كه‌یهان یووسفی
دیكتاتۆرییه‌ت و سیستمی دیكتاتۆریی هه‌نووكه‌یی هه‌مان مانای نیو سهده له‌مه‌وه‌پێشی نیه و دیكتاتۆره مودێڕنه‌كان تێده‌كۆشن خۆیان به جلی ره‌نگاو ره‌نگ به مه‌به‌ستی گه‌وجاندنی هه‌رچی زیاتری ئه‌و كۆمهڵگایهی حوكمی له‌سه‌ر ده‌كه‌ن، ته‌یار بكه‌ن.
كۆنترۆڵی سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی تاك به تاكی كۆمه‌ڵگا ئه‌ركی سه‌ره‌كی ده‌زگای دیكتاتۆرییه و هه‌ربۆیه‌ش ئامراز و شێوازی جۆراوجۆر بۆ ئه‌م مهبهسته به‌كارده‌گرێت.
هه‌ڵبژاردنی خه‌ساو یه‌كێك له‌م ئامرازانه‌یه. بۆچی خه‌ساو؟ چوونكه له ڕاستیدا وه‌ها هه‌ڵبژاردنێك نه قازانجێكی بۆ ده‌نگدارانی هه‌یه و نه‌ك دهتوانێت ده‌لاقه‌یه‌ك به‌ره‌و ڕووی گۆڕانكاری و كهمكردنهوهی ئێش و ئازارهكانی خه‌ڵك بكاته‌وه و نه‌ك له بنه‌ڕه‌تدا چییه‌تی هه‌ڵبژاردنی هه‌یه.
ئامانجی سه‌ره‌كی هه‌ڵبژاردن له سیستمی دیكتاتۆریدا ته‌نیا دوو شته: سه‌رقاڵكردنی خه‌ڵك و به‌ڕواڵه‌ت به‌شداركردنیان له پرۆسه‌ی سیاسی و دووهه‌مه‌یش مانۆڕدان له سیاسه‌تی دهرهكیدا.
به‌رهه‌ڵه‌ستكارانی ڕاسته‌قینه‌ی ده‌سه‌لات واتە ئۆپۆزیسیۆنی ڕێژیم، ئامانجیان ڕووخاندنی دیكتاتۆری و دامه‌زراندنی سیستمێكی نوێ و له بنهڕهت جیاواز له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵاتی زاڵه، واتە گوتاری ئۆپۆزیسیۆن گوتارێكی شۆڕشگێرانه‌یه بۆ لابردن و سڕینه‌وه‌ی نه‌ریت و یاسا دژه‌گه‌لیه‌كانی دهسهلاتی زاڵ. ئه‌م به‌رهه‌ڵستكارانه بێگومان له چوارچێوه‌ی یاسا و سیستمی دیكتاتۆرییدا جێگایان نابێته‌وه و ده‌سه‌لات نه ئیزنی چالاكیان پێده‌دات و نه‌ك ته‌حمۆڵیان ده‌كات.
بهڵام بێگۆمان ده‌سه‌ڵاتی دیكتاتۆر جیا له ئامرازی هه‌ڵبژاردن و بۆ ئه‌وه‌ی ڕۆخسارێكی مودێڕنتر به خۆیه‌وه بگرێت، دابه‌شكارییه‌ك له نێو شوێنكهوتووهكانی خۆیشیدا دروست ده‌كات و ده‌ست ده‌داته دروستكردنی ئۆپۆزیسیۆنێكی ڕواڵه‌تی، ئۆپۆزیسیۆنێك كه كۆنترۆڵی له دهستی خۆیدا بێت و هه‌ركات بیهه‌وێت به‌كاری بێنێ و بیخاته نێو گۆڕهپانی كایه‌كه‌وه. ئه‌م كارێكترانه پرۆژه‌یی ئیش ده‌كه‌ن و هه‌ركات دهسهڵات به پێویستی بزانێت ده‌بنه ئه‌كته‌ری سه‌ره‌كی شانۆكه، واتە له ناكاو دێن و له ناكاویش نامێنن.
په‌تایه‌ك كه تا دوێنێ تووشی ئۆپۆزیسۆنی ده‌ره‌وه‌ی ولاتی ناوه‌ندگه‌را واتە فارسه‌كان بوو هه‌نووكه‌ش خه‌ریكه له نێو كورددا په‌ره ده‌ستێنێ و كوردی له هه‌موو مافداماڵراو بۆته ئه‌كته‌ری شانۆیه‌ك كه نووسه‌ره‌كه‌ی هه‌ر ئهوهیه كه مافه‌كه‌ی لێ زه‌وت كردووە.
نموونه‌ی به‌رچاو هه‌ڵبژاردنی دوێنێی ورمێ و هه‌ڵوێسته جیاجیاكان بوو.
(تفرقه بیانداز و حكومت كن) سه‌دان ساڵه له سه‌ركورد تاقی ده‌كرێته‌وه و كوردیش دیسانه‌وه به جوانی وه‌ڵامی دانه‌رانی ئه‌م سناریۆیه ده‌داته‌وه.
ئایا به ڕاستی له ورمێ ڕێفڕاندۆم بوو كه كۆمه‌ڵێك مۆره‌ی سه‌ر به‌ڕێژیمی به‌ناو ڕووناكبیر و ڕیزێك به نێو ئۆپۆزیسیۆنی ڕووخێنه‌ر بانگه‌شه‌یان بۆ دهكرد؟ ئایا ئه‌گه‌ر كوردیش سه‌ربكه‌وتبا تۆبڵێی له داهاتووی ڕزگاری و دێموكراسیدا بكرێت ئه‌م هه‌ڵبژاردنه به فاكت دابنرێت بۆ كوردی بوون یا نهبوونی ورمێ؟
له‌م نێوه‌دا براوه دیسان ڕێژیم بوو و ئامانج هاتنه پای سندووقی دهنگدان، كه ئامراز باشتر له شه‌ڕی نێوان ئازه‌ری و كوردی ده‌ست نه‌ده‌كه‌وت .
شانۆی هه‌ڵبژاردن تواو بوو و ده‌كرێت له به‌رهه‌ڵستكارانی بانگه‌شه‌كه‌ر بۆ ڕێژیم بپرسین، به‌ڕێزان ئه‌وه ئازه‌رییه‌كان ده‌نگیان هێنا؟ یانی ورمێمان دۆڕاند و لهدهست ده‌رچوو؟
تۆ بڵێی سیاسه‌ت مانای ئه‌وه بێت كه پشت له هه‌موو بایه‌خه‌كان بكه‌یت و شۆڕشگێڕی واتاكه‌ی گۆڕابێت؟
ناوەڕۆکی ئەم بابەتە را و تێبینیی نووسەرە و ماڵپەڕی کوردستان میدیا لێی بەرپرسیار نییە
دیكتاتۆرییه‌ت و سیستمی دیكتاتۆریی هه‌نووكه‌یی هه‌مان مانای نیو سهده له‌مه‌وه‌پێشی نیه و دیكتاتۆره مودێڕنه‌كان تێده‌كۆشن خۆیان به جلی ره‌نگاو ره‌نگ به مه‌به‌ستی گه‌وجاندنی هه‌رچی زیاتری ئه‌و كۆمهڵگایهی حوكمی له‌سه‌ر ده‌كه‌ن، ته‌یار بكه‌ن.
كۆنترۆڵی سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی تاك به تاكی كۆمه‌ڵگا ئه‌ركی سه‌ره‌كی ده‌زگای دیكتاتۆرییه و هه‌ربۆیه‌ش ئامراز و شێوازی جۆراوجۆر بۆ ئه‌م مهبهسته به‌كارده‌گرێت.
هه‌ڵبژاردنی خه‌ساو یه‌كێك له‌م ئامرازانه‌یه. بۆچی خه‌ساو؟ چوونكه له ڕاستیدا وه‌ها هه‌ڵبژاردنێك نه قازانجێكی بۆ ده‌نگدارانی هه‌یه و نه‌ك دهتوانێت ده‌لاقه‌یه‌ك به‌ره‌و ڕووی گۆڕانكاری و كهمكردنهوهی ئێش و ئازارهكانی خه‌ڵك بكاته‌وه و نه‌ك له بنه‌ڕه‌تدا چییه‌تی هه‌ڵبژاردنی هه‌یه.
ئامانجی سه‌ره‌كی هه‌ڵبژاردن له سیستمی دیكتاتۆریدا ته‌نیا دوو شته: سه‌رقاڵكردنی خه‌ڵك و به‌ڕواڵه‌ت به‌شداركردنیان له پرۆسه‌ی سیاسی و دووهه‌مه‌یش مانۆڕدان له سیاسه‌تی دهرهكیدا.
به‌رهه‌ڵه‌ستكارانی ڕاسته‌قینه‌ی ده‌سه‌لات واتە ئۆپۆزیسیۆنی ڕێژیم، ئامانجیان ڕووخاندنی دیكتاتۆری و دامه‌زراندنی سیستمێكی نوێ و له بنهڕهت جیاواز له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵاتی زاڵه، واتە گوتاری ئۆپۆزیسیۆن گوتارێكی شۆڕشگێرانه‌یه بۆ لابردن و سڕینه‌وه‌ی نه‌ریت و یاسا دژه‌گه‌لیه‌كانی دهسهلاتی زاڵ. ئه‌م به‌رهه‌ڵستكارانه بێگومان له چوارچێوه‌ی یاسا و سیستمی دیكتاتۆرییدا جێگایان نابێته‌وه و ده‌سه‌لات نه ئیزنی چالاكیان پێده‌دات و نه‌ك ته‌حمۆڵیان ده‌كات.
بهڵام بێگۆمان ده‌سه‌ڵاتی دیكتاتۆر جیا له ئامرازی هه‌ڵبژاردن و بۆ ئه‌وه‌ی ڕۆخسارێكی مودێڕنتر به خۆیه‌وه بگرێت، دابه‌شكارییه‌ك له نێو شوێنكهوتووهكانی خۆیشیدا دروست ده‌كات و ده‌ست ده‌داته دروستكردنی ئۆپۆزیسیۆنێكی ڕواڵه‌تی، ئۆپۆزیسیۆنێك كه كۆنترۆڵی له دهستی خۆیدا بێت و هه‌ركات بیهه‌وێت به‌كاری بێنێ و بیخاته نێو گۆڕهپانی كایه‌كه‌وه. ئه‌م كارێكترانه پرۆژه‌یی ئیش ده‌كه‌ن و هه‌ركات دهسهڵات به پێویستی بزانێت ده‌بنه ئه‌كته‌ری سه‌ره‌كی شانۆكه، واتە له ناكاو دێن و له ناكاویش نامێنن.
په‌تایه‌ك كه تا دوێنێ تووشی ئۆپۆزیسۆنی ده‌ره‌وه‌ی ولاتی ناوه‌ندگه‌را واتە فارسه‌كان بوو هه‌نووكه‌ش خه‌ریكه له نێو كورددا په‌ره ده‌ستێنێ و كوردی له هه‌موو مافداماڵراو بۆته ئه‌كته‌ری شانۆیه‌ك كه نووسه‌ره‌كه‌ی هه‌ر ئهوهیه كه مافه‌كه‌ی لێ زه‌وت كردووە.
نموونه‌ی به‌رچاو هه‌ڵبژاردنی دوێنێی ورمێ و هه‌ڵوێسته جیاجیاكان بوو.
(تفرقه بیانداز و حكومت كن) سه‌دان ساڵه له سه‌ركورد تاقی ده‌كرێته‌وه و كوردیش دیسانه‌وه به جوانی وه‌ڵامی دانه‌رانی ئه‌م سناریۆیه ده‌داته‌وه.
ئایا به ڕاستی له ورمێ ڕێفڕاندۆم بوو كه كۆمه‌ڵێك مۆره‌ی سه‌ر به‌ڕێژیمی به‌ناو ڕووناكبیر و ڕیزێك به نێو ئۆپۆزیسیۆنی ڕووخێنه‌ر بانگه‌شه‌یان بۆ دهكرد؟ ئایا ئه‌گه‌ر كوردیش سه‌ربكه‌وتبا تۆبڵێی له داهاتووی ڕزگاری و دێموكراسیدا بكرێت ئه‌م هه‌ڵبژاردنه به فاكت دابنرێت بۆ كوردی بوون یا نهبوونی ورمێ؟
له‌م نێوه‌دا براوه دیسان ڕێژیم بوو و ئامانج هاتنه پای سندووقی دهنگدان، كه ئامراز باشتر له شه‌ڕی نێوان ئازه‌ری و كوردی ده‌ست نه‌ده‌كه‌وت .
شانۆی هه‌ڵبژاردن تواو بوو و ده‌كرێت له به‌رهه‌ڵستكارانی بانگه‌شه‌كه‌ر بۆ ڕێژیم بپرسین، به‌ڕێزان ئه‌وه ئازه‌رییه‌كان ده‌نگیان هێنا؟ یانی ورمێمان دۆڕاند و لهدهست ده‌رچوو؟
تۆ بڵێی سیاسه‌ت مانای ئه‌وه بێت كه پشت له هه‌موو بایه‌خه‌كان بكه‌یت و شۆڕشگێڕی واتاكه‌ی گۆڕابێت؟
ناوەڕۆکی ئەم بابەتە را و تێبینیی نووسەرە و ماڵپەڕی کوردستان میدیا لێی بەرپرسیار نییە
