوحی رێزلێنانی بۆ بنوسرێت، بڵێت دەبێ بەخۆم بینووسم، ئەمە وەك پرەنسیپ؛ جگە لەوەش كاتێك هەیئەتەكەی دەفتەری سیاسی لەلای ئەو هاتنەوە و دانیشتین، ئەوكات هێشتا پێكەوە بووین، كاك حەسەنی رەستگار و كاك مستەفای مەولوودی، كە ئێستا لەگەڵ هاوڕێیانی جیابووەوەن و ئەوكات هەردووكیان ئەندامی دەفتەری سیاسی بوون، لەسەر بابەتەكە قسەمان كرد. كاك حەسەنی رەستگار ئەوەندە لەمەرجەكەی عەبدوڵڵا حەسەنزادە ناڕەحەت بوو، داوای كرد وازی لێبێنین. ئەوە بوو ئیدی لێی گەڕاین.
سڤیل: ئەی ئێستا عەبدوڵڵا حەسەنزادە بەشایانی ئەو لەوحی رێزلێنانە دەبینی؟
مستەفا هیجری: بەر لەجیابوونەوە ئەگەر ئەوە سەری گرتبایە، ئامادەبووم خۆم لەوحی رێزلێنانی بۆ بنوسم، بۆ ئەو خزمەتانەی لە ریزی حیزبی دێموكراتدا كرد بووی، هەرچەندە كێشە و جیاوازی بیروبۆچوونیشمان هەبوو. بەڵام لەو باوەڕەدام، نەك لە حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێراندا، لە هەر حیزبێكی نەتەوەییدا كاتێك سەركردەیەك دەبێـتە هۆی دابڕان و دووبەرەكی، بێ هیچ جیاوازییەكی فیكری و سیاسی، تەنیا لەبەر بەژەوەندی گرووهی، پێموایە كەسایەتیەكی ئاوا نەك تەنها بۆ رێزلێنان نابێت، بەڵكو دەبێت بكەوێتە بەر لۆمەی خەڵك. من زیاتر لە سی ساڵ لە تەمەنی گەنجیەتی خۆم لەو حیزبەدا بەسەربردووە، گرفت و مەترسی زۆرم قەبووڵ كردووە، هەموو ئەوانە نابنە پاساو بۆ ئەوەی كارێك بكەم ئەو حیزبە لەت ببێت. ئێمە پێویستمان بەیەكڕیزی هەیە، نەك جیابوونەوە. ئەمە ئەو كێشەیە بوو كە عەبدوڵڵا حەسەنزادە دروستی كرد و هەشت ساڵە چەندەی دەكەین بۆمان وەك خۆی لێنایەتەوە.
سڤیل: لەباسی هۆكارەكانی جیابوونەوەی هاوڕێیانتان لەدوای كۆنگرەی ١٣، باسی هۆكارێك دەكەی، وەك كارەكتەرێكی سەرەكی نائاشكرا وەسفی دەكەی، بۆچی بە راشكاوانە نەت گوتووە و وا بە نائاشكرایی هێشتووەتەوە؟
مستەفا هیجری: بەراستی تاكو ئێستاش بۆ من نائاشكرایە، لەو بارەوە فاكتێكی قابیلی قەبووڵم بە دەستەوە نیە، ئاسار و شەواهیدەكان نیشانی دەدەن، كە كەسێك یان لایەنێك لەپشتی ئەو جیابوونەوەیە بووە، بەو بەڵگانەی لەكتێبەكەدا باسم كردووە، بەڵام لەلام روون نەبوو تا بەدیاریكراوی بڵێم فڵانە كەس یان لایەن بووە، پێم خۆش نەبووە شتێك بڵێم، كە گومانم لەسەری هەبووە. لەو كتێبەدا هەوڵمداوە، هەرچی بەخۆم شاهێدی بوومە و دیومە، بە دروستی بیخەمە بەرچاوی خەڵك.
سڤیل: ئێستا كە نێوانتان لەگەڵ برادەرانی حیزبی دێموكراتی كوردستان باشە و وتووێژ لە نێوانتاندا هەیە بۆ یەكگرتنەوەتان، پێت وانیە كاتی بڵاوكردنەوەی كتێبەكە كاتێكی خراپ بوو و زیان بەم هەوڵانەتان بۆ یەكگرتنەوەتان دەگەیەنێت؟
مستەفا هیجری: ئەو برادەرانە ئەو رەخنەیەیان لەمن گرتووە، رەنگە خەڵكی دیكەش رەخنە بگرێت، رێزم هەیە بۆ رەخنەكانی خەڵك. ئەمە كتێبێكە خەڵك حەقی خۆیەتی بیروبۆچوونی خۆی لەسەر بڵێت. من بیرم كردەوە، راستە ئێمە لە وتووێژ داین و مەبەستمان یەكگرتنەوەیە، بەڵام ئێستا كە عەبدوڵڵا حەسەنزادە ئەو شتانەی لە ئەزموونی خەباتدا نووسیوە، ئەگەر بڕیار بێت وڵامی بدەمەوە، دەبێ كەی وڵامی بدەمەوە؟ خۆ ئەگەر یەكمان گرتەوە، ئەوكات هەر ناتوانم باسی بكەم، چونكە دووبارە كێشە لە نێوانماندا دروست دەبێتەوە، رەنگە دووبارە ببێتەوە هۆی دوودەستەیی و لە یەكتر دڕدۆنگبوون و دروستبوونەوەی ناخۆشی، كەوابوو باشتر وایە بەر لە یەكگرتنەوە ئەو راستیانە بخەمە بەرچاوی خەڵك، تاكو خەڵك بە چاوكراوەیی بیبینێت. هەرچەندە پێشبینی ئەوەشم دەكرد، كە ئەوان پێشوازی لێ ناكەن، بەڵام بەهەرحاڵ مادام هەر بڕیارم داوە كە بینووسم، پێموابوو ئێستا باشترە لەوەی دوای یەكگرتنەوە بینووسم.
سڤیل: لەكتێبەكە باس لەوە دەكەی، لە كۆنگرەی ١٣ عەبدوڵڵا حەسەنزادە بابا عەلی پێشنیار دەكات بۆ سكرتێری حیزب، چونكە وای دانابوو ئەو كەسایەتییەكی لاوازە و هەر خۆی لەپشت پەردەوە سكرتێری راستەقینە دەبێت. ئێستا كە خالیدی عەزیزی سكرتێری (ح.د.ك)ە، پێتوایە هێشتا لەپشت پەردەوە سكرتێری راستەقینە عەبدوڵڵا حەسەنزادە بێت، بۆیە هەنگاوەكانی یەكگرتنەوە وا لەسەرخۆن؟
مستەفا هیجری: هێندەی من زانیاریم هەبێت، كە رەنگە زانیاریەكانیشم تەواو نەبن، عەبدوڵڵا حەسەنزادە ئێستاش كارەكتەرێكی كارایە لەناو حیزبەكەیدا، بەڵام وەك سەرەتا نەماوە، چونكە بەرەبەرە بەشێكی زۆری خەڵكەكەی ئەوانیش ئێستا هەستیان بەوە كردوە، كە ئەو جیابوونەوەیە هەنگاوێكی دروست نەبووە و خزمەتی بەوان و بەجوڵانەوەی كورد لە رۆژهەڵات نەكردووە، بۆیە ئەو دەسەڵاتەی سەرەتای نەماوە.
سڤیل: لەكتێبەكەدا باس لەوە دەكەی، لەكۆنگرەی دەیەمدا تۆ دژی گەڕانەوەی برادەرانی رێبەرایەتی شۆڕشگێڕ بووی بۆ ناو حیزب، چونكە متمانەت پێیان نەبوو. ئەی باشە ئێستا هەمان گرووپ، دوای ئەوەی ئینشیقاقێكی دیکەشان لە حیزبدا ئەنجامدا، هیچ متمانەیەكت پێیان ماوە بگەڕێنەوە ناو حیزب و لە ئایندەدا دووبەرەكی دروست نەبێتەوە؟ چونكە تۆ نووسیوتە كە بەر لە ٢٠ ساڵ تۆ ئەوانت بە باشی ناسیبوو و متمانەت پێیان نەبوو؟
مستەفا هیجری: لەكاری سیاسیدا متمانە زۆر شەرت نیە، پیاو هەوڵ دەدات متمانە پەیدا بكات، بەڵام دەبێ متمانە لەمیانەی كردەوە و هەڵوسكەوتدا بێتە پێشێ. ئەوەی بۆچوونی من و حیزبەكەمانە و وای لێكردووین هەنگاو بنێین بۆ یەكگرتنەوە، یەكەم، زەرورەتی سیاسی ئەمڕۆی ناوچەكە و ئێرانە، كە ئەوە دەخوازێت حیزبەكانی رۆژهەڵات لەجیاتی دابڕان و ئینشیعاب، رەوتی یەكگرتنەوە بگرنەبەر، دەبێ ئێمەش ئەو كارە بكەین، چونكە ئاڵوگۆڕەكان زۆر خێران، ئەگەر ئێمە یەكگرتوو و بەهێز نەبین، ناتوانین لە ئاڵوگۆڕەكانیشدا جێ پەنجەمان دیار بێت. دووەم، پێموایە بەشێكی زۆر لەو هاوڕێیانەی كە جیابوونەتەوە، گەیشتوونەتە ئەو راستیەی، كە كارەكەیان كارێكی هەڵە بووە، رەنگە ئێمەش لەو بارەیەوە هەندێك هەڵەمان هەبووبێت. زۆرتر هیوام بەوەیە كە بەهەڵەكانی خۆمانمان زانیوە، لە یەكگرتنەوەماندا جارێكی دیكە هەنگاوی هەڵە نەگرینەبەر و بۆ قازانج و بەرژەوەندی تاكەكەس و گرووهی حیزب لەت نەكەین. لەگەڵ ئەوەشدا جیاوازی بیروبۆچووون و لێكدانەوە هەمیشە هەر دەبێت.
سڤیل: ئەو برادەرانەتان كە دوای كۆنگرەی ١٣ بەر لەوەی جیا ببنەوە، چەندین مەرجی قورسیان هەبوو بۆ ئەوەی پێكەوە كاربكەن و جیا نەبنەوە، تۆ ئەوكات لەبەر بەرژەوەندی حیزب زۆر لەو مەرجانەت قەبووڵ بووە، خۆ مەرجەكانی ئێستای برادەرانی (ح.د.ك) لە مەرجەكانی ئەوكات كەمتر و سوكترە، بۆچی هەنگاوەكان بۆ یەكگرتنەوە وا بەهێواشی بەڕێوە دەچن؟
مستەفا هیجری: من تەنیا لەلایەنی خۆمەوە قسە دەكەم، لەلای ئێمەوە هۆكارەكەی ئەو نیگەرانیانەیە كە ئێمە لەیەكگرتنەوەدا هەمانە. چونكە پێشتر یەكگرتنەوە روویداوە و دواتر شكستی هێنا، ئەزموونێكی شكستخواردوو بوو. هەموو نیگەرانیەكەمان ئەوەیە كە بەر لە یەكگرتنەوە قسە لەهەموو ئەو گیروگرفتانە بكەین كە هەمانن و هەمووی چارەسەر بكەین و هیچ گرفتێكمان نەمێنێت. ئەوانیش بۆ خۆیان نیگەرانیان هەیە. زیاتر ئەو وردەكاریانەن، كە كاتی خایاندووە.
سڤیل: وردەكاریەكانە كە تائێستا بۆتە كێشە، یاخود مەسەلەی ناوە؟
مستەفا هیجری: نەخێر مەسەلەی ناو نیە، ئەوان لەدانیشتنی دوو دەفتەری سیاسیدا قەبووڵیان كردووە، كە یەكگرتنەوە ئەگەر ببێت، لەژێر ناوی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران دەبێت، هەروەها بەو ئارمەی حیزبمان هەیەتی. بەڵام لەهەموو وتووێژێكدا وردەكاریەكان چارەسەركردنیان زەحمەتترە و كاتی زۆر دەگرێ.
سڤیل: لە حیزبی كوردیدا، كە وەك باسمان كرد حیزبی سەركردەن، سەركردەكان یان بەمردنی خۆیان یان بە تێرۆركردن لە سەركردایەتیكردنی حیزبەكانیان دووركەوتوونەتەوە. لێرە لە باشوور زۆربەی خەڵك باوەڕیان بەوە هێناوە، كە یەكگرتووی ئیسلامی یەكەم حیزبی كوردی بووە، ئەمینداری گشتیەكەی لە كۆنگرەیەكی ئازاددا دەسبەرداری پۆستەكەی بووە، خۆشیان هەر لافی ئەوە لێدەدەن. بەڵام كەم كەس بەوە دەزانێت، كە تۆ یەكەم سكرتێری حیزبێكی كوردی بوویت، بەر لە ٢٠ ساڵ و لە كۆنگرەی دەیەمی حیزبدا بۆ بەرژەوەندی حیزبەكەت دەسبەرداری پۆستەكەت بوویت و تا سێ كۆنگرە وەك جێگری سكرتێر، یان ئەندامێكی ئاسایی دەفتەری سیاسی بەردەوام بوویت، تا دواتر وەك سكرتێر هەڵبژێردرایتەوە. تۆ بۆ ئەمە چ قسەیەكت هەیە؟
مستەفا هیجری: منیش هەر وای دەبینم، خۆ ئەوە هەمووی ئاشكرایە و خەڵك دەزانێت، بەڵام مەرج نیە هەموو شتێك بۆ خۆم بیڵێم.
