ناسر ساڵحی‌ئەسڵ
ڕۆژی ١١ی ڕەشەمە هه‌ڵبژاردنەکانی خولی نوێی مەجلیسی شوڕای ئیسلامی و مەجلیسی خوبرەگانی ڕێبەری بەڕێوە دەچێت.
لە وڵاتانی ئازاد و دێموكڕاتیكدا به‌شداریكردن له هه‌ڵبژاردن، به مانای هاوبەشی له پروسه‌ی سیاسی و به‌رێوه‌بردنی وڵاتە. هەر بۆیە لەو وڵاتانەی بنەماكانی دێموكراسی تێدا پراكتیزە كراوە و خاوەن یاسای بنچینەیی دێموكراتیك و وڵامدەر بە خەڵكن و دەزگاكانی یاسادانان، بەڕێوەبەری و دادوەری لێك‌جیا و سەربەخۆن، نوێنەرانی دەزگای یاسادانان لە دۆخێكی ئازاد و دێموكراتیك و بەشداریی حیزب و ڕێكخراوەی جۆراوجۆردا، بە دەنگی ئازاد و نهێنی و ڕاستەوخۆی خەڵك هەڵدەبژیردرێن. لەو وڵاتانەدا چونكە "خەڵك" ڕەوایی بە دەسەڵات دەدەن و ڕۆڵ و نەخشیان لە حیزب و ڕێكخراوەدا هەیە، هەم ئەو كەسانەی مافی دەنگدانیان هەیە و هەم ئەو كەسانی مافی خۆ بەربژێركردنیان هەیە، لە كەشوهەوایەكی دێموكراتیكدا دەوری خۆیان دەبینن. بەڵام لە سیستەمی داخراو و ئیدئۆلوژیكی كۆماری ئیسلامیدا ئەو نیزامە لەلایەك ڕه‌وایی خۆی له ئاسمانه‌وه ده‌زانی و "خه‌ڵك" له ڕه‌واییدان به‌م سیستەمە هیچ ڕۆڵ و نه‌خشیكیان نییه، و لەلایەكی دیكەوە به‌شداریی له هه‌ڵبژاردن ته‌نیا به ئه‌ركی شه‌رعی، په‌یمان نۆیكردنه‌وه و ڕەواییدان به دەسەڵاتی وەلی فەقیهـ بۆ خەڵك دەزانێت!
سیستەمی كۆماری ئیسلامی بەهۆی ئەوەی دەسەڵاتدارەتیی ڕێژیم هیچ سنووریكی یاسایی بۆ حكوومەت‌كردن نییە و فراوانبوونی بەستێنی داموودەزگای ناوەندگەرا و سەروەریی ملهوڕانەیە، بۆیە ڕێژیم لە ماوەی دەسەڵاتدارەتیی خۆیدا، بۆ ڕەواییدان بە دەسەڵاتی نادێموكراتیك و دژەگەلیی خۆی، هەمێشە لە "هەڵبژاردن" كەڵكاژۆی ئەبزاری وەردەگرێت. شیکارییەکی پێویست:
یەكەم، پێكهاتەی ڕێژیمی كۆماری ئیسلامی، پێكهاتەیەكی ئیدئۆلوژیكی دۆگم و ئەمنییەتی-نیزامییە. لەو سیستەمە ئیدئولوژیكەدا، كەسێك بە ناوی وەلیی فەقیهـ لە سەرەوەی یاسایە و خۆی بە نوێنەری خودا لەسەر زەوی دەزانێ و هیچ دەزگایەكی یاسایی مافی لێپرسینەوەی لەو كەسە نییە. هەروەها بەپێی بنەما فكرییەكانی ویلایەتی موتڵەقەی فەقیهـ، ئەو سیستەمە باوەڕی بە پڕەنسیپەكانی هەڵبژاردن نییە. چونكە لەو نیزامە فکرییەدا دانانی ئیمام "ڕێبەر" كە كەسی یەكەم و بڕیاربەدەستی سەرەكییە لە دەستی خەڵكدا نییە. هەروەها لەو سیستەمەدا دەزگا ئەمنییەتی و نیزامییەكان لەلایەك دەسەڵاتێكی بەرفراوانی ئابووری، فەرهەنگی، كۆمەڵایەتی و سیاسییان هەیە و لەلایەكی دیكەوە بە كەلكوەرگرتن لەو ئامراز و دەسەڵاتە ڕۆڵ و نەخشیان لە توقاندن و ترساندن و ڕەشەكوژیی گەلانی ئێراندا هەیە.
هەروەها چونكە لە كۆماری ئیسلامیدا یاسای بنەڕەتیی مودیرن و ناوەندە دێموكراتیكەكان و چوارچیوەیەكی سیاسی- یاسایی بۆ بە دواداچوون بۆ ویست و داخوازییە نەتەوەیی و مەدەنییەکان نییە، لە چوارچێوەی ئەو سیستەمەدا مافە نەتەوایەتی-سیاسییەکانی گەلانی ئیران، مافە مەدەنییەكانی شارۆمەندان، مافی تاك و كۆمەڵی گەلانی ئێران سیستماتیك پێشیل كراوە. هەربۆیە هەركات نەتەوەیەك، یان ئیتنیك و ئایینزایەك لە ئێران داوای مافە سیاسی، مەدەنی و ئایینییە پێشیلكراوەكانیان كردوە، بە توندترین شێوە سەركوت كراون. ڕێژیم هەروەها هەر لە ساڵەكانی سەرەتای دامەزرانیدا هەموو حیزب و ڕێكخراوەكانی ئوپوزیسیونی بە هەڵوەشاوە و قەدەغە ڕاگەیاند و ئەندامانی ئەو حیزب و ڕێكخراوانەیان سەركوت كرد و لە درێژەی تەمەنیدا خۆیدا تەنانەت کەسانی جیابیری نێو بازنەی دەسەڵاتدارەتیی خۆشیان پەراوێز خست.
دووهەم، لە چوارچێوەی ئەم سیستمەدا هەڵاواردنی ئیدئولوژیك-یاسایی-گەندەڵی ڕمێنی هەیە. لەو سیستەمەدا گەلانی ئێران چ لە ئاستی گەشەی ئاسۆیی و چ لە ئاستی گەشەی ئەستوونیدا پەراویز خراون و لە مافی بەشداریی لە دەسەڵات و وەرگرتنی بەرپرسایەتیی بەرز بێبەش كراون. واتە لە بازنەی داخراوی كۆماری ئیسلامیدا گەلانی ئێران بە "خودی" و "ناخودی" دابەش كراون و خودییەكان لە گەندەڵی ڕێگەپێدراودا دەستیان بە سەر سەروەت و سامانی نەتەوەیی داگرتوە و لەو سۆنگەیەوە گەلانی ئیران چ لە ئاستی پەرەپێدانی ئابووری، فەرهەنگی و كۆمەڵایەتیدا و چ لە ئاستی بەشداری لە پروسەی سیاسی لە دەسەڵاتدا بێبەش كراون.
سێهەم، لە سیستەمی دەسەڵاتدارەتیی كۆماری ئیسلامیدا سێ دەسەڵاتە سەرەکییەکە دەستنێژن. لە پیكهاتەی كۆماری ئیسلامیدا هەم سەركۆمار و هەم سەرۆكی دەزگای دادوەری، لەلایەك دەستنێژی ڕێبەرین و لەلایەكی دیكەوە بەپێی یاسا کەسانی غەیرەشیعی، ژنان و پێڕەوانی ئایینزاكان لە خۆ بەربژیركردن بۆ سەركۆماری و بەربژیربوون بۆ سەرۆكی دەزگای دادوەری بێبەشن. هەروەها ئەگەرچی دەزگای یاسادانان لەو سیستەمەدا بەڕواڵەت سەربەخۆیە، بەڵام لە ڕاستیدا سەرۆکەکەی لەلایەن ڕێبەریی ڕێژیمەوە دادەنرێت. هەروەها هەموو بەربژێرەكان سەرەڕای ئیستعلام لە دەزگا ئەمنییەتییەكان دەبێ لە دوو پاڵوێنەی هەیئەتەكانی چاودێری لە دەزگای بەرێوەبەری لە وەزارەتی نێوخۆ و هەیئەتەكانی چاودێریی شوڕای نیگابان تێپەر بن. لەلایەكی دیكەوە به‌پێی به‌نده‌كانی ٩٣، ٩٤ و ٩٦ی یاسای بنه‌ڕه‌تی پەسەندكراوەكانی مەجلیس بۆ بوون بە یاسا دەبی هەم لە بواری ئایینییەوە و هەم لە بواری یاساییەوە بە پەسەندی ئەندامانی شوڕای نیگابان كە دیاریكراوی ڕیبەری ڕێژیمن بگات! تەنانەت ڕێبەری ده‌توانی بە ناوی حوكمی حكوومەتی پەسەندكراوەكانی مەجلیس هەڵوەشێنیتەوە! كەوابوو هه‌ڵبژاردن له وه‌ها سیستمێكدا جگە لە ڕه‌واییدان به ده‌سه‌ڵاتی سەرەڕۆی وه‌لیی فه‌قیهـ، هیچ مانایە دیكەی نییه. ئەوە جیا لەوەی بەشێکی هەرەزۆری ئەوانەی لە فیلتیرەکانی ڕێژیم بۆ بەربژێربوون دەرەچن، "خودی" و کەسانی دەستنێژ و تاقیکراوە بۆ خزمەت و سەرلەپێناویی ڕێژیمن.
هەر بەپێی ئەو تایبەتمەندییانەی باس كران، به‌شداریی له هه‌ڵبژاردنەکان و ده‌نگدان له سیستەمی داخراو و مافیایی كۆماری ئیسلامیدا قازانجەکەی هەمووی دەچێتە گیرفانی دەسەڵات و ناتوانێ سەرچاوەی هیچ گۆڕانکارییەک لە بەرژەوەندیی خەڵکدا بێت، چوبکی ئەم ڕێژیمە هیچ باوه‌ڕێكی به ئازادی، دێموكراسی، دەستاودەستكردنی دەسەڵات، ئازادیی حیزب و ڕێكخراو و بە تایبەت بە هه‌ڵبژاردنی شه‌فاف نییه. لەگەڵ ئەوەشدا کە زور جار خه‌ڵك به "نا" گوتن به لایەن یان باڵێك لە بەربژێرەكانی جێی باوه‌ڕی ڕێبه‌ری و دەنگدان بە باڵێكی دیكەی ڕێژیم، به تایبه‌ت له خولی شەشەمی مەجلیسی شوڕای ئیسلامی (١٣٧٨) ناره‌زایه‌تییان له شێوەی هه‌ڵبژاردن نادێموكراتیك لەو سیستەمە پێشان داوە، بەڵام چونكە كۆماری ئیسلامی، سیستەمێكی داخراو، مافیایی و نادێموكراتیكە و هەڵگری چاكسازیی نییە، ئەو هەوڵدانەی خەڵكی ئێران بێ‌ئاکام مایەوە و تەنیا بووە هۆی بەفیڕۆدانی هێز و وزەی ئێعترازیی كۆمەڵگە.
ئێستا پاش شۆڕشی ژینا کە ڕێژیم به قوناغیكی هه‌ستیاردا تێ‌دەپەڕێ و لەگەڵ زۆر قەیرانی سیاسیی نێوخۆیی و نێودەوڵەتی بەرەووڕوو بۆتەوە؛ كەلێنی سیاسی-كۆمەڵایەتیی نێوان كۆماری ئیسلامی و گەلانی ئیران بەرینتر لە هەموو کاتێکە. هەروەها فاكتەرەكانی دیكەی وەك: دۆخی ناله‌باری ئابووری، بەردەوامیی گەندەڵی، ململانه‌ی جیددی نیوان باڵه‌كانی ڕیژیم لەپێناو "خالس‌سازی"، لێکەوتەکانی شەڕی نیابەتیی کۆماری ئیسلامی لەگەڵ ئەمریکا و ئیسڕائیل دۆخی ڕێژیمی لە هەموو کاتێک هەستیارتر کردوە. لەو قۆناغەدا بۆ ڕێژیم گرینگه خه‌ڵك له شانۆی هه‌ڵبژاردنەکانیدا به‌شدار بن، بۆ ئەوەی ئاهێکی بێتەوە بەر. لێرەدایە کە خەڵک بە بایکۆتی هەڵبژاردنەکان ئەو سیاسەتەی ڕێژیم مایەپووچ دەکەنەوە و قەیرانەکانی لەسەر زیاتر دەکەن.
شۆڕشی ژینا خاڵوەرچەخانی مێژووی سیاسی و ناڕەزایەتییەکانی ئێرانە. پاڕادایم، ئامانج و هێڵەكانی شۆڕشی ژینا وەک دێموكراسی، مافی نەتەوایەتی، ئازادیی تاك و كۆمەڵ، ئازادیی بڕوای ئایینی و ڕێزگرتن لە ئایینزاكان و ئازادی بیر و باوەڕ دەخوازێ خەڵک بە بایکۆت‌کردنی هەڵبژاردنەکان ئەوندەی دیکە لە ئامانجەكانی شۆڕشی ژینا نزیكتر ببنەوە.
پوختەی مەبەست:
پەیامی شۆڕشی ژینا "ژن، ژیان ئازادی"، هەڵگری وانە و ئامانجەكانی كۆماری كوردستانە. چونكە لەلایەك ڕۆژهەڵاتی کوردستان خاوەن پاشخانی گوتاری خودئاگایی نەتەوەیی و ڕووناكبیری و كوردایەتییە و لەلایەكی دیكەوە خاوەن حیزب و ڕیكخراوە و كۆمەڵگەی مەدەنیی بەهێز بە خۆیەتی. هەروەها حیزب و ڕێكخراو و كۆمەڵگەی مەدەنی لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان، هەم چالاک و پێشەنگی بزووتنەوەی دێموكراسیخوازیی و بزوتنەوەی نەتەوایەتییە و هەم ئەزموونی پەیدا کردوە و پشتیوانیەکی گشتگیری جەماوەریشی لەگەڵە كە لە شۆڕشی ژینادا توانیی بە شێوەیەکی باش فەزای کوردستان و تەنانەت ئێرانیش بخاتە ژێر کاریگەری خۆیەوە. بەمجۆرە هەم ھەستی نەتەوایەتی کورد زیندوو ڕابگرێ و هەم بزوتنەوەیی دێموكراسیخوازیی و خەباتی جەماوەری-نەتەوەیی گەلانی ئێران پێکەوە گرێ بدات. كەوابوو ڕۆژهەڵاتی كوردستان بەو ناوەندە بەهێزانەی هەیەتی و توانیی شکڵ و قەوارە بە ڕاپەرینی شۆڕشی ژینا بدا و ببێتە چاو و چرای گەلانی ئێران، دیسان دەتوانی، هەڵبژاردنی ڕوالەتی ڕێژیمی كۆماری ئیسلامی بكا بە بڵقی سەر ئاو و ببی بە ڕێنوینی گەلانی ئێران كە فریوی فێڵ و تەڵەكەی بانگەوازی دروێنەی هەڵبژاردنی كۆماری ئیسلامی نەخۆن و ئەو هەڵبژاردنانە بکەن بە ڕێفڕاندۆمێک لەدژی کۆماری ئیسلامی. خەڵكی ڕۆژهەڵاتی كوردستان، بەو تایبەتمەندی و پیشەنگایەتیەیی كە لە خەباتی شار" ژن_ژیان_ئازادی"دا هەیەتی، دەبێ بە "نا" گوتن و بە بەشداری‌نەكردن لە هەڵبژاردنی ١١ی ڕەشەممەی ئەمسالدا بە یەکگرتوویی، بە وشیاری، بە دەروەست بوون بە ئامانجەكانی شۆڕشی ژینا و بە شێوەیەکی لێبڕاو، پێشەنگایەتی بایكۆتی هەڵبژاردنی چالاك لە كوردستان و ئیراندا بكا و بێسەلمێنێ و دووپاتی كاتەوە كە هەڵبژاردن لە چوارچێوەی ڕێژیمی كۆماری ئیسلامیدا نەك هەر مانا و مەفهومی نییە، بەڵكوو دژی ئامانجە ڕەواكانی بزووتنەوەی سیاسیی کورد و نیزیک بە سەدەیەک خەبات و قوربانیدانی گەلە. هەروەها هیچ لە قازانج و بەرژەوەندیی مافە نەتەوایەتییەكان و ئازادی و دێموكراسی گەلانی ئێرانیشدا نییە.
