دڵشاد پاڵانی
دیاره‌گفتوگۆ شێوازێكی‌دیاریكراوی‌مامه‌ڵه‌كردنه‌له‌گه‌ڵ‌كێشه‌‌و جیاوازی‌و ناكۆكیه‌كان و چاره‌سه‌ر كردنیان . به‌تایبه‌تیش گفتوگۆی‌سیاسی، كه‌به‌شێوه‌یه‌كی‌گشتی‌به‌ره‌نجامی‌بوونی‌كێشه‌و كێشمه‌كێشی سیاسی یه‌گه‌ر بشگه‌ڕێینه‌وه‌بۆ ئه‌و سه‌رچاوه‌زانستیانه‌ی‌قسه‌له‌سه‌ر گفتوگۆ وه‌ك بابه‌تێكی‌زانستی‌ده‌كه‌ن‌و، واقعی‌سیاسی و ئه‌زمونی‌گفتوگۆ ئه‌نجام دراوه‌كانیش بخوێنینه‌وه‌و شی بكه‌ینه‌وه، ئێمه‌له‌روانگه‌ی‌چه‌ند قه‌ناعه‌تێكی‌دیاریكراوه‌وه‌گفتوگۆ ده‌كه‌ین ، به‌كورتی‌له‌خواره‌وه‌له‌دووتوێ‌ی(٣)سێ‌خاڵدا ئاماژه‌یان پێ‌ده‌كه‌ین :
یه‌كه‌م : واقیعێك هه‌یه‌دووچاری‌كێشه‌و گرفت بووه‌و لێ ی‌ناڕازین و ده‌مانه‌وێت بیگۆڕین و گۆڕانكاری‌تێدا بكه‌ین ، چونكه‌ئه‌گه‌ر له‌واقیعه‌سیاسی و ئابوری‌و كۆمه‌ڵایه‌تی‌یه‌كان و ، په‌یوه‌ندی‌نێوان هێز و ته‌وژمه‌كان رازی‌بین و ، ته‌ندروست و بێ‌كێشه‌بن ، یاخود كێشه‌ی‌وایان نه‌بێت كار له‌سه‌ر جۆری‌په‌یوه‌ندی‌یه‌كان و به‌ڕێوه‌چوونی‌كاروباره‌كان بكات ، ئه‌و كاته‌پێویستیمان به‌گفتوگۆی‌سیاسی نابێت . چونكه‌دام و ده‌زگا و چوارچێوه‌ده‌ستوری‌‌و یاسایی و سیاسی و فكری‌و كۆمه‌ڵایه‌تی‌یه‌كان ، شایسته‌و كارایی ئه‌وه‌یان تێدا ده‌بێت ئاراسته‌یه‌كی‌ته‌ندروست به‌كۆمه‌ڵگا بده‌ن و مامه‌ڵه‌یه‌كی‌ته‌ندروستیش له‌گه‌ڵ‌كێشه‌و ده‌رهاویشته‌كان بكه‌ن و، هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌چاره‌یان بكه‌ن و نه‌هێڵن كه‌ڵه‌كه‌و قوڵببنه‌وه‌و ، سه‌ره‌نجام ببن به‌قه‌یران و ئاسه‌واری‌خراپ به‌سه‌ر ژیانی‌سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی‌و ئابوریدا به‌جێ‌بهێڵن . لێره‌شدا مه‌رج نیه‌لایه‌نه‌كانی‌گفتوگۆكار‌و ئه‌و هێزانه‌ی‌به‌شداری‌گفتوگۆ ده‌كه‌ن، به‌هه‌مان ئه‌ندازه‌و وه‌ك یه‌ك له‌واقیعه‌كه‌ناڕازی‌بن .
چونكه‌هێزه‌كان له‌دیدگای‌جیاواز و به‌گوێره‌ی‌پێوه‌ر و مه‌رجه‌عیه‌تی‌جیاواز سه‌یری‌واقیع ده‌كه‌ن و وێنای‌ده‌كێشن . بۆ نموونه‌ئۆپۆزیسیۆن و لایه‌نه‌حوكومڕانه‌كان بۆچوون و هه‌ڵسه‌نگاندن‌و داوه‌ری‌هاویه‌كیان بۆ واقیع و دیمه‌نه‌كانی‌نیه. ده‌كرێت هه‌ندێ‌كه‌س و لایه‌ن له‌واقیعێكی‌دیاریكراو سودمه‌ند بن ، یاخود له‌به‌ره‌نجامی‌خوێندنه‌وه‌یه‌كی‌دیاریكراو ده‌رك به‌خراپ و ناله‌باریه‌كانی‌وه‌ك ئه‌وه‌ی‌هه‌یه‌نه‌كه‌ن و ، پێیان وانه‌بێت پێویستی‌به‌گۆڕان و چاكسازی‌هه‌یه. به‌ڵام به‌پێچه‌وانه‌ی‌ئه‌مه‌وه‌هه‌ندێ‌كه‌س و لایه‌ن و توێژی‌تر هه‌ست ده‌كه‌ن له‌واقیعی‌یاو زیانمه‌ندن و ، ره‌وتی‌گشتی‌كۆمه‌ڵگا به‌پێچه‌وانه‌ی‌خواست و به‌رژه‌وه‌ندی‌و ئاواته‌كانی‌ئه‌وانه‌وه‌ده‌چێته‌پێش . لێره‌شه‌وه‌به‌رژه‌وه‌ندی‌خۆیان و كۆمه‌ڵگا له‌ده‌ست كاری‌كردنی‌ئه‌و واقیعه‌دا ده‌بیننه‌وه، كه‌ئه‌و هه‌ل و مه‌رجه‌ی‌لێ كه‌وتۆته‌وه، ئه‌وه‌ی‌لێره‌شدا جێ‌ی‌ئاماژه‌پێكردنه‌ئه‌وه‌یه‌كه‌رازی‌بوونی‌لایه‌نێك له‌واقیع ، یاخود لانی‌كه‌م وانه‌بینینی‌كه‌ببێته‌هۆی‌لێكه‌وتنه‌وه‌و سه‌رهه‌ڵدانی‌كێشه‌و قه‌یرانی‌راسته‌قینه‌بۆ حكومه‌ت و ده‌سه‌ڵات و هێزێكی‌باڵاده‌ست ، یه‌كسان نیه‌به‌بوونی‌واقیعێكی‌باش، یاخود پێویست نه‌بوونی‌گفتوگۆ . چونكه‌هه‌ر ئه‌و واقیعه‌ی‌ئه‌و به‌ناهه‌موار یاخود خراپی‌نابینێ، یاخود باوه‌ڕی‌به‌خراپی‌بارودۆخه‌كه‌هه‌یه‌و له‌سۆنگه‌ی‌درێژه‌دان به‌باڵاده‌ستی‌و به‌رژه‌وه‌ندی‌یه‌كانی‌خۆیه‌وه‌دان به‌و راستی‌یه‌دا نانێت و، وێنه‌كه‌وه‌ك ئه‌وه‌ی‌باوه‌ڕی‌پێیه‌تی‌نیشانی‌ده‌ره‌وه‌ی‌خۆی‌و كۆمه‌ڵگا و رای‌گشتی‌نادات ، ده‌شێ‌ببێته‌هۆی‌سه‌رهه‌ڵدانی‌چه‌ندین كێشه‌و، ناڕه‌زایه‌تیه‌كی‌جه‌ماوه‌ری‌به‌رفراوان و گیروگرفتی‌راسته‌قینه‌ی‌بۆ په‌یوه‌ندی‌نێوان هێزه‌كان دروست بكات‌وبێنه‌پێشه‌وه‌و ئه‌و په‌یوه‌ندی‌یانه‌دووچاری‌گرژی‌و ئاڵۆزی‌بكات‌و كۆمه‌ڵگا بخاته‌ژێر كاریگه‌ری‌خۆیه‌وه‌و شڵه‌قانی‌تێدا دروست ده‌كات .
هه‌ربۆیه‌دووباره‌خوێندنه‌وه‌ی(واقیع) و شی‌كردنه‌وه‌ی‌بۆ ره‌گه‌زه‌پێكهێنه‌ره‌كانی‌و ده‌ست نیشان كردنی‌ئاڵۆزی‌و كێشمه‌كێش و پرسیاره‌كانی‌ناوی، بایه‌خێكی‌گه‌وره‌یان هه‌یه .
هێزه‌باڵاده‌سته‌كان ئه‌وانه‌ی‌رۆڵی‌سه‌ره‌كیان له‌پێدانی‌مۆركێكی‌دیاریكراو به‌واقیع وئاراسته‌كردنی‌هه‌یه‌و بوون و مانه‌وه‌و هێزی‌خۆشیان به‌هه‌مان واقیعه‌وه‌گرێ‌داوه، له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ئێستا و دوارۆژی‌خۆیان و كۆمه‌ڵگا و ئاشتی‌كۆمه‌ڵایه‌تی‌دایه، له‌كاتی‌سه‌رهه‌ڵدانی‌كێشه‌كاندا خوێندنه‌وه‌یه‌كی‌نوێ‌و قوڵ‌و بابه‌تیانه‌یان بۆ واقیع‌و ئاڵۆزی‌و گۆڕانه‌كانی‌ناوی‌هه‌بێت . خوێندنه‌وه‌یه‌ك دور بێت له‌دیدی‌ئایدۆلۆژی‌و سیاسی و حزبی داخراو و رووكه‌ش .
چونكه‌خوێندنه‌وه‌یه‌كی‌له‌و جۆره‌و سه‌یر كردنی‌واقیع له‌ده‌لاقه‌ی‌هه‌ندێ‌به‌رژه‌وه‌ندی‌گروپی‌یه‌وه، یاخود ته‌نانه‌ت دیدێكی‌دیاریكراو بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌نه‌ته‌وه‌یی و خێرو خۆشی هاوڵاتیان و كۆمه‌ڵگا ، كه‌قابیلی‌پشكنین و هه‌ڵسه‌نگاندن و پێداچوونه‌وه‌نه‌بێت هێزه‌كان دووچاری‌بڕیار و هه‌ڵسه‌نگاندن و له‌پێشگرتنی‌سیاسه‌تی‌هه‌ڵه‌و كوشنده‌ده‌كات ، خوێندنه‌وه‌ی‌واقیع بۆ ئه‌وه‌ی‌له‌راستی‌یه‌وه‌نزیك بێت ده‌بێت زانستی‌و هه‌مه‌لایه‌نه‌بێت ، زانستی‌بێت بۆ ئه‌وه‌ی‌پێشه‌كی‌یه‌كانی‌بیركردنه‌وه‌و به‌ره‌نجامگیری‌لۆژیكی‌و راست بن و، حه‌ز و مه‌یلی‌شه‌خسی‌و گروپی‌و هه‌ندێ‌لێكدانه‌وه‌ی‌وه‌سفی‌تاكه‌كه‌سی روكه‌شی تێكه‌ڵ‌نه‌بێت و ، به‌مه‌ش به‌ره‌نجامگیری‌یه‌كان هه‌ڵه‌و ناته‌واو ده‌رنه‌چن . هه‌مه‌لایه‌نه‌ش بن ، چونكه‌پێداویستی‌یه‌كی‌زانستی‌بوون و بینینی‌دیمه‌نه‌كه‌یه‌له‌هه‌موو لاو گۆشه‌كانیه‌وه، وه‌ك ئه‌وه‌ی‌هه‌یه، نه‌ك وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ده‌مانه‌وێت و حه‌زی‌پێ‌ده‌كه‌ین و ئاواتی‌پێ‌ده‌خوازین . كه‌ئه‌مه‌ی‌دواییان ده‌ردی‌كوشنده‌ی‌خوێندنه‌وه‌ی‌ئایدۆلۆژیانه‌و تێڕوانینی‌گروپیانه‌ی‌به‌رژه‌وه‌ندخوازانه‌ی‌به‌رته‌سكه‌و كۆمه‌ڵگای‌ئێمه‌ش له‌م روه‌وه‌باجی‌زۆری‌داوه .
به‌هه‌ند وه‌رگرتنی‌خوێندنه‌وه‌ی‌به‌رامبه‌ر و ته‌نانه‌ت دژیش له‌م نێوه‌نده‌دا، مه‌سه‌له‌یه‌كی‌گرنگه. چونكه‌جیاوازی‌خوێندنه‌وه‌و بینین و به‌ره‌نجامگیری‌یه‌كانی‌هێزێك ، نابێته‌ره‌نگدانه‌وه‌ی‌ده‌رخستنی‌تێڕوانینی‌كۆی‌كۆمه‌ڵگا و هێزه‌كانی. هێزێك باباڵاده‌ستیش بێت ، ئه‌گه‌ر نه‌توانێ‌باری‌سه‌رنج و بینینی‌خۆی‌بۆ واقیع بكاته‌باری‌سه‌رنجی‌به‌رامبه‌ر و قه‌ناعه‌تی‌پێ‌بكات ، نابێت خوێندنه‌وه‌و بۆچوونی‌ئه‌و به‌نادیده‌بگرێت و له‌حساباتی‌سیاسی و كارگێڕی‌و دارایی و ئابوری‌و سیاسی و میدیایی خۆیدا پشت گوێ‌ی‌بخات بیكاته‌ده‌ره‌وه، بۆیه‌بۆ پێویست بوونی‌گفتوگۆ و په‌رۆشی بۆ چاره‌سه‌ر كردنی‌كێشه‌كان ، ئه‌وه‌نده‌به‌سه‌كه‌به‌شێ‌له‌هێزه‌كان و كۆمه‌ڵگا ، ناڕازی‌و توڕه‌بن و ، خواستی‌ده‌ستكاری‌كردنی‌واقیعی‌له‌ئارادا بوو یان هه‌بێت . ئه‌ركی‌لایه‌نی‌دووه‌می‌هاوكێشه‌كه‌ش كه‌زۆرجار هێز و نوخبه‌ده‌سه‌ڵاتداره‌كانن، جوان گوێ‌بگرن و بكه‌ونه‌گفتوگۆ له‌گه‌ڵیاندا و وه‌ك هاوبه‌ش مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ‌بكه‌ن و خودی‌ئه‌وه‌ش بكه‌نه‌ده‌رفه‌تێكی‌تری‌به‌خۆداچونه‌وه‌و دوباره‌ته‌ته‌ڵه‌كردن‌وهه‌ڵسه‌نگاندنه‌وه‌ی‌خوێندنه‌وه‌و وێنا و پرسیار و چاره‌سه‌ر و سیاسه‌ت‌و نه‌خشه‌ومامه‌ڵه‌كانیان .
دووه‌م : خاڵی‌دووه‌م هێزه‌كان بۆیه‌ئاماده‌ن گفتوگۆ له‌گه‌ڵ‌یه‌كدا بكه‌ن چونكه‌بڕوایان به‌قسه‌كردن له‌گه‌ڵ‌یه‌ك‌و گرتنه‌پێشی رێگا و رێكاری‌ئاشتیخوازانه‌له‌گه‌ڵ‌یه‌كتر و له‌مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ‌كێشه‌كاندا هه‌یه. ئه‌وه‌روونه‌كه‌ئه‌گه‌ر هێزه‌كان ، یاخود به‌شێ‌له‌وان ، بڕوایان به‌بوونی‌ره‌وایه‌تی‌یه‌كتر نه‌بێت‌و، مه‌یلی‌له‌ره‌گ ده‌ركێشانی‌یه‌كتر و ره‌تكردنه‌وه‌یان تێدا به‌هێز بێت و ، باوه‌ڕیان به‌به‌یه‌كه‌وه‌ژیانی‌ئاشتیخوازانه‌و كێ‌بڕكێ‌ی‌مه‌ده‌نی‌نه‌بێت، یاخود لاواز بێت ، ئه‌وه‌به‌سروشتی‌حاڵ‌ئاماده‌ی‌گفتوگۆكان نابن، یاخود ئاماده‌ده‌بن به‌ڵام نه‌ك به‌نیاز و مه‌به‌ستی‌گه‌یشتن به‌دید و چاره‌سه‌ری‌هاوبه‌ش بۆ كێشه‌كان ، به‌ڵكو بۆ سود وه‌رگرتن له‌ناو و روپۆشی گفتوگۆ بۆ هێنانه‌دی‌هه‌ندێ‌مه‌رامی‌سیاسی تری‌تایبه‌ت .
گفتوگۆی‌سیاسی كاتێك سه‌ركه‌وتوو ده‌بێت ، كه‌زه‌مینه‌ی‌فكری‌له‌بار هه‌بێت و, هێزه‌كان قه‌ناعه‌تێكی‌فكرییان به‌گفتوگۆ وه‌ك شێوازێكی‌عه‌قڵانی‌و مه‌ده‌نی‌بۆ مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ‌كێشه‌و ناكۆكیه‌كان و كۆتایی پێكهێنان و چاره‌سه‌ركردنیان به‌هێز بێت . هه‌ر بۆیه‌گفتوگۆ پێش ئه‌وه‌ی‌ناوێك بێت و له‌هه‌ندێ‌كۆبوونه‌وه‌و دانیشتن بنرێت ، قه‌ناعه‌تێكی‌فكری‌و رۆح و هه‌ناسه‌یه، ئاماژه‌یه‌به‌زه‌هنیه‌تێكی‌ئاشتیخواز و نه‌رم و چاره‌سه‌ر خواز ، كه‌توانای‌په‌یوه‌ندی‌دروست كردنی‌له‌گه‌ڵ‌به‌رامبه‌ر و هاوكاری‌كردن له‌گه‌ڵیدا بۆ چاره‌سه‌ر كردنی‌كێشه‌و ناكۆكیه‌كان هه‌یه. هه‌روه‌ها ئاماده‌یی هۆش و بیركردنه‌وه‌یه‌كه‌كه‌جوان له‌به‌ره‌نجامه‌كانی‌پشت گوێ‌خستنی گفتوگۆ و ته‌قینه‌وه‌ی‌كێشه‌كان و ململانێ‌توند و هه‌ندێ‌جار خوێناوی‌و وێرانكاره‌كان تێگه‌یشتووه، له‌و روانگه‌شه‌وه‌لێپرسراوێتی‌نیشتمانی‌و ئه‌خلاقی‌و سیاسی و ئینسانی‌و ئاینی‌له‌ئه‌ستۆ ده‌گرێت و، هه‌وڵده‌دات كێشه‌كان بكات به‌ته‌حه‌دایه‌كی‌هاوبه‌ش له‌به‌رده‌م لایه‌ن و هێزه‌جیاوازه‌كان ، به‌مه‌به‌ستی‌دروست كردنی‌زه‌مینه‌و رۆحیه‌تێكی‌هاوبه‌ش بۆ روبه‌ڕوو بوونه‌وه‌یان .
گه‌ر له‌م سۆنگه‌شه‌وه‌سه‌یری‌گفتوگۆمان كرد به‌ئاسانی‌بێ‌ناوه‌ڕۆك بوونی‌هه‌ندێ‌بانگه‌شه‌ی‌گفتوگۆمان له‌لایه‌ن هه‌ندێ‌كه‌س و ده‌سه‌ڵات و رژێمه‌وه، بۆ ده‌رده‌كه‌وێت ، كه‌به‌ناهه‌ق و بۆ چه‌واشه‌كردن و به‌مه‌به‌ستی‌سیمای‌خۆجوانكردن یاخود خۆ ڕزگاركردن له‌قه‌یرانێكی‌قوڵ‌داوای‌ده‌كات و میدیای‌بۆ ده‌خاته‌گه‌ڕ و ده‌هۆڵی‌بۆ ده‌كوتێت .
له‌وێنه‌ی‌بانگه‌شه‌ی‌رژێمی کۆماری ئیسلامی ئێران، رژێمێك بڕوای‌راسته‌قینه‌ی‌به‌فره‌یی و دیموكراسی و ژیانی‌ده‌ستوری‌و مافی‌خه‌ڵك له‌فه‌رمانڕه‌وایی كردن و چاودێری‌كردن و لێپرسینه‌وه‌نه‌بێت ، وه‌رێزیكی‌قوڵی‌جیاوازیه‌كانی‌ناو كۆمه‌ڵگا و ناسنامه‌جیاوازه‌كانی‌نه‌گرێت‌و ، بواری‌گوزارشت له‌خۆدانه‌وه‌یه‌كی‌ئازادی‌بۆ نه‌ڕه‌خساندبن ، وه‌مافی‌بوون و چالاكی‌و ئازادی‌هێز و ته‌وژمه‌كانی‌به‌فه‌رمی‌نه‌ناسیبێت ، چۆن ده‌توانێت خاوه‌ندارێتی‌له‌گفتوگۆیه‌كی‌شارستانی‌و قوڵ‌و ناوه‌ڕۆكدار بكات ؟ هێزێك بڕوای‌به‌گفتوگۆ هه‌بێت وه‌ك به‌هاومیكانیزم و رێباز و شێواز ، خزمه‌ت به‌قوڵكردنه‌وه‌ی‌ئه‌و مانایانه‌ی‌سه‌ره‌وه‌ده‌كات و باوه‌ڕی‌به‌به‌كارهێنانی‌هێز و توند و تیژی‌له‌ژیانی‌سیاسیدا نی‌یه، هه‌ر بۆیه‌هێز و ده‌سه‌ڵاتێك ته‌نها ئه‌وه‌نده‌ئاماده‌ی‌گفتوگۆ بێت كه‌له‌ته‌نگژه‌یه‌كی‌خنكێنه‌ر به‌رواڵه‌ت رزگاری‌بێت ، یاخود له‌پاڵ‌گفتوگۆكردندا ئه‌ڵته‌رناتیڤی‌به‌كارهێنانی‌هێزی‌هه‌بێت و تاسه‌ر له‌گه‌ڵ‌رێكاره‌ئاشتیخوازانه‌كان نه‌ڕوا و به‌دیلی‌گفتوگۆ به‌خودی‌گفتوگۆ یاخود رێكاره‌مه‌ده‌نیه‌كانی‌خه‌بات نه‌زانێت ، ناتوانێت له‌گه‌ڵ‌هه‌ڵبڕینی دروشمی‌گفتوگۆ تاسه‌ر راستگۆ و وه‌فادار بێت .
هه‌ربۆیه‌ئه‌و هێزانه‌ی‌گفتوگۆ ده‌كه‌ن و بڕوایان به‌كات كوشتن و ده‌ستی‌ده‌ستی‌پێ‌كردن و بڕوبیانو و پێ‌گرتن و ساده‌كردنه‌وه‌ی‌كێشه‌كان و مامه‌ڵه‌ی‌كه‌رنه‌ڤاڵیانه‌له‌گه‌ڵ‌گفتوگۆدا هه‌یه، به‌گفتوگۆ خواز له‌قه‌ڵه‌م نادرێن . له‌لایه‌كی‌تره‌وه‌ئاماده‌بوون بۆ گفتوگۆ به‌مه‌به‌ستی‌چاره‌سه‌ر كردنی‌كێشه‌و ناكۆكیه‌كان نه‌ك هه‌ر لاوازی‌نیه، به‌ڵكو ئاماژه‌یه‌بۆ به‌هێزی‌ئه‌خلاقی‌و متمانه‌به‌خۆبوون و ره‌وایه‌تی‌داخوازیه‌كان و به‌پێویست زانینی‌چاره‌سه‌ره‌كان هه‌روه‌ها بڕوابوونه‌به‌ئاشتی‌كۆمه‌ڵایه‌تی‌و مافی‌هاوڵاتیان له‌ژیانێكی‌ئاشتیانه‌ی‌دور له‌ترس و تۆقاندن ، هه‌ر بۆیه‌ئه‌و كه‌س و لایه‌نه‌ی‌ده‌چێته‌گفتوگۆوه‌وازی‌له‌داخوازیه‌كانی‌خۆی‌نه‌هێناوه‌و خۆی‌به‌ده‌سته‌وه‌نه‌داوه، به‌ڵكو ته‌نها ئه‌وه‌نده‌یه، رێگایه‌كی‌مه‌ده‌نی‌و ئاشتیخوازانه‌و عه‌قڵانی‌بۆ گه‌یشتن به‌ئامانجه‌كانی‌گرتۆته‌به‌ر .
ســێهه‌م : سێهه‌م خاڵ‌ئه‌وه‌یه‌ئێمه‌بۆیه‌گفتوگۆ ده‌كه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی‌به‌چاره‌سه‌رێكی‌هاوبه‌ش بۆ قه‌یران و كێشه‌كان بگه‌ین ، ئه‌ویش له‌و سۆنگه‌وه‌كه‌كۆمه‌ڵگا هێز و لایه‌ن و به‌رژه‌وه‌ندی‌جیاواز له‌خۆ ده‌گرێت‌و، ئاشتی‌و ئاسایش و پێشكه‌وتنیش وا له‌گره‌وی‌هاوكاری‌كردنیان له‌گه‌ڵ‌یه‌كتردا . ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌ه‌ده‌خوازێت هێزه‌كان له‌هه‌موو ئه‌و كات‌و شوێنانه‌ی‌پێویسته‌‌و به‌رژه‌وه‌ندی‌گشتی‌ده‌یخوازێت ، لێپرسراوێتی‌هاوبه‌ش له‌ئه‌ستۆ بگرن و له‌سه‌ر بناغه‌ی‌ئه‌وه‌ش هاوكار و هاریكاری‌یه‌كتر بن ، یه‌كێ‌له‌و كاتانه‌ش كه‌له‌ئه‌ستۆ گرتنی‌لێپرسراوێتی‌هاوبه‌ش ده‌خوازێت ، كاتی‌سه‌رهه‌ڵدانی‌كێشه‌و ناكۆكی‌و قه‌یرانه‌كانه. ئه‌و كێشه‌و قه‌یرانانه‌ی‌كۆمه‌ڵگا له‌هه‌ندێ‌روه‌وه‌ده‌خاته‌حاڵه‌تی‌له‌ناكاو ، یاخود لانی‌كه‌م دۆخێكی‌نائاسایی یه‌وه، دۆخی‌سروشتی‌و ئاسایی ئه‌وه‌یه‌هێز و ته‌وژمه‌كانی‌كۆمه‌ڵگایه‌ك له‌گه‌ڵ‌یه‌كدا كۆك بن‌و كێ‌بڕكێ‌ی‌مه‌ده‌نی‌بكه‌ن و به‌هه‌مووشیانه‌وه‌له‌خه‌می‌پێشخستن و گه‌شه‌پێدانی‌كۆمه‌ڵدا بن ، كاتێك په‌یوه‌ندی‌ئه‌م هێًزانه‌تێك ده‌چێت ، وه‌كۆمه‌وڵێك كێشه‌یه‌خه‌ی‌كۆمه‌ڵگا ده‌گرێت و، جومگه‌جیاوازه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی‌سروشتی‌كار ناكه‌ن و ، ئه‌ركه‌كانیان جێ‌به‌جێ‌ناكه‌ن ، دۆخێكی‌ناسروشتی‌دێنه‌كایه‌وه، ئه‌وه‌ش به‌خه‌مه‌وه‌بوونی‌هه‌مووان و كاری‌هاوبه‌شی ده‌وێت ، بایه‌خی‌گه‌یشتن به‌دید و چاره‌سه‌ری‌هاوبه‌ش له‌وه‌دایه‌كه‌ده‌توانرێت چاره‌سه‌رێكی‌ریشه‌یی بۆ كێشه‌كان بدۆزرێته‌وه، ترسی ئه‌وه‌نامێنێ‌ناڕازی‌بوونی‌لایه‌نێك و هه‌ست كردن به‌مه‌غدوری‌و سته‌م لێچوویی و په‌راوێز خستن ، سه‌رله‌نوێ‌فو به‌پشكۆی‌ناو ژیله‌مۆی‌كێشه‌كاندا بكاته‌وه‌و بڵێسه‌یان به‌رز بكاته‌وه. چونكه‌جێگره‌وه( بدیل)ی‌چاره‌سه‌ری‌هاوبه‌ش سه‌پاندنی‌چاره‌سه‌ری‌تاك لایه‌ن و هه‌ژمونی‌هێزه‌باڵاده‌سته‌كان و ، حساب نه‌كردن بۆ دید و بۆچوونه‌جیاوازه‌كانه. له‌و حاڵه‌ته‌شدا چاره‌سه‌ره‌كان هه‌میشه‌یی و قوڵ‌نابن‌و سه‌رچاوه‌ی‌نائارامیه‌كان وشك ناكه‌ن .
یه‌كێ‌له‌بایه‌خه‌كانی‌گه‌یشتن به‌چاره‌سه‌ری‌هاوبه‌ش ئه‌وه‌یه‌هه‌موو لایه‌نه‌كان خۆیان به‌خاوه‌نی‌رێكه‌وتنه‌كه‌ده‌زانن و به‌په‌رۆشه‌وه‌له‌هه‌وڵًی‌جێ‌به‌جێ‌كردنیدا ده‌بن ، به‌حوكمی‌ئه‌وه‌ی‌به‌به‌رهه‌می‌ره‌نج و هه‌وڵی‌هاوبه‌شی‌خۆیانی‌ده‌زانن و ، له‌گه‌ڵاڵه‌كردنیشیدا ره‌چاوی‌دید و به‌رژه‌وه‌ندیه‌جیاوازه‌كانی‌تێدا كراوه. ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌ده‌گه‌یه‌نێت كه‌رێكه‌وتن و پێكهاتن له‌گفتوگۆی‌راسته‌قینه‌دا یه‌كسان ده‌بێت به‌گه‌یشتن به‌چاره‌سه‌ری‌هاوبه‌ش ، به‌مانایه‌كی‌تر هه‌ر رێكه‌وتنێكی‌نێوان لایه‌نه‌كان ئه‌گه‌ر گه‌یشتن به‌چاره‌سه‌ری‌هاوبه‌ش له‌خۆ نه‌گرێت ، وه‌مه‌به‌ستی‌جه‌وهه‌ری‌تێدا چاره‌سه‌ر كردنی‌هۆكاری‌كێشه‌كان نه‌بێت ، ئه‌وه‌ته‌نها له‌رواڵه‌تدا رێكه‌وتنه، ده‌نا جگه‌له‌سات و سه‌ودایه‌كی‌سیاسی و ، چاره‌سه‌ر كردنی‌ده‌رهاویشته‌ی‌كێشه‌كان و هه‌ندێ‌ده‌سكه‌وتی‌حزبی و گروپی هیچی تر نی‌یه‌و گوزارش له‌چاره‌سه‌رێكی‌راسته‌قینه‌ی‌كێشه‌كان ناكات . له‌رویه‌كی‌تره‌وه‌گه‌یشتن به‌چاره‌سه‌ری‌هاوبه‌ش واتای‌لێپرسراوێتی‌پیاده‌كردنی‌هاوبه‌ش ناگه‌یه‌نێت ، بۆ نمونه‌ده‌كرێت ئۆپۆزیسیۆن له‌گه‌ڵ‌هێزه‌حوكمڕانه‌كاندا بگات به‌چاره‌سه‌رێكی‌هاوبه‌ش ، به‌ڵام به‌شداری‌له‌حكومه‌تدا نه‌كات ، لێره‌دا پیاده‌كردنه‌كه‌ده‌بێت به‌ئه‌رك و پابه‌ندی‌لایه‌ك و لایه‌كه‌ی‌تر له‌رێ‌ی‌پشتیوانی‌لێكردن و یارمه‌تی‌دان و چاودێری‌و راست كردنه‌وه‌و هاندان و ره‌خنه‌لێ گرتن و فشاری‌مه‌ده‌نی‌یه‌وه، ئه‌ركه‌هاوبه‌شه‌كانی‌له‌په‌یوه‌ندی‌به‌پیاده‌كردنی ناوه‌ڕۆكی چاره‌سه‌ره‌هاوبه‌شه‌كه‌به‌جێ‌ده‌كات .ئێستا روون بۆوه‌ئێمه‌بۆچی‌گفتوگۆ ده‌كه‌ین.
ناوەرۆکی ئەم بابەتە را و تێبینی نووسەرە و ماڵپەڕی کوردستان میدیا لێی بەرپرسیار نیە
دیاره‌گفتوگۆ شێوازێكی‌دیاریكراوی‌مامه‌ڵه‌كردنه‌له‌گه‌ڵ‌كێشه‌‌و جیاوازی‌و ناكۆكیه‌كان و چاره‌سه‌ر كردنیان . به‌تایبه‌تیش گفتوگۆی‌سیاسی، كه‌به‌شێوه‌یه‌كی‌گشتی‌به‌ره‌نجامی‌بوونی‌كێشه‌و كێشمه‌كێشی سیاسی یه‌گه‌ر بشگه‌ڕێینه‌وه‌بۆ ئه‌و سه‌رچاوه‌زانستیانه‌ی‌قسه‌له‌سه‌ر گفتوگۆ وه‌ك بابه‌تێكی‌زانستی‌ده‌كه‌ن‌و، واقعی‌سیاسی و ئه‌زمونی‌گفتوگۆ ئه‌نجام دراوه‌كانیش بخوێنینه‌وه‌و شی بكه‌ینه‌وه، ئێمه‌له‌روانگه‌ی‌چه‌ند قه‌ناعه‌تێكی‌دیاریكراوه‌وه‌گفتوگۆ ده‌كه‌ین ، به‌كورتی‌له‌خواره‌وه‌له‌دووتوێ‌ی(٣)سێ‌خاڵدا ئاماژه‌یان پێ‌ده‌كه‌ین :
یه‌كه‌م : واقیعێك هه‌یه‌دووچاری‌كێشه‌و گرفت بووه‌و لێ ی‌ناڕازین و ده‌مانه‌وێت بیگۆڕین و گۆڕانكاری‌تێدا بكه‌ین ، چونكه‌ئه‌گه‌ر له‌واقیعه‌سیاسی و ئابوری‌و كۆمه‌ڵایه‌تی‌یه‌كان و ، په‌یوه‌ندی‌نێوان هێز و ته‌وژمه‌كان رازی‌بین و ، ته‌ندروست و بێ‌كێشه‌بن ، یاخود كێشه‌ی‌وایان نه‌بێت كار له‌سه‌ر جۆری‌په‌یوه‌ندی‌یه‌كان و به‌ڕێوه‌چوونی‌كاروباره‌كان بكات ، ئه‌و كاته‌پێویستیمان به‌گفتوگۆی‌سیاسی نابێت . چونكه‌دام و ده‌زگا و چوارچێوه‌ده‌ستوری‌‌و یاسایی و سیاسی و فكری‌و كۆمه‌ڵایه‌تی‌یه‌كان ، شایسته‌و كارایی ئه‌وه‌یان تێدا ده‌بێت ئاراسته‌یه‌كی‌ته‌ندروست به‌كۆمه‌ڵگا بده‌ن و مامه‌ڵه‌یه‌كی‌ته‌ندروستیش له‌گه‌ڵ‌كێشه‌و ده‌رهاویشته‌كان بكه‌ن و، هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌چاره‌یان بكه‌ن و نه‌هێڵن كه‌ڵه‌كه‌و قوڵببنه‌وه‌و ، سه‌ره‌نجام ببن به‌قه‌یران و ئاسه‌واری‌خراپ به‌سه‌ر ژیانی‌سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی‌و ئابوریدا به‌جێ‌بهێڵن . لێره‌شدا مه‌رج نیه‌لایه‌نه‌كانی‌گفتوگۆكار‌و ئه‌و هێزانه‌ی‌به‌شداری‌گفتوگۆ ده‌كه‌ن، به‌هه‌مان ئه‌ندازه‌و وه‌ك یه‌ك له‌واقیعه‌كه‌ناڕازی‌بن .
چونكه‌هێزه‌كان له‌دیدگای‌جیاواز و به‌گوێره‌ی‌پێوه‌ر و مه‌رجه‌عیه‌تی‌جیاواز سه‌یری‌واقیع ده‌كه‌ن و وێنای‌ده‌كێشن . بۆ نموونه‌ئۆپۆزیسیۆن و لایه‌نه‌حوكومڕانه‌كان بۆچوون و هه‌ڵسه‌نگاندن‌و داوه‌ری‌هاویه‌كیان بۆ واقیع و دیمه‌نه‌كانی‌نیه. ده‌كرێت هه‌ندێ‌كه‌س و لایه‌ن له‌واقیعێكی‌دیاریكراو سودمه‌ند بن ، یاخود له‌به‌ره‌نجامی‌خوێندنه‌وه‌یه‌كی‌دیاریكراو ده‌رك به‌خراپ و ناله‌باریه‌كانی‌وه‌ك ئه‌وه‌ی‌هه‌یه‌نه‌كه‌ن و ، پێیان وانه‌بێت پێویستی‌به‌گۆڕان و چاكسازی‌هه‌یه. به‌ڵام به‌پێچه‌وانه‌ی‌ئه‌مه‌وه‌هه‌ندێ‌كه‌س و لایه‌ن و توێژی‌تر هه‌ست ده‌كه‌ن له‌واقیعی‌یاو زیانمه‌ندن و ، ره‌وتی‌گشتی‌كۆمه‌ڵگا به‌پێچه‌وانه‌ی‌خواست و به‌رژه‌وه‌ندی‌و ئاواته‌كانی‌ئه‌وانه‌وه‌ده‌چێته‌پێش . لێره‌شه‌وه‌به‌رژه‌وه‌ندی‌خۆیان و كۆمه‌ڵگا له‌ده‌ست كاری‌كردنی‌ئه‌و واقیعه‌دا ده‌بیننه‌وه، كه‌ئه‌و هه‌ل و مه‌رجه‌ی‌لێ كه‌وتۆته‌وه، ئه‌وه‌ی‌لێره‌شدا جێ‌ی‌ئاماژه‌پێكردنه‌ئه‌وه‌یه‌كه‌رازی‌بوونی‌لایه‌نێك له‌واقیع ، یاخود لانی‌كه‌م وانه‌بینینی‌كه‌ببێته‌هۆی‌لێكه‌وتنه‌وه‌و سه‌رهه‌ڵدانی‌كێشه‌و قه‌یرانی‌راسته‌قینه‌بۆ حكومه‌ت و ده‌سه‌ڵات و هێزێكی‌باڵاده‌ست ، یه‌كسان نیه‌به‌بوونی‌واقیعێكی‌باش، یاخود پێویست نه‌بوونی‌گفتوگۆ . چونكه‌هه‌ر ئه‌و واقیعه‌ی‌ئه‌و به‌ناهه‌موار یاخود خراپی‌نابینێ، یاخود باوه‌ڕی‌به‌خراپی‌بارودۆخه‌كه‌هه‌یه‌و له‌سۆنگه‌ی‌درێژه‌دان به‌باڵاده‌ستی‌و به‌رژه‌وه‌ندی‌یه‌كانی‌خۆیه‌وه‌دان به‌و راستی‌یه‌دا نانێت و، وێنه‌كه‌وه‌ك ئه‌وه‌ی‌باوه‌ڕی‌پێیه‌تی‌نیشانی‌ده‌ره‌وه‌ی‌خۆی‌و كۆمه‌ڵگا و رای‌گشتی‌نادات ، ده‌شێ‌ببێته‌هۆی‌سه‌رهه‌ڵدانی‌چه‌ندین كێشه‌و، ناڕه‌زایه‌تیه‌كی‌جه‌ماوه‌ری‌به‌رفراوان و گیروگرفتی‌راسته‌قینه‌ی‌بۆ په‌یوه‌ندی‌نێوان هێزه‌كان دروست بكات‌وبێنه‌پێشه‌وه‌و ئه‌و په‌یوه‌ندی‌یانه‌دووچاری‌گرژی‌و ئاڵۆزی‌بكات‌و كۆمه‌ڵگا بخاته‌ژێر كاریگه‌ری‌خۆیه‌وه‌و شڵه‌قانی‌تێدا دروست ده‌كات .
هه‌ربۆیه‌دووباره‌خوێندنه‌وه‌ی(واقیع) و شی‌كردنه‌وه‌ی‌بۆ ره‌گه‌زه‌پێكهێنه‌ره‌كانی‌و ده‌ست نیشان كردنی‌ئاڵۆزی‌و كێشمه‌كێش و پرسیاره‌كانی‌ناوی، بایه‌خێكی‌گه‌وره‌یان هه‌یه .
هێزه‌باڵاده‌سته‌كان ئه‌وانه‌ی‌رۆڵی‌سه‌ره‌كیان له‌پێدانی‌مۆركێكی‌دیاریكراو به‌واقیع وئاراسته‌كردنی‌هه‌یه‌و بوون و مانه‌وه‌و هێزی‌خۆشیان به‌هه‌مان واقیعه‌وه‌گرێ‌داوه، له‌به‌رژه‌وه‌ندی‌ئێستا و دوارۆژی‌خۆیان و كۆمه‌ڵگا و ئاشتی‌كۆمه‌ڵایه‌تی‌دایه، له‌كاتی‌سه‌رهه‌ڵدانی‌كێشه‌كاندا خوێندنه‌وه‌یه‌كی‌نوێ‌و قوڵ‌و بابه‌تیانه‌یان بۆ واقیع‌و ئاڵۆزی‌و گۆڕانه‌كانی‌ناوی‌هه‌بێت . خوێندنه‌وه‌یه‌ك دور بێت له‌دیدی‌ئایدۆلۆژی‌و سیاسی و حزبی داخراو و رووكه‌ش .
چونكه‌خوێندنه‌وه‌یه‌كی‌له‌و جۆره‌و سه‌یر كردنی‌واقیع له‌ده‌لاقه‌ی‌هه‌ندێ‌به‌رژه‌وه‌ندی‌گروپی‌یه‌وه، یاخود ته‌نانه‌ت دیدێكی‌دیاریكراو بۆ به‌رژه‌وه‌ندی‌نه‌ته‌وه‌یی و خێرو خۆشی هاوڵاتیان و كۆمه‌ڵگا ، كه‌قابیلی‌پشكنین و هه‌ڵسه‌نگاندن و پێداچوونه‌وه‌نه‌بێت هێزه‌كان دووچاری‌بڕیار و هه‌ڵسه‌نگاندن و له‌پێشگرتنی‌سیاسه‌تی‌هه‌ڵه‌و كوشنده‌ده‌كات ، خوێندنه‌وه‌ی‌واقیع بۆ ئه‌وه‌ی‌له‌راستی‌یه‌وه‌نزیك بێت ده‌بێت زانستی‌و هه‌مه‌لایه‌نه‌بێت ، زانستی‌بێت بۆ ئه‌وه‌ی‌پێشه‌كی‌یه‌كانی‌بیركردنه‌وه‌و به‌ره‌نجامگیری‌لۆژیكی‌و راست بن و، حه‌ز و مه‌یلی‌شه‌خسی‌و گروپی‌و هه‌ندێ‌لێكدانه‌وه‌ی‌وه‌سفی‌تاكه‌كه‌سی روكه‌شی تێكه‌ڵ‌نه‌بێت و ، به‌مه‌ش به‌ره‌نجامگیری‌یه‌كان هه‌ڵه‌و ناته‌واو ده‌رنه‌چن . هه‌مه‌لایه‌نه‌ش بن ، چونكه‌پێداویستی‌یه‌كی‌زانستی‌بوون و بینینی‌دیمه‌نه‌كه‌یه‌له‌هه‌موو لاو گۆشه‌كانیه‌وه، وه‌ك ئه‌وه‌ی‌هه‌یه، نه‌ك وه‌ك ئه‌وه‌ی‌ده‌مانه‌وێت و حه‌زی‌پێ‌ده‌كه‌ین و ئاواتی‌پێ‌ده‌خوازین . كه‌ئه‌مه‌ی‌دواییان ده‌ردی‌كوشنده‌ی‌خوێندنه‌وه‌ی‌ئایدۆلۆژیانه‌و تێڕوانینی‌گروپیانه‌ی‌به‌رژه‌وه‌ندخوازانه‌ی‌به‌رته‌سكه‌و كۆمه‌ڵگای‌ئێمه‌ش له‌م روه‌وه‌باجی‌زۆری‌داوه .
به‌هه‌ند وه‌رگرتنی‌خوێندنه‌وه‌ی‌به‌رامبه‌ر و ته‌نانه‌ت دژیش له‌م نێوه‌نده‌دا، مه‌سه‌له‌یه‌كی‌گرنگه. چونكه‌جیاوازی‌خوێندنه‌وه‌و بینین و به‌ره‌نجامگیری‌یه‌كانی‌هێزێك ، نابێته‌ره‌نگدانه‌وه‌ی‌ده‌رخستنی‌تێڕوانینی‌كۆی‌كۆمه‌ڵگا و هێزه‌كانی. هێزێك باباڵاده‌ستیش بێت ، ئه‌گه‌ر نه‌توانێ‌باری‌سه‌رنج و بینینی‌خۆی‌بۆ واقیع بكاته‌باری‌سه‌رنجی‌به‌رامبه‌ر و قه‌ناعه‌تی‌پێ‌بكات ، نابێت خوێندنه‌وه‌و بۆچوونی‌ئه‌و به‌نادیده‌بگرێت و له‌حساباتی‌سیاسی و كارگێڕی‌و دارایی و ئابوری‌و سیاسی و میدیایی خۆیدا پشت گوێ‌ی‌بخات بیكاته‌ده‌ره‌وه، بۆیه‌بۆ پێویست بوونی‌گفتوگۆ و په‌رۆشی بۆ چاره‌سه‌ر كردنی‌كێشه‌كان ، ئه‌وه‌نده‌به‌سه‌كه‌به‌شێ‌له‌هێزه‌كان و كۆمه‌ڵگا ، ناڕازی‌و توڕه‌بن و ، خواستی‌ده‌ستكاری‌كردنی‌واقیعی‌له‌ئارادا بوو یان هه‌بێت . ئه‌ركی‌لایه‌نی‌دووه‌می‌هاوكێشه‌كه‌ش كه‌زۆرجار هێز و نوخبه‌ده‌سه‌ڵاتداره‌كانن، جوان گوێ‌بگرن و بكه‌ونه‌گفتوگۆ له‌گه‌ڵیاندا و وه‌ك هاوبه‌ش مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ‌بكه‌ن و خودی‌ئه‌وه‌ش بكه‌نه‌ده‌رفه‌تێكی‌تری‌به‌خۆداچونه‌وه‌و دوباره‌ته‌ته‌ڵه‌كردن‌وهه‌ڵسه‌نگاندنه‌وه‌ی‌خوێندنه‌وه‌و وێنا و پرسیار و چاره‌سه‌ر و سیاسه‌ت‌و نه‌خشه‌ومامه‌ڵه‌كانیان .
دووه‌م : خاڵی‌دووه‌م هێزه‌كان بۆیه‌ئاماده‌ن گفتوگۆ له‌گه‌ڵ‌یه‌كدا بكه‌ن چونكه‌بڕوایان به‌قسه‌كردن له‌گه‌ڵ‌یه‌ك‌و گرتنه‌پێشی رێگا و رێكاری‌ئاشتیخوازانه‌له‌گه‌ڵ‌یه‌كتر و له‌مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ‌كێشه‌كاندا هه‌یه. ئه‌وه‌روونه‌كه‌ئه‌گه‌ر هێزه‌كان ، یاخود به‌شێ‌له‌وان ، بڕوایان به‌بوونی‌ره‌وایه‌تی‌یه‌كتر نه‌بێت‌و، مه‌یلی‌له‌ره‌گ ده‌ركێشانی‌یه‌كتر و ره‌تكردنه‌وه‌یان تێدا به‌هێز بێت و ، باوه‌ڕیان به‌به‌یه‌كه‌وه‌ژیانی‌ئاشتیخوازانه‌و كێ‌بڕكێ‌ی‌مه‌ده‌نی‌نه‌بێت، یاخود لاواز بێت ، ئه‌وه‌به‌سروشتی‌حاڵ‌ئاماده‌ی‌گفتوگۆكان نابن، یاخود ئاماده‌ده‌بن به‌ڵام نه‌ك به‌نیاز و مه‌به‌ستی‌گه‌یشتن به‌دید و چاره‌سه‌ری‌هاوبه‌ش بۆ كێشه‌كان ، به‌ڵكو بۆ سود وه‌رگرتن له‌ناو و روپۆشی گفتوگۆ بۆ هێنانه‌دی‌هه‌ندێ‌مه‌رامی‌سیاسی تری‌تایبه‌ت .
گفتوگۆی‌سیاسی كاتێك سه‌ركه‌وتوو ده‌بێت ، كه‌زه‌مینه‌ی‌فكری‌له‌بار هه‌بێت و, هێزه‌كان قه‌ناعه‌تێكی‌فكرییان به‌گفتوگۆ وه‌ك شێوازێكی‌عه‌قڵانی‌و مه‌ده‌نی‌بۆ مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ‌كێشه‌و ناكۆكیه‌كان و كۆتایی پێكهێنان و چاره‌سه‌ركردنیان به‌هێز بێت . هه‌ر بۆیه‌گفتوگۆ پێش ئه‌وه‌ی‌ناوێك بێت و له‌هه‌ندێ‌كۆبوونه‌وه‌و دانیشتن بنرێت ، قه‌ناعه‌تێكی‌فكری‌و رۆح و هه‌ناسه‌یه، ئاماژه‌یه‌به‌زه‌هنیه‌تێكی‌ئاشتیخواز و نه‌رم و چاره‌سه‌ر خواز ، كه‌توانای‌په‌یوه‌ندی‌دروست كردنی‌له‌گه‌ڵ‌به‌رامبه‌ر و هاوكاری‌كردن له‌گه‌ڵیدا بۆ چاره‌سه‌ر كردنی‌كێشه‌و ناكۆكیه‌كان هه‌یه. هه‌روه‌ها ئاماده‌یی هۆش و بیركردنه‌وه‌یه‌كه‌كه‌جوان له‌به‌ره‌نجامه‌كانی‌پشت گوێ‌خستنی گفتوگۆ و ته‌قینه‌وه‌ی‌كێشه‌كان و ململانێ‌توند و هه‌ندێ‌جار خوێناوی‌و وێرانكاره‌كان تێگه‌یشتووه، له‌و روانگه‌شه‌وه‌لێپرسراوێتی‌نیشتمانی‌و ئه‌خلاقی‌و سیاسی و ئینسانی‌و ئاینی‌له‌ئه‌ستۆ ده‌گرێت و، هه‌وڵده‌دات كێشه‌كان بكات به‌ته‌حه‌دایه‌كی‌هاوبه‌ش له‌به‌رده‌م لایه‌ن و هێزه‌جیاوازه‌كان ، به‌مه‌به‌ستی‌دروست كردنی‌زه‌مینه‌و رۆحیه‌تێكی‌هاوبه‌ش بۆ روبه‌ڕوو بوونه‌وه‌یان .
گه‌ر له‌م سۆنگه‌شه‌وه‌سه‌یری‌گفتوگۆمان كرد به‌ئاسانی‌بێ‌ناوه‌ڕۆك بوونی‌هه‌ندێ‌بانگه‌شه‌ی‌گفتوگۆمان له‌لایه‌ن هه‌ندێ‌كه‌س و ده‌سه‌ڵات و رژێمه‌وه، بۆ ده‌رده‌كه‌وێت ، كه‌به‌ناهه‌ق و بۆ چه‌واشه‌كردن و به‌مه‌به‌ستی‌سیمای‌خۆجوانكردن یاخود خۆ ڕزگاركردن له‌قه‌یرانێكی‌قوڵ‌داوای‌ده‌كات و میدیای‌بۆ ده‌خاته‌گه‌ڕ و ده‌هۆڵی‌بۆ ده‌كوتێت .
له‌وێنه‌ی‌بانگه‌شه‌ی‌رژێمی کۆماری ئیسلامی ئێران، رژێمێك بڕوای‌راسته‌قینه‌ی‌به‌فره‌یی و دیموكراسی و ژیانی‌ده‌ستوری‌و مافی‌خه‌ڵك له‌فه‌رمانڕه‌وایی كردن و چاودێری‌كردن و لێپرسینه‌وه‌نه‌بێت ، وه‌رێزیكی‌قوڵی‌جیاوازیه‌كانی‌ناو كۆمه‌ڵگا و ناسنامه‌جیاوازه‌كانی‌نه‌گرێت‌و ، بواری‌گوزارشت له‌خۆدانه‌وه‌یه‌كی‌ئازادی‌بۆ نه‌ڕه‌خساندبن ، وه‌مافی‌بوون و چالاكی‌و ئازادی‌هێز و ته‌وژمه‌كانی‌به‌فه‌رمی‌نه‌ناسیبێت ، چۆن ده‌توانێت خاوه‌ندارێتی‌له‌گفتوگۆیه‌كی‌شارستانی‌و قوڵ‌و ناوه‌ڕۆكدار بكات ؟ هێزێك بڕوای‌به‌گفتوگۆ هه‌بێت وه‌ك به‌هاومیكانیزم و رێباز و شێواز ، خزمه‌ت به‌قوڵكردنه‌وه‌ی‌ئه‌و مانایانه‌ی‌سه‌ره‌وه‌ده‌كات و باوه‌ڕی‌به‌به‌كارهێنانی‌هێز و توند و تیژی‌له‌ژیانی‌سیاسیدا نی‌یه، هه‌ر بۆیه‌هێز و ده‌سه‌ڵاتێك ته‌نها ئه‌وه‌نده‌ئاماده‌ی‌گفتوگۆ بێت كه‌له‌ته‌نگژه‌یه‌كی‌خنكێنه‌ر به‌رواڵه‌ت رزگاری‌بێت ، یاخود له‌پاڵ‌گفتوگۆكردندا ئه‌ڵته‌رناتیڤی‌به‌كارهێنانی‌هێزی‌هه‌بێت و تاسه‌ر له‌گه‌ڵ‌رێكاره‌ئاشتیخوازانه‌كان نه‌ڕوا و به‌دیلی‌گفتوگۆ به‌خودی‌گفتوگۆ یاخود رێكاره‌مه‌ده‌نیه‌كانی‌خه‌بات نه‌زانێت ، ناتوانێت له‌گه‌ڵ‌هه‌ڵبڕینی دروشمی‌گفتوگۆ تاسه‌ر راستگۆ و وه‌فادار بێت .
هه‌ربۆیه‌ئه‌و هێزانه‌ی‌گفتوگۆ ده‌كه‌ن و بڕوایان به‌كات كوشتن و ده‌ستی‌ده‌ستی‌پێ‌كردن و بڕوبیانو و پێ‌گرتن و ساده‌كردنه‌وه‌ی‌كێشه‌كان و مامه‌ڵه‌ی‌كه‌رنه‌ڤاڵیانه‌له‌گه‌ڵ‌گفتوگۆدا هه‌یه، به‌گفتوگۆ خواز له‌قه‌ڵه‌م نادرێن . له‌لایه‌كی‌تره‌وه‌ئاماده‌بوون بۆ گفتوگۆ به‌مه‌به‌ستی‌چاره‌سه‌ر كردنی‌كێشه‌و ناكۆكیه‌كان نه‌ك هه‌ر لاوازی‌نیه، به‌ڵكو ئاماژه‌یه‌بۆ به‌هێزی‌ئه‌خلاقی‌و متمانه‌به‌خۆبوون و ره‌وایه‌تی‌داخوازیه‌كان و به‌پێویست زانینی‌چاره‌سه‌ره‌كان هه‌روه‌ها بڕوابوونه‌به‌ئاشتی‌كۆمه‌ڵایه‌تی‌و مافی‌هاوڵاتیان له‌ژیانێكی‌ئاشتیانه‌ی‌دور له‌ترس و تۆقاندن ، هه‌ر بۆیه‌ئه‌و كه‌س و لایه‌نه‌ی‌ده‌چێته‌گفتوگۆوه‌وازی‌له‌داخوازیه‌كانی‌خۆی‌نه‌هێناوه‌و خۆی‌به‌ده‌سته‌وه‌نه‌داوه، به‌ڵكو ته‌نها ئه‌وه‌نده‌یه، رێگایه‌كی‌مه‌ده‌نی‌و ئاشتیخوازانه‌و عه‌قڵانی‌بۆ گه‌یشتن به‌ئامانجه‌كانی‌گرتۆته‌به‌ر .
ســێهه‌م : سێهه‌م خاڵ‌ئه‌وه‌یه‌ئێمه‌بۆیه‌گفتوگۆ ده‌كه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی‌به‌چاره‌سه‌رێكی‌هاوبه‌ش بۆ قه‌یران و كێشه‌كان بگه‌ین ، ئه‌ویش له‌و سۆنگه‌وه‌كه‌كۆمه‌ڵگا هێز و لایه‌ن و به‌رژه‌وه‌ندی‌جیاواز له‌خۆ ده‌گرێت‌و، ئاشتی‌و ئاسایش و پێشكه‌وتنیش وا له‌گره‌وی‌هاوكاری‌كردنیان له‌گه‌ڵ‌یه‌كتردا . ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌ه‌ده‌خوازێت هێزه‌كان له‌هه‌موو ئه‌و كات‌و شوێنانه‌ی‌پێویسته‌‌و به‌رژه‌وه‌ندی‌گشتی‌ده‌یخوازێت ، لێپرسراوێتی‌هاوبه‌ش له‌ئه‌ستۆ بگرن و له‌سه‌ر بناغه‌ی‌ئه‌وه‌ش هاوكار و هاریكاری‌یه‌كتر بن ، یه‌كێ‌له‌و كاتانه‌ش كه‌له‌ئه‌ستۆ گرتنی‌لێپرسراوێتی‌هاوبه‌ش ده‌خوازێت ، كاتی‌سه‌رهه‌ڵدانی‌كێشه‌و ناكۆكی‌و قه‌یرانه‌كانه. ئه‌و كێشه‌و قه‌یرانانه‌ی‌كۆمه‌ڵگا له‌هه‌ندێ‌روه‌وه‌ده‌خاته‌حاڵه‌تی‌له‌ناكاو ، یاخود لانی‌كه‌م دۆخێكی‌نائاسایی یه‌وه، دۆخی‌سروشتی‌و ئاسایی ئه‌وه‌یه‌هێز و ته‌وژمه‌كانی‌كۆمه‌ڵگایه‌ك له‌گه‌ڵ‌یه‌كدا كۆك بن‌و كێ‌بڕكێ‌ی‌مه‌ده‌نی‌بكه‌ن و به‌هه‌مووشیانه‌وه‌له‌خه‌می‌پێشخستن و گه‌شه‌پێدانی‌كۆمه‌ڵدا بن ، كاتێك په‌یوه‌ندی‌ئه‌م هێًزانه‌تێك ده‌چێت ، وه‌كۆمه‌وڵێك كێشه‌یه‌خه‌ی‌كۆمه‌ڵگا ده‌گرێت و، جومگه‌جیاوازه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی‌سروشتی‌كار ناكه‌ن و ، ئه‌ركه‌كانیان جێ‌به‌جێ‌ناكه‌ن ، دۆخێكی‌ناسروشتی‌دێنه‌كایه‌وه، ئه‌وه‌ش به‌خه‌مه‌وه‌بوونی‌هه‌مووان و كاری‌هاوبه‌شی ده‌وێت ، بایه‌خی‌گه‌یشتن به‌دید و چاره‌سه‌ری‌هاوبه‌ش له‌وه‌دایه‌كه‌ده‌توانرێت چاره‌سه‌رێكی‌ریشه‌یی بۆ كێشه‌كان بدۆزرێته‌وه، ترسی ئه‌وه‌نامێنێ‌ناڕازی‌بوونی‌لایه‌نێك و هه‌ست كردن به‌مه‌غدوری‌و سته‌م لێچوویی و په‌راوێز خستن ، سه‌رله‌نوێ‌فو به‌پشكۆی‌ناو ژیله‌مۆی‌كێشه‌كاندا بكاته‌وه‌و بڵێسه‌یان به‌رز بكاته‌وه. چونكه‌جێگره‌وه( بدیل)ی‌چاره‌سه‌ری‌هاوبه‌ش سه‌پاندنی‌چاره‌سه‌ری‌تاك لایه‌ن و هه‌ژمونی‌هێزه‌باڵاده‌سته‌كان و ، حساب نه‌كردن بۆ دید و بۆچوونه‌جیاوازه‌كانه. له‌و حاڵه‌ته‌شدا چاره‌سه‌ره‌كان هه‌میشه‌یی و قوڵ‌نابن‌و سه‌رچاوه‌ی‌نائارامیه‌كان وشك ناكه‌ن .
یه‌كێ‌له‌بایه‌خه‌كانی‌گه‌یشتن به‌چاره‌سه‌ری‌هاوبه‌ش ئه‌وه‌یه‌هه‌موو لایه‌نه‌كان خۆیان به‌خاوه‌نی‌رێكه‌وتنه‌كه‌ده‌زانن و به‌په‌رۆشه‌وه‌له‌هه‌وڵًی‌جێ‌به‌جێ‌كردنیدا ده‌بن ، به‌حوكمی‌ئه‌وه‌ی‌به‌به‌رهه‌می‌ره‌نج و هه‌وڵی‌هاوبه‌شی‌خۆیانی‌ده‌زانن و ، له‌گه‌ڵاڵه‌كردنیشیدا ره‌چاوی‌دید و به‌رژه‌وه‌ندیه‌جیاوازه‌كانی‌تێدا كراوه. ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌ده‌گه‌یه‌نێت كه‌رێكه‌وتن و پێكهاتن له‌گفتوگۆی‌راسته‌قینه‌دا یه‌كسان ده‌بێت به‌گه‌یشتن به‌چاره‌سه‌ری‌هاوبه‌ش ، به‌مانایه‌كی‌تر هه‌ر رێكه‌وتنێكی‌نێوان لایه‌نه‌كان ئه‌گه‌ر گه‌یشتن به‌چاره‌سه‌ری‌هاوبه‌ش له‌خۆ نه‌گرێت ، وه‌مه‌به‌ستی‌جه‌وهه‌ری‌تێدا چاره‌سه‌ر كردنی‌هۆكاری‌كێشه‌كان نه‌بێت ، ئه‌وه‌ته‌نها له‌رواڵه‌تدا رێكه‌وتنه، ده‌نا جگه‌له‌سات و سه‌ودایه‌كی‌سیاسی و ، چاره‌سه‌ر كردنی‌ده‌رهاویشته‌ی‌كێشه‌كان و هه‌ندێ‌ده‌سكه‌وتی‌حزبی و گروپی هیچی تر نی‌یه‌و گوزارش له‌چاره‌سه‌رێكی‌راسته‌قینه‌ی‌كێشه‌كان ناكات . له‌رویه‌كی‌تره‌وه‌گه‌یشتن به‌چاره‌سه‌ری‌هاوبه‌ش واتای‌لێپرسراوێتی‌پیاده‌كردنی‌هاوبه‌ش ناگه‌یه‌نێت ، بۆ نمونه‌ده‌كرێت ئۆپۆزیسیۆن له‌گه‌ڵ‌هێزه‌حوكمڕانه‌كاندا بگات به‌چاره‌سه‌رێكی‌هاوبه‌ش ، به‌ڵام به‌شداری‌له‌حكومه‌تدا نه‌كات ، لێره‌دا پیاده‌كردنه‌كه‌ده‌بێت به‌ئه‌رك و پابه‌ندی‌لایه‌ك و لایه‌كه‌ی‌تر له‌رێ‌ی‌پشتیوانی‌لێكردن و یارمه‌تی‌دان و چاودێری‌و راست كردنه‌وه‌و هاندان و ره‌خنه‌لێ گرتن و فشاری‌مه‌ده‌نی‌یه‌وه، ئه‌ركه‌هاوبه‌شه‌كانی‌له‌په‌یوه‌ندی‌به‌پیاده‌كردنی ناوه‌ڕۆكی چاره‌سه‌ره‌هاوبه‌شه‌كه‌به‌جێ‌ده‌كات .ئێستا روون بۆوه‌ئێمه‌بۆچی‌گفتوگۆ ده‌كه‌ین.
ناوەرۆکی ئەم بابەتە را و تێبینی نووسەرە و ماڵپەڕی کوردستان میدیا لێی بەرپرسیار نیە
