کوردستان میدیا

ماڵپەڕی ناوەندیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران

ڕاگەیەندراوی ناوەندی هاوکاریی حیزبەکانی کوردستانی ئێران سەبارەت بە ڕۆژی زمانی دایکی

14:20 - 28 رێبەندان 2717

کوردستان میدیا: لە بەرەبەری هاتنی ڕۆژی جیهانی زمانی زگماکیدا، ناوەندی هاوکاریی حیزبەکانی کوردستانی ئێران ڕاگەیەندراوێکی بڵاو کردەوە و تێیدا داوای لە خەڵکی کوردستان کردووە بە هەر شێوەیەك بۆیان دەگونجێ، لە پێشوازی ڕۆژی جیهانیی زمانی دایکدا، یەکگرتووانە و بە كردەوە دەنگی مافخوازانەی خۆیان بەرز بكەنەوە.

دەقی ڕاگەیەندراوەکە بەم چەشنەیە:

بەیاننامەی ناوەندی هاوکاریی حیزبەکانی کوردستانی ئێران
لە پێشوازی ڕۆژی جیهانیی زمانی دایک‌دا

خەڵکی مافخوازی کوردستان!

ڕۆڵە وشیارەکانی گەلی کورد لە ڕۆژهەڵاتی نیشتمان!

هۆگران! پارێزەران و بەرگریکارانی زمانی کوردی لە وڵاتی ئێران!


وەک دەزانن ٢١ی فێوریەی هەموو ساڵێک (ئەمساڵ ٢ی ڕەشەممە) لە ئاستی جیهانی‌دا وەک ڕۆژی زمانی دایک ناسراوە و لەنێو گەل و نەتەوەكانی جیهان‌دا بە شێوازی جۆراوجۆر یادی دەكرێتەوە.

مرۆڤ، بوونەوەرێكی شوناسخوازە و زمان لە نواندن و سەلماندنی ئەو شوناسەدا پێگەیەكی تایبەتی هەیە. زمان پڕرەنگترین نوێنگەی شوناسی مرۆڤە. مرۆڤ بە رێگەی زمان، ژیان و شوناسی خۆی و دەوروبەر مانا دەكاتەوە. زمانی دایك، نەک هەر زمانی ئاخاوتن، بەڵكوو زمانی عاتیفە،زمانی هەست و بیركردنەوەی مرۆڤەكانە. هەر ئەم ڕاستیانەش وای کردووە ناوەندە نێودەوڵەتییەکانی بەرگری لە مافی مرۆڤ، گرنگی بە مافەکانی پێوەندیدار بە زمان بە تایبەتی پاراستن و پەرەپێدانی زمانی دایک بدەن. بەشێک لەو مافانە لە پەسندکراوە نیودەوڵەتییەکانی وەک ڕاگەیەندراوی جیهانیی مافەكانی مرۆڤ، ڕێککەوتننامەی نێونەتەوەیی مافە مەدەنی و سیاسییەكان، كۆنوانسیۆنی نەهێشتنی هەڵاواردن لە سیستمی پەروەردە و فێركاری‌د‌‌‌ا، كۆنوانسیۆنی مافەكانی منداڵان، كۆنوانسیۆنی نێونەتەوەیی لابردنی هەرچەشنە هەڵاواردنێكی نژادی، بەیاننامەی مافی كەمینە مەزهەبی، نەتەوەیی، ئێتنیكی و زمانییەكان و ڕاگەیەندراوی جیهانیی مافە زمانییەکان‌دا، ڕەنگیان داوەتەوە و پێیان لە سەر داگیراوە.

ئێران لە رووی پێكهاتەی زمانی،نەتەوەیی،ئایینی و كولتوورییەوە،وڵاتێكی فرەچەشن و فرە نەتەوەیە. بەڵام دەسەڵاتە یەک لە دوای یەکەکانی ئێران لە جیاتی داننان بە بوونی ئەو نەتەوانە و بە ڕەسمی ناسینی مافەکانیان و یەک لەوان قبووڵکردنی خوێندن بە زمانی خۆیان، ئینکار و سەرکوت و لە پەڕاوێز خستنی ئەو زمانانەیان کردوە بە سیاسەتی خۆیان. بە فەرمی نەناسینی مافی خوێندن بە زمانی دایك بۆ ئەم نەتەوانە، لە رووی دەروونی،پەروەردە،كولتووری و زمانییەوە بووە بە سەرچاوەی گرفتی گەورە و زیانی قەرەبوونەکراو. لێكدانەوە و خوێندنەوەی ئیدئۆلۆژیك و سیاسی لە لایەن دەسەڵاتدارانەوە، ئەم مافەی بەرەو ئاقارێكی دیكە بردووە. سیستمە شوینیستیەكان،شوناسی خۆیان تێكەڵكێشی زمانی باڵادەست كردوە و وەك ئامرازێك بۆ سەركوت و لەپەراوێزخستنی زمانی نەتەوە بندەستەکانی ئێران بە كاریان هێناوە. دەسەڵاتداران لە پەیوەندی لە گەڵ مافی زمانی و مافەكانی دیكەی پێكهاتەكانی ئێران، كۆمەلێك پاساو و هۆكار دێننەوە كە لە بنەڕەتدا بەلارێدا بردنی واقعی كێشەكەیە، بۆ نموونە بە كارهێنانی چەمكی كەمینە و وردە فەرهەنگەكان. بە تەواوی ئاشكرایە كە كۆی كەمینەكان(نەتەوە ژێردەسەتەكان)،زۆرینەی دانیشتوانی ئەم وڵاتە پێكدێنن لە كاتێكدا لە سەرەتاییترین مافەكانیان بێبەشن. ئەم چەمكانە لەسەر بنەمای هەڵاواردن و بە فەرمی نەناسینی جیاوازییەكان و نكۆڵی كردن لە مافە سروشتی و سیاسیەكانی سەرجەم پێكهاتە نەتەوەیی و زمانی وئایینیەكانی ئەم وڵاتە بنیات نراوە. ئەمەش راستەوخۆ دەكەوێتە چوارچێوەی سەركوتێكی سیستامتیكەوە كە لایەنێكی یاسایی پێدراوە.

لە روانگەی دەسەڵاتدارانەوە، زمانی دایكیش هەڕەشەیە بۆ سەر بەرژەوەندی نەتەوەیی،یەكپارچەیی خاك و لە هەمانكاتدا، بیانوویەكە بۆ جیابوونەوە و سەربەخۆیی خوازی. هەر بۆیە پێیان وایە كە ئەم چەمكە فەرمییانە دەبێت كۆڵەكە سەرەكییەكانی شوناسی رەسەنی ئێرانی بن.

لایەنگرانی سیاسەتی تەك زمانی، بریتین لەو كەسایەتی، رەوت و لایەنانە كە تەنها خاڵی هاوبەشیان،رەنگە هەمان زەروورەتی پاراستی پێگەی پاوانخوازانەی زمانی نەتەوەی باڵادەست بێت. ئەمە لە هەمان كاتدا بووەتە هۆی بە كەم گرتنی زانست و ئەدەب و كولتووری نەتەوەكانی دیكە و بێ بایەخ كردن و تواندنەوەیان. گرتنەبەرى ئةمسیاسەته، لە راستیدا بنەمای فكری، سیاسی و ئیدئۆلۆژیی دەسەڵاتدارانی ئێران و رەوتە بێدەسەڵات و هاوبیرەكانیان بووە بە درێژای مێژوو تا دەگاتە ئێستا.

ئەم جۆرە روانین و سیاسەتە،بە كردەوە گورزێكی مەترسیداری لە پێكهاتەی فرەچەشن و رەنگاڵەیی ئێران داوە و مەترسی لەناوچوون و لەپەراوێزخستنی شوناسی نەتەوەیی نەتەوەكانی دیكەی بەدواوە بوو. بەڵام، بێ توانایی و لاوازیی پێكهاتەیی سیستمی سیاسی لە بەرەوپێشبردنی رەوتی یەكسانسازی و ئاسێمیلاسیۆنی فەرهەنگی و زمانی لە لایەک و وشیاریی نەتەوە بندەستەکان و بەرگریکردنیان لە زمانی خۆیان،هۆكاری سەرنەكەوتنی بووە.

ئەم ئیدیعایە كە بە فەرمی ناسینی زمانەكانی غەیرە فارسی، دەبێتە هۆی بەهێزبوونی ویست و ئۆگری بە جیابوونەوەی نەتەوەكانی غەیرە فارس،زۆرتر لە ژێر كاریگەری تئوری توطئه و ماهییەتی پاوانخوازانەی دەسەڵات و دەسەڵاتداراندا بووە. ئاشكرایە كە سەپاندنی زمانێكی تایبەت دەكەوێتە چوارچێوەی زمان كوشتن و سەركوتێكی سیستماتیك بە تەواوی ماناوە. لە كاتێكدا لەم سەردەمەدا بە دەیان وڵاتی جیهان زیاتر لە یەك زمانی فەرمییان هەیە،سیستمی پەروەدرە وفێركارییان چەند زمانەیە و زۆربەشیان خاوەنی سیستمێكی سیاسی سەقامگیر و دێموكراتیكن.

ئێمەی نەتەوەی كوردیش، وەك نەتەوەیەكی خاوەن فەرهەنگ و شارستانیەت، لە رابردوو و تەنانەت لە ئێستاش كە زمان و كولتوورمان لەلایەن كولتوورە زاڵ و باڵادەستەوكانەوە مەترسیی سڕینەوە و لەناوچوونی لەسەرە، بە ئەركێكی نیشتمانی هەر تاكێكی كوردی دەزانین پرسی زمانی دایكی و پاراستنی بە هەند وەربگرێ و هەوڵی پاراستن وگەشەپێدانی بدات.

بانگەوازی ئێمە:

ناوەندی هاوکاریی حیزبەکانی کوردستانی ئێران وێڕای پیرۆزبایی ڕۆژی جیهانیی زمانی دایک لە نەتەوەی کورد و نەتەوەکانی دیکەی ئێران، بە ڕێز و پێزانینەوە ئاوڕ لە هەوڵ و خەباتی دڵسۆزانەی ڕووناکبیران، مامۆستایان، نووسەران،تویژەران و وێژەوانانی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان و نیوخۆی ئێران دەداتەوە کە سەرەرای گوشار و هەرەشە و کارشکێنیی دام و دەزگا حکوومەتییەکان، لە پاراستنی زمانەکەیان و خزمەتکردن و بووژاندنەوەی غافڵ نین.

لە پێشوازی ڕۆژی جیهانیی زمانی دایکدا بانگەوازی ئێمە بۆ تێکڕای ڕۆڵەکانی گەلەکەمان لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان ئەوەیە: ڕۆژی زمانی دایک بکەن بە دەرفەتێک بۆ دەنگ هەڵبڕێن دژی سەرکوتی زمانی و پێشێلکردنی مافی نەتەوەیی کورد و پێکهاتە جیاوازەکانی دیکەی ئێران. بەڕێوەبەرانی ڕێژیمی کۆماری ئیسلامی نزیکەی ٤٠ ساڵە تەنانەت لە سەر ڕێی جێبەجێبوونی ئەو لانیکەمە لە مافی زمانیی پێکهاتەکانی ئێرانیش کە لەقانوونی ئەساسی‌دا هاتوە،بوون بە کۆسپ و ڕێگر و کردوویانە بە هەوێنی بانگەشەی مۆرەکانی خۆیان لە بە ناو هەڵبژاردنەکاندا و، بەم جۆرە گاڵتە بە شوعوور و ویستی ئەو پێکهاتە نەتەوەیی و زمانییانە دەکەن.

ئێمە داواکارین لە ڕۆژانی داهاتوو‌دا و بە تایبەتی لە ڕۆژی جیهانیی زمانی دایک‌دا، بە ئامانجی مەحکوومکردنی ستەم و سەرکوتی زمانی و نەتەوەیی لە ئێران و، بەرزڕاگرتنی زمان و شوناسی نەتەوەیی خۆتان ببن بە یەکپارچە چالاکی. چاوەروانیی ئێمە ئەوەیە لە زانکۆکان، قوتابخانەکان،ئیدارەکان، بنکە و ناوەندە کولتوورییەکان، تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان، لەو ڕاگەیەنانەی دەنگتان پێیان دەگا، بەو پەڕی ڕاشکاوی و بوێرییەوە نارەزایەتی و بێزاریی خۆتان لە سیاسەتی زمانی و نەتەوەیی کۆماری ئیسلامی نیشان بدەنەوە. داوامان لە سەرجەم چین و توێژەكانی كۆمەڵگای كوردستان،مامۆستایان، قوتابیان، خوێندكاران و چالاكانی فەرهەنگی و مەدەنی ئەوەیە كە بە هەر شێوەیەك بۆیان دەگونجێ،لە پێشوازی ڕۆژی جیهانیی زمانی دایکدا، یەکگرتوانە و بە كردەوە دەنگی مافخوازانەی خۆیان بەرز بكەنەوە.

بە هیوای هەر چی پڕ شکۆتر بەڕێوەچوونی ڕۆژی زمانی دایک لە کوردستان

ناوەندى هاوكاریى حیزبەکانی كوردستانى ئێران