كوردستان میدیا: سكرتێری گشتیی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لە كۆبوونەوەیەكدا لە پارلەمانی سووییس لە پێوەندی لەگەڵ نەتەوە ستەملێكراوەكان و كەمینەكانی ئێراندا بەشداریی كرد.
بە گوێرەی هەواڵی گەیشتوو بە ماڵپەڕی كوردستان میدیا، ڕۆژی چوارشەممە ٨ی مارسی ٢٠١٧ی زاینیی، بە دەستپێشخەریی كۆمەڵەی مافی مرۆڤی كوردستانی ئێران- ژنێڤ و بە هاوكاری گرووپی پارلەمانتارانی دۆستی كورد لە پارلەمانی سووییس، كۆنفرانسێك لە ژێر ناوی دوای چوار ساڵ سەرۆك كۆماریی ڕۆحانی، چ ئاڵوگۆڕێك سەبارەت بە مافی نەتەوەكان پێك هاتووە؟ لە پارلەمانی سووییس بەڕێوە چوو.
لەو دانیشتنەدا كە پاشنیوەڕۆی ڕۆژی چوارشەممە ٨ی مارس لە بنكەی پارلەمانی سووییس لە شاری بێرن بەڕێوە چوو، نوێنەرانی حیزبەكانی سەر بە نەتەوە ستەملێكراوەكانی ئێران و ڕێكخراوەكانی مافی مرۆڤ لە لێدوانەكانیاندا باسیان لە سەر پێشێلكردنی مافی مرۆڤ و ئاپارتایدی ڕێژیمی ئێران دژ بە نەتەوە ستەملێكراوەكان و كەمینە ئایینییەكان كرد.
كونفرانسەكە كاتژمێر ١ی پاشنیوەڕۆ بە وتەیەكی كورت لە لایەن بەڕێز مانوێل تۆرنار‌ا بەرپرسی دۆسیەی ئێران لە كۆمیسیونی پەیوەندییەكانی دەروەی وڵاتی سووییس بە فەرمی كارەكانی خۆی دەست پێكرد. ناوبراو ئاماژەی بەوە دا كە پرسی كورد ئێستا بووەتە پرسێكی نێونەتەوەیی و وەكوو بەشێك لە كێشەی وڵاتانی هاوپەیمانە و چارەسەری وەكوو بەشێك لە ئەركی زلهێزەكانە و بەشێكی گرینگیشی دەكەوێتە سەر خودی گەلی كورد كە چۆن هەنگاو بۆ یەكگرتوویی و چارەسەری كێشەكانی هەڵدەگری و خۆی لەگەڵ واقیعی ناوچەكەدا دەگونجێنێ.
ناوبراو لە درێژەی قسەكانیدا وتی: ئێمە هەمیشە پەیوەندی باشمان لەگەڵ ئێراندا هەیە و سەبارەت بە مافی مرۆڤ لەو وڵاتە هەستیار بووینە و، ئێمە پارلەمانتار و دەوڵەتی سووییس هەولی زیاتر دەدەین، ئێران زیاتر ڕێز لە مافی مرۆڤ بگرێ و كەمایەتییە نەتەوایەتییەكان بگرێ.
ناوبراو هەروەها وتی: بابەتی كوردەكان لە ئێراندا بۆ ئێمە گرینگە و هەمیشە لە پارلەمانی سووییس و پارلەمانی ئورووپاش هەوڵ دەدەین دەنگیان بگەیەیینین. ناوبراو لە بەشێك لە وتەكانیدا باسی سیستمی سیاسی و پیكەوەژیانی لە وڵاتی سووییسدا كرد و وتی ئەمە بووەتە هۆی گەشەسەندن و پێشكەوتنی وڵاتەكەیان.
بە دوای ئەودا شیرین عیبادی، چالاكی مافی مرۆڤ و براوەی خەڵاتی ئاشتیی نووبێل، وێِرای پیرۆزبایی ٨ی مارس رۆژی جیهانی ژن، ئاماژەی بەو ڕاستییە كرد كە ژنانی نەتەوە ستەملێكراوەكان هەم وەكوو ژن و هەم وەكوو ئەندامی نەتەوەیەك، ستەمی دوو قاتیان لێ دەكرێت.
عیبادی هەروەها وتی كە هەموو نەتەوەكانی ئێران خاڵێكی هابەشیان هەیە كە ئەویش فەرهەنگی هاوبەشە. سەبارەت بە مادەی ١٥ی یاسای بنەڕەتیی ڕێژیم و زمانی دایكی باسی ئەوەی كرد كە ئەو ڕەخنەی خۆی هەبووە و وتوویە خوێندن بە زمانی كوردی لە زانكۆی سنە شتێكی زۆر و نوێ نییە و ئێستا لە زانكۆكاندا كورسیی زمانە بێگانەكان هەیە. گرینگ ئەوەیە، كە مافی خوێندن لە پۆلەكانی سەرەتاییەوە دەست پێ بكرێ.
عەبادی هەروەها سەبارەت بە بەڵێنییەكانی ڕۆحانی وتی كە ڕۆحانی هیچ بەڵێنێكی نەتەوە ستەملێكراوەكانی بەجێ نەگەیاندووە. نە زمانی نەتەوەكان بووەتە زمانی خوێندن و نە ڕاوێژكارێكی بۆ پرسی نەتەوەكان داری كرد كە بڕیار بوو لە خودی نەتەوەكان. ئەو ڕاوێژكارە كە دیاریی كرد، هەم پیاو بوو، هەم ئاخوند بوو و هەم لە نەتەوە ستەملێكراوەكانیش نەبوو.
ئاماری ئێعدامەكان زیاتر لە نێو نەتەوەكانی كورد و بلووچ و عەرەبە. كۆماری ئیسلامی باوەڕی بە هیچ مافێكی نەتەوەكان و كەمایەتییەكان نییە و بچووكترین دژایەتی و ناڕەزایەتی بە توندترین شێوە سەركوت دەكات و ڕێز لە دێموكراسی و مافی مرۆڤ ناگرێت. ئەمەش بووەتە هۆی پەراوێزخستن و هەژاریی زیاتری ناوچەكانی نیشتەجێبوونی كەمایەتییە ئایینییەكان و نەتەوە ستەملێكراوەكان.
عەبادی هەروەها ئاماژەی بە لایەنی یاسایی تەقەكردن لە كۆڵبەرە كوردەكان كرد و وتی، كە لە باری یاساییەوە ئەو مافەیان نییە و ئەو كەسە ئەگەر كارەكەی قاچاخە، دەبێ بگیرێت و بدرێتە دادگا. ناوبراو ئاماژەی بە ناڕەزایەتییەكانی خەڵكی عەرەبی ئەهواز كرد كە لە لایەن كۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە سەركوت كرا.
لە درێژەی كۆنفرانسەكەدا، بەڕێز مستەفا هیجری، وتاربێژی سەرەكیی كونفرانسەكە لە وتارەكەیدا باسی لە سیاسەتەكانی كۆماری ئیسلامیی ئێران و هەنگاوەكانی ڕۆحانی كرد كە لەو ماوەیەدا نەیتوانیوە هیچ كام لەو بەڵێنانەی بە گەلانی ئێرانی دابوو، بەجێ بێنێ و وتی: ئێمە وەكوو هەمیشە لەو باوەڕەدا بووینە، كە بناغەكانی سیاسەتی كۆماری ئیسلامی نەگۆڕن و، ئاڵوگۆڕی كەسەكان ناتوانن ئاڵوگۆڕ لە سیاسەتەكانی دەرەوە و ناوخۆی ئێران پێك بێنێ و ئەوەی كە لە دەورەی سەرۆك كۆمارەكانی پێشوودا بینبوومان، ڕۆحانی وەكوو كەسێكی میانەڕەو نەك هەر هیچ ئاڵوگۆڕی پێ نەكرا، بەڵكوو بارودۆخی ئابووریی ئێران خراپتریش بوو، ڕادەی ئیعدامەكانیش زیادیان كرد. سەبارەت بە سیاسەتی دەرەوەش درێژەی بە سیاسەتی دەستێوەردان لە ناوچە و شانتاژەكانی داوە. بە باوەڕی ئێمە هەرچەشنە هاوكاری و نزیكبوونەوەیەك لە ئێران دەبێتە هۆی بەهێزی و ئاژاوەگێڕیی زیاتری لە ناوچەكەدا و هەتا دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی بەرتەسك نەكرێتەوە، ناوچەكە ئارامی بە خۆیەوە نابینێت.
بەڕێز مستەفا هیجری ئاماژەی بە سیاسەتەكانی هەڵاواردن و جیاوازیدانانەكان دژ بە كەمایەتییەكان و نەتەوەكان كرد، لەوانە بەڕەسمیكردنی مەزهەبی شیعەی ویلایەت فەقیهی، بەڕەسمیكردنی زمانی فارسی، سەیركردنی ناوچەكانی نیشتەجێبوونی كەمایەتییەكان بە چاوی ئەمنییەتەوە. سكرتێری گشتیی حیزب هەروەها وتی ئەم سیاسەتە كاریگەریی نەرێنیی زۆری لە سەر باری دەروونیی نەتەوەكان هەیە و ڕێژیم هەوڵ دەدا نفووز و جوگرافیای شێعەگەری زیاتر پەرە پێ بدات. یەكێك لەو هەڵاواردن و داسەپاندنانە خوێندن بە زمانی فارسی و پەراوێز خستنی زمانی دایكییە، كە كۆماری ئیسلامی دەیەوێ یەكسانسازیی زمانی دروست بكا و منداڵی نەتەوەكان لە زمان و فەرهەنگی خۆیان بێگانە دەبن و بۆ لێكۆڵینەوە و كار و خوێندن هەر دەبێ بگەڕێنەوە بۆ سەرچاوە فارسییەكان، كە زۆربەیان بە مەبەست نووسراون لە سەر كەمایەتییەكان و لایەنی زانستیی نییە و منداڵی كەمایەتییەكان تووشی دابڕان و نفرەت لە فەرهەنگ و مێژووی خۆیان دەكات.
بەڕێز هیجری لە دریژەی قسەكانیدا باسی گەشەی مرۆیی كرد و وتی: سێ فاكتەری سەرەكیی ژیانی درێژ و تەندروست، دەستڕاگەیشتنی ئازاد بە زانست و مەعریفە و ئاستی ژیانی گونجاو، پێمان دەڵێ كە چوار پاریزگای كوردستان لە ئاستی پێویستدا نین. ئاماری بێكاری زۆر بەرزە و لە ئاست پاریزگاكانی دیكە لە ڕیزی ٢٧ تا ٢٩ دایە. ڕادەی داهاتی سەرانە زۆر لە خوارە و ئەمەش دەبێتە هۆی ناڕەزایەتی و كۆماری ئیسلامی سەركوتیان دەكا و تۆمەتی بەستراوەبوون بە بێگانەیان لێ دەدا.
پەراوێزخستن و ڕادەی خواری ئاستی ژیانی گونجاو بووەتە هۆی كێشەی كۆمەڵایەتیی وەكوو بەكارهێنانی مادەی هۆشبەر و زۆربوونی ڕێژەی تەڵاق لە ناو بنەماڵەكاندا.
بەڕێز هیجری لە بەشێكی دیكەی قسەكانیدا باسی لە وەرزێكی نوێی خەباتی كورد لە كوردستانی ڕۆژهەڵات كرد كە ماوەی دوو ساڵە لە ژێر ناوی ڕاسان دژ بە دەسەڵاتی سەركوتكەرانەی كۆماری ئیسلامیی ئێران دەستی پێ كردووە، هەروەها داوای پشتگیریی زیاتری ڕاسانی لە گەلانی ئێران و كۆمەڵگەی نێونەتەوەیی كرد تا بە خەباتێكی هاوبەش بتوانن پاشەكشە بە زێدەخوازییەكانی ئەو ڕێژیمە بكەن.
یەكێكی دیكە لە وتاربێژان بەڕێز ناسر بۆلادەیی، سەرۆكی حیزبی خەڵكی بەلووچستان بوو كە لە كۆنفرانسەكەدا قسەی كرد. ناوبراو سەرەڕای ئاماژەپێدان بە سەرنەكەوتنی سیاسەتەكانی ڕۆحانی، لە سەر پێشێلكردنی مافی مرۆڤ و سەركوت و توندوتیژی نواندنی ڕێژیم دژ بە گەلی بەلووچ قسەی كرد. ناوبراو ئاماژەی بەوە كرد كە ڕۆحانی نەك هەر هیچ ئاڵوگۆڕێكی لە بەلووچستاندا پێك نەهێنا تەنانەت پاریزگاریش بلووچ نییە و ٨٨% كارمەندانی ڕێژیم لەو ناوچەیەدا فارسن. هەروەها دیوارێكیان لە نیوان بلووچستانی ئێران و پاكستاندا كێشاوە بۆ ئەوەی پیوەندییان پێكەوە ببڕێ.
پاشان كەریم عەبدیان، سەرۆكی ڕێكخراوی مافی مرۆڤی ئەهواز، لە وتارەكەیدا تیشكی خستەسەر خۆپیشاندانەكانی ئەم دواییانەی شارەكانی ئەهواز و خوزستان و، ئاماژەی بە بێبەشیی گەلی عەرەبی ئەهواز لە مافەكانیان و دابەشكردنی نادادپەروەرانەی داهات و نیشتەجێكردنی خەڵكی ناوچەكانی دیكە لەسەر خاكی گەلی ئەهوازی و ناڕەزایەتیی خەڵك كرد كە نیشانەی زەبروزەنگ و سەركوتی توند و تیژی كۆماری ئیسلامی دژ بە گەلی عەرەبە.
ناوبراو هەروەها باسی لە وشككردنی زۆنگاوەكانی ناوچەی عەرەبستانی ئێران كرد كە بوونەتە هۆی دروستبوونی تۆفانی تەپوتۆز و زیانی زۆری بە ژینگە و ژیانی خەڵك گەیاندووە.
لە درێژەی كونفرانسەكەدا، بەڕێز ماشەڵڵا ڕەزمی وەك نوێنەرێك لە توركەكانی ئازەربایجان باسی خەباتی مەدەنیی گەلی توركی ئازەربایجانی كرد و ئاماژەی بە وشكبوونی گۆلی ورمێ و زیندانیكردنی تێكۆشەرانی بواری زمانی دایكی كرد.
دوابەدوای ناوبراو، بەڕێز یوسف كۆر، وەك نوێنەری توركەمەنەكانی ئێران سەبارەت بە پێشێلكردنی مافەكانیان لە لایەن كۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە قسەی كرد و ئاماژەی بە مێژووی گەلی توركەمەن و وشككردنی ڕووبارەكانی ناوچەی كرد.
لە بەشێكی دیكەدا، تەیموور ئەلیاسی، نوێنەری كۆمەڵەی مافی مرۆڤی كوردستانی ئێران ژنێڤ سەبارەت بە پێشێلكارییەكانی مافی مرۆڤ لە سەردەمی ڕۆحانیدا قسەی كرد و ئاماژەی بە زیادبوونی ڕێژەی ئێعدامەكان و كوشتنی كۆڵبەران و ڕەشبگیری تێكۆشەرانی كورد لە كوردستانی ڕۆژهەڵات كرد و ڕاپۆرتی عاسمە جەهانگیری لەو بارەوە بە نموونە هێنایەوە. نوێنەری مافی مرۆڤی كوردستان لە كۆتایی قسەكانیدا داوای لە دەوڵەتی فیدراڵی سووییس كرد كە دەستپێشخەرییەك لە سەر پرسی كورد لە ئێراندا بكات و پرسی ڕۆژهەڵاتی كوردستان بخاتە چوارچێوەی پێوەندیی دوولایەنە لەگەڵ وڵاتی ئێران.
شایانی باسە هەر لە نێوئاخنی كۆبوونەوەكەدا، كارلۆ سوومارۆگا، بەرسی كۆمیسیۆنی پەیوەندییەكانی دەرەوەی پارلەمانی سووییس، پرۆژە بڕیارێكی بۆ پشتیوانی لە نەتەوەكانی ئێران بە تایبەتی گەلی كورد لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان پێشكەش بە پارلەمانی سووییس كرد.
بەشی كۆتایی كونفرانسەكە بۆ پرسیار و وەڵامی بەشداربووان تەرخان كرا و وتاربێژان وەڵامی پرسیارەكانیان دایەوە و لە كاتژمێر ٣ی پاش نیوەڕۆ كۆتایی پێهات.
بە گوێرەی هەواڵی گەیشتوو بە ماڵپەڕی كوردستان میدیا، ڕۆژی چوارشەممە ٨ی مارسی ٢٠١٧ی زاینیی، بە دەستپێشخەریی كۆمەڵەی مافی مرۆڤی كوردستانی ئێران- ژنێڤ و بە هاوكاری گرووپی پارلەمانتارانی دۆستی كورد لە پارلەمانی سووییس، كۆنفرانسێك لە ژێر ناوی دوای چوار ساڵ سەرۆك كۆماریی ڕۆحانی، چ ئاڵوگۆڕێك سەبارەت بە مافی نەتەوەكان پێك هاتووە؟ لە پارلەمانی سووییس بەڕێوە چوو.
لەو دانیشتنەدا كە پاشنیوەڕۆی ڕۆژی چوارشەممە ٨ی مارس لە بنكەی پارلەمانی سووییس لە شاری بێرن بەڕێوە چوو، نوێنەرانی حیزبەكانی سەر بە نەتەوە ستەملێكراوەكانی ئێران و ڕێكخراوەكانی مافی مرۆڤ لە لێدوانەكانیاندا باسیان لە سەر پێشێلكردنی مافی مرۆڤ و ئاپارتایدی ڕێژیمی ئێران دژ بە نەتەوە ستەملێكراوەكان و كەمینە ئایینییەكان كرد.
كونفرانسەكە كاتژمێر ١ی پاشنیوەڕۆ بە وتەیەكی كورت لە لایەن بەڕێز مانوێل تۆرنار‌ا بەرپرسی دۆسیەی ئێران لە كۆمیسیونی پەیوەندییەكانی دەروەی وڵاتی سووییس بە فەرمی كارەكانی خۆی دەست پێكرد. ناوبراو ئاماژەی بەوە دا كە پرسی كورد ئێستا بووەتە پرسێكی نێونەتەوەیی و وەكوو بەشێك لە كێشەی وڵاتانی هاوپەیمانە و چارەسەری وەكوو بەشێك لە ئەركی زلهێزەكانە و بەشێكی گرینگیشی دەكەوێتە سەر خودی گەلی كورد كە چۆن هەنگاو بۆ یەكگرتوویی و چارەسەری كێشەكانی هەڵدەگری و خۆی لەگەڵ واقیعی ناوچەكەدا دەگونجێنێ.
ناوبراو لە درێژەی قسەكانیدا وتی: ئێمە هەمیشە پەیوەندی باشمان لەگەڵ ئێراندا هەیە و سەبارەت بە مافی مرۆڤ لەو وڵاتە هەستیار بووینە و، ئێمە پارلەمانتار و دەوڵەتی سووییس هەولی زیاتر دەدەین، ئێران زیاتر ڕێز لە مافی مرۆڤ بگرێ و كەمایەتییە نەتەوایەتییەكان بگرێ.
ناوبراو هەروەها وتی: بابەتی كوردەكان لە ئێراندا بۆ ئێمە گرینگە و هەمیشە لە پارلەمانی سووییس و پارلەمانی ئورووپاش هەوڵ دەدەین دەنگیان بگەیەیینین. ناوبراو لە بەشێك لە وتەكانیدا باسی سیستمی سیاسی و پیكەوەژیانی لە وڵاتی سووییسدا كرد و وتی ئەمە بووەتە هۆی گەشەسەندن و پێشكەوتنی وڵاتەكەیان.
بە دوای ئەودا شیرین عیبادی، چالاكی مافی مرۆڤ و براوەی خەڵاتی ئاشتیی نووبێل، وێِرای پیرۆزبایی ٨ی مارس رۆژی جیهانی ژن، ئاماژەی بەو ڕاستییە كرد كە ژنانی نەتەوە ستەملێكراوەكان هەم وەكوو ژن و هەم وەكوو ئەندامی نەتەوەیەك، ستەمی دوو قاتیان لێ دەكرێت.
عیبادی هەروەها وتی كە هەموو نەتەوەكانی ئێران خاڵێكی هابەشیان هەیە كە ئەویش فەرهەنگی هاوبەشە. سەبارەت بە مادەی ١٥ی یاسای بنەڕەتیی ڕێژیم و زمانی دایكی باسی ئەوەی كرد كە ئەو ڕەخنەی خۆی هەبووە و وتوویە خوێندن بە زمانی كوردی لە زانكۆی سنە شتێكی زۆر و نوێ نییە و ئێستا لە زانكۆكاندا كورسیی زمانە بێگانەكان هەیە. گرینگ ئەوەیە، كە مافی خوێندن لە پۆلەكانی سەرەتاییەوە دەست پێ بكرێ.
عەبادی هەروەها سەبارەت بە بەڵێنییەكانی ڕۆحانی وتی كە ڕۆحانی هیچ بەڵێنێكی نەتەوە ستەملێكراوەكانی بەجێ نەگەیاندووە. نە زمانی نەتەوەكان بووەتە زمانی خوێندن و نە ڕاوێژكارێكی بۆ پرسی نەتەوەكان داری كرد كە بڕیار بوو لە خودی نەتەوەكان. ئەو ڕاوێژكارە كە دیاریی كرد، هەم پیاو بوو، هەم ئاخوند بوو و هەم لە نەتەوە ستەملێكراوەكانیش نەبوو.
ئاماری ئێعدامەكان زیاتر لە نێو نەتەوەكانی كورد و بلووچ و عەرەبە. كۆماری ئیسلامی باوەڕی بە هیچ مافێكی نەتەوەكان و كەمایەتییەكان نییە و بچووكترین دژایەتی و ناڕەزایەتی بە توندترین شێوە سەركوت دەكات و ڕێز لە دێموكراسی و مافی مرۆڤ ناگرێت. ئەمەش بووەتە هۆی پەراوێزخستن و هەژاریی زیاتری ناوچەكانی نیشتەجێبوونی كەمایەتییە ئایینییەكان و نەتەوە ستەملێكراوەكان.
عەبادی هەروەها ئاماژەی بە لایەنی یاسایی تەقەكردن لە كۆڵبەرە كوردەكان كرد و وتی، كە لە باری یاساییەوە ئەو مافەیان نییە و ئەو كەسە ئەگەر كارەكەی قاچاخە، دەبێ بگیرێت و بدرێتە دادگا. ناوبراو ئاماژەی بە ناڕەزایەتییەكانی خەڵكی عەرەبی ئەهواز كرد كە لە لایەن كۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە سەركوت كرا.
لە درێژەی كۆنفرانسەكەدا، بەڕێز مستەفا هیجری، وتاربێژی سەرەكیی كونفرانسەكە لە وتارەكەیدا باسی لە سیاسەتەكانی كۆماری ئیسلامیی ئێران و هەنگاوەكانی ڕۆحانی كرد كە لەو ماوەیەدا نەیتوانیوە هیچ كام لەو بەڵێنانەی بە گەلانی ئێرانی دابوو، بەجێ بێنێ و وتی: ئێمە وەكوو هەمیشە لەو باوەڕەدا بووینە، كە بناغەكانی سیاسەتی كۆماری ئیسلامی نەگۆڕن و، ئاڵوگۆڕی كەسەكان ناتوانن ئاڵوگۆڕ لە سیاسەتەكانی دەرەوە و ناوخۆی ئێران پێك بێنێ و ئەوەی كە لە دەورەی سەرۆك كۆمارەكانی پێشوودا بینبوومان، ڕۆحانی وەكوو كەسێكی میانەڕەو نەك هەر هیچ ئاڵوگۆڕی پێ نەكرا، بەڵكوو بارودۆخی ئابووریی ئێران خراپتریش بوو، ڕادەی ئیعدامەكانیش زیادیان كرد. سەبارەت بە سیاسەتی دەرەوەش درێژەی بە سیاسەتی دەستێوەردان لە ناوچە و شانتاژەكانی داوە. بە باوەڕی ئێمە هەرچەشنە هاوكاری و نزیكبوونەوەیەك لە ئێران دەبێتە هۆی بەهێزی و ئاژاوەگێڕیی زیاتری لە ناوچەكەدا و هەتا دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی بەرتەسك نەكرێتەوە، ناوچەكە ئارامی بە خۆیەوە نابینێت.
بەڕێز مستەفا هیجری ئاماژەی بە سیاسەتەكانی هەڵاواردن و جیاوازیدانانەكان دژ بە كەمایەتییەكان و نەتەوەكان كرد، لەوانە بەڕەسمیكردنی مەزهەبی شیعەی ویلایەت فەقیهی، بەڕەسمیكردنی زمانی فارسی، سەیركردنی ناوچەكانی نیشتەجێبوونی كەمایەتییەكان بە چاوی ئەمنییەتەوە. سكرتێری گشتیی حیزب هەروەها وتی ئەم سیاسەتە كاریگەریی نەرێنیی زۆری لە سەر باری دەروونیی نەتەوەكان هەیە و ڕێژیم هەوڵ دەدا نفووز و جوگرافیای شێعەگەری زیاتر پەرە پێ بدات. یەكێك لەو هەڵاواردن و داسەپاندنانە خوێندن بە زمانی فارسی و پەراوێز خستنی زمانی دایكییە، كە كۆماری ئیسلامی دەیەوێ یەكسانسازیی زمانی دروست بكا و منداڵی نەتەوەكان لە زمان و فەرهەنگی خۆیان بێگانە دەبن و بۆ لێكۆڵینەوە و كار و خوێندن هەر دەبێ بگەڕێنەوە بۆ سەرچاوە فارسییەكان، كە زۆربەیان بە مەبەست نووسراون لە سەر كەمایەتییەكان و لایەنی زانستیی نییە و منداڵی كەمایەتییەكان تووشی دابڕان و نفرەت لە فەرهەنگ و مێژووی خۆیان دەكات.
بەڕێز هیجری لە دریژەی قسەكانیدا باسی گەشەی مرۆیی كرد و وتی: سێ فاكتەری سەرەكیی ژیانی درێژ و تەندروست، دەستڕاگەیشتنی ئازاد بە زانست و مەعریفە و ئاستی ژیانی گونجاو، پێمان دەڵێ كە چوار پاریزگای كوردستان لە ئاستی پێویستدا نین. ئاماری بێكاری زۆر بەرزە و لە ئاست پاریزگاكانی دیكە لە ڕیزی ٢٧ تا ٢٩ دایە. ڕادەی داهاتی سەرانە زۆر لە خوارە و ئەمەش دەبێتە هۆی ناڕەزایەتی و كۆماری ئیسلامی سەركوتیان دەكا و تۆمەتی بەستراوەبوون بە بێگانەیان لێ دەدا.
پەراوێزخستن و ڕادەی خواری ئاستی ژیانی گونجاو بووەتە هۆی كێشەی كۆمەڵایەتیی وەكوو بەكارهێنانی مادەی هۆشبەر و زۆربوونی ڕێژەی تەڵاق لە ناو بنەماڵەكاندا.
بەڕێز هیجری لە بەشێكی دیكەی قسەكانیدا باسی لە وەرزێكی نوێی خەباتی كورد لە كوردستانی ڕۆژهەڵات كرد كە ماوەی دوو ساڵە لە ژێر ناوی ڕاسان دژ بە دەسەڵاتی سەركوتكەرانەی كۆماری ئیسلامیی ئێران دەستی پێ كردووە، هەروەها داوای پشتگیریی زیاتری ڕاسانی لە گەلانی ئێران و كۆمەڵگەی نێونەتەوەیی كرد تا بە خەباتێكی هاوبەش بتوانن پاشەكشە بە زێدەخوازییەكانی ئەو ڕێژیمە بكەن.
یەكێكی دیكە لە وتاربێژان بەڕێز ناسر بۆلادەیی، سەرۆكی حیزبی خەڵكی بەلووچستان بوو كە لە كۆنفرانسەكەدا قسەی كرد. ناوبراو سەرەڕای ئاماژەپێدان بە سەرنەكەوتنی سیاسەتەكانی ڕۆحانی، لە سەر پێشێلكردنی مافی مرۆڤ و سەركوت و توندوتیژی نواندنی ڕێژیم دژ بە گەلی بەلووچ قسەی كرد. ناوبراو ئاماژەی بەوە كرد كە ڕۆحانی نەك هەر هیچ ئاڵوگۆڕێكی لە بەلووچستاندا پێك نەهێنا تەنانەت پاریزگاریش بلووچ نییە و ٨٨% كارمەندانی ڕێژیم لەو ناوچەیەدا فارسن. هەروەها دیوارێكیان لە نیوان بلووچستانی ئێران و پاكستاندا كێشاوە بۆ ئەوەی پیوەندییان پێكەوە ببڕێ.
پاشان كەریم عەبدیان، سەرۆكی ڕێكخراوی مافی مرۆڤی ئەهواز، لە وتارەكەیدا تیشكی خستەسەر خۆپیشاندانەكانی ئەم دواییانەی شارەكانی ئەهواز و خوزستان و، ئاماژەی بە بێبەشیی گەلی عەرەبی ئەهواز لە مافەكانیان و دابەشكردنی نادادپەروەرانەی داهات و نیشتەجێكردنی خەڵكی ناوچەكانی دیكە لەسەر خاكی گەلی ئەهوازی و ناڕەزایەتیی خەڵك كرد كە نیشانەی زەبروزەنگ و سەركوتی توند و تیژی كۆماری ئیسلامی دژ بە گەلی عەرەبە.
ناوبراو هەروەها باسی لە وشككردنی زۆنگاوەكانی ناوچەی عەرەبستانی ئێران كرد كە بوونەتە هۆی دروستبوونی تۆفانی تەپوتۆز و زیانی زۆری بە ژینگە و ژیانی خەڵك گەیاندووە.
لە درێژەی كونفرانسەكەدا، بەڕێز ماشەڵڵا ڕەزمی وەك نوێنەرێك لە توركەكانی ئازەربایجان باسی خەباتی مەدەنیی گەلی توركی ئازەربایجانی كرد و ئاماژەی بە وشكبوونی گۆلی ورمێ و زیندانیكردنی تێكۆشەرانی بواری زمانی دایكی كرد.
دوابەدوای ناوبراو، بەڕێز یوسف كۆر، وەك نوێنەری توركەمەنەكانی ئێران سەبارەت بە پێشێلكردنی مافەكانیان لە لایەن كۆماری ئیسلامیی ئێرانەوە قسەی كرد و ئاماژەی بە مێژووی گەلی توركەمەن و وشككردنی ڕووبارەكانی ناوچەی كرد.
لە بەشێكی دیكەدا، تەیموور ئەلیاسی، نوێنەری كۆمەڵەی مافی مرۆڤی كوردستانی ئێران ژنێڤ سەبارەت بە پێشێلكارییەكانی مافی مرۆڤ لە سەردەمی ڕۆحانیدا قسەی كرد و ئاماژەی بە زیادبوونی ڕێژەی ئێعدامەكان و كوشتنی كۆڵبەران و ڕەشبگیری تێكۆشەرانی كورد لە كوردستانی ڕۆژهەڵات كرد و ڕاپۆرتی عاسمە جەهانگیری لەو بارەوە بە نموونە هێنایەوە. نوێنەری مافی مرۆڤی كوردستان لە كۆتایی قسەكانیدا داوای لە دەوڵەتی فیدراڵی سووییس كرد كە دەستپێشخەرییەك لە سەر پرسی كورد لە ئێراندا بكات و پرسی ڕۆژهەڵاتی كوردستان بخاتە چوارچێوەی پێوەندیی دوولایەنە لەگەڵ وڵاتی ئێران.
شایانی باسە هەر لە نێوئاخنی كۆبوونەوەكەدا، كارلۆ سوومارۆگا، بەرسی كۆمیسیۆنی پەیوەندییەكانی دەرەوەی پارلەمانی سووییس، پرۆژە بڕیارێكی بۆ پشتیوانی لە نەتەوەكانی ئێران بە تایبەتی گەلی كورد لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان پێشكەش بە پارلەمانی سووییس كرد.
بەشی كۆتایی كونفرانسەكە بۆ پرسیار و وەڵامی بەشداربووان تەرخان كرا و وتاربێژان وەڵامی پرسیارەكانیان دایەوە و لە كاتژمێر ٣ی پاش نیوەڕۆ كۆتایی پێهات.
