کوردستان میدیا

ماڵپەڕی ناوەندیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران

رۆژی جیهانی لاوان و چەند سەرنجێک

18:40 - 16 گەلاوێژ 2716

جەلال رەوانگەرد

لە کۆڕی گشتی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان لە رێکەوتی١٧ی دێسامبری ١٩٩٩ی زاینی، رۆژی ١٢ی ئاگۆست وەک رۆژی جیهانی لاوان بەمەبەستی دروستکردنی دنیایەکی باشتر، لەگەڵ لاوەکان دیاری کرا.

کاتێک باس لە رۆژی جیهانی لاوان دەکرێت بیرت بەلای کات‌گەلێکی پر لە شادی و خۆشی دەڕوات و ئەو رۆژە وەک رۆژێکی شادی بە ئەژمار دێ .
بەڵام هەر لەو جیهانە پان و بەرینەدا ناوچەیەکی تێدایە کە کەمتر ئاشنایە لەگەڵ ئەو رۆژە و تێکەڵ بوون بە شادی و خۆشییەکانی ئەو جیهانە، هەڵبەت نەک بەو مانایەی تێکەڵ نەبوون لەگەڵ کولتوری جیهانی یا خۆد بیانهەوێ دوری بگرن لە دونیای دەورووبەریان، بەڵکوو جیهان لەهەمبەریان بێ‌وەفایە و میلەتێکی زیاتر لە ٤٠ میلیۆنی کە بەشی هەرەزۆری پێکهاتەکەشی توێژی لاوە، لەبیر کراوە.

لەم وتارەدا هەوڵ دەدەین خوێندنەوەیەک لەسەر لاوان و بەشێک لە خواستەکانی ئەو توێژە بخەینە بەرچاو.

سەرتا بە پێناسەیەکی کورت کە لاو ئەو توێژە چالاک و کارامە و گۆڕانخوازەی کۆمەڵگایە کە بەردەوام لە بیر و ئەندیشەی گۆڕانخوازی و ئاڵوگۆڕ و نوێبوونەوە دایە. توێژێکی وەفادار و راستبێژ و ئارمانج خوازە و پابەندی بەڵێنییەکانیەتی. حەزی لە هونەر و جوانییە، ئارەزوی خوڵقاندن و دروستکردن و دەرکەوتنە. لەم روانگەیەوەیە کە پێویستە سەرەتا لاو بناسی دوایی تواناکانی بەکاربێنی.

قۆناغی لاویەتیی گرانبەهاترین و پیر‌‌وزەترین قۆناغی ژیانە و لەم قۆناغە دا دەرکەوتن و سەرکەوتن و هەستانەوەی تاکێک بنیاد دەنرێت، بەرەوپیشچوون و سەرکەوتنی هەر وڵات و میللەتێک بەستراوە بە هێزی لاوی چالاکەوە کە تا چەند بتوانن رۆڵی تێدا بگێڕن یا درووستکەری بن.

تواناییە جەستەیی و فیزیکییەکانی یەکێک لە ئەو تایبەتمەندییانەی قۆناغی لاویەتییە کە لە توێژەکانی دیکەی جیا دەکاتەوە ، لاو هەردەم خولیای گۆڕان و نوێبوونەوەی هەیە و خوازیاری هەلومەرجی باشتری ژیانە، بۆیە هەنگاوەکانیشی بەردەوام بۆ بەرەوپیشبردن وگۆڕانکارییە، ئەمەیە کە خواستەکانیان زیاتر دەکا و جیایان دەکاتەوە لە توێژەکانی دیکە.

لاو پڕە لە لێهاتوویی و وزە، ئاوەزەکانی پڕن لە ئومید و ئارەزو و خواست کە هەنگاو بۆ وەدیهێنانی دەنێت و ئامادەبەکارە و زۆربەی پرس و بابەتەکان لەسەر بنەمای خواست و روانینی خۆیانەوە دەبینن .

لاو خۆی بە تاکێک لە کۆمەڵگاکەی دەزانێت و پێویستی بە بوونی پێوەندی و هاوسۆزی هەیە لەگەڵ سەرجەم پێکهاتەکانی دیکەی کۆمەڵگاکەی بە تایبەت بنەماڵە یا خود پەیوەست‌بوونی بە گروپ و رێکخراوگەڵێک کە لەگەڵ خواستەکانی دێتەوە. حەزی لە بەشداری چالاکییە لە کۆمەڵگا و کاری گرووپی، پێویستیی بە بوونی ژینگە و کۆمەڵگایەکی تەندرووست و پاک و خاوێنە بۆ پەروەردەیەکی دروست و هەنگاونان لە راستای خواست و خولیاکانی.

کاتێک باس لە تایبەتمەندییە هاوبەشەکانی توێژی لاو دەکەین یەکسەر بیرمان بە لای مۆزیک و خوێندنەوەی کتێب و چوون بۆ سەفەر و گەشت و گوزار و زۆر بابەتی دیکە دەڕوا کە وەک خواستێکی هاوبەشی زۆربەی لاوەکانە.

گۆڕان‌خوازیی و گەڕان بە دوای باشتریینەکان و نوێخوازی و... هتد لە تایبەتمەندییە بەرچاوەکانی توێژی لاوانە کە وای کردوە رۆڵێکی کاریگەریان هەبێ لە دروست کردنی ئیدەی نوێ و خوڵقاندنی رێگای نوێ. هەرچەند لەو رێگایەدا بەرەوڕووی زۆر کۆسپ و تەگەرە دەبێتەوە، بەڵام رێگای گەیشتن بە سەرکەوتن دەبینێتەوە و کاری لەسەر دەکا.

لاوان لەگەڵ کۆمەڵگای سوننەتی و سروشت و دەورووبەری و سیستمی ئاموزشی دیاریکراو و روانییە دواکەوتووەکان بەردەوام لە دژایەتی دایە، بەڵام ئەم دژایەتییە بە مانای رەدکردنەوە یا لەبەین بردنی نیە بەڵکوو بەواتای گەڕان بەدوای راستی و دروستی دایە، وزەی هەوڵدان بۆ گەیشتن بەو خواستەی تێیدایە کە وادەکات بە سەختی هەنگاو لە راستای دیتنەوەی رێکاری دروست و کاریگەر هەڵبگرێت. لە رێگای هەوڵدان بۆ گەیشتن بە ئارمانج و خواستەکانی وا دەکا لەو قۆناغەدا لاو پوخت بێتەوە و بەرەو کامڵتر بوون هەنگاو بنێت.

بەداخەوە زۆر جار روانینی کۆمەڵگا بەرامبەر ئەم تایبەتمەندییە وادەکا کە لاو وەک کەسێکی لەخۆبایی و سەرەڕۆ و بێ‌چاوڕوو سەیر بکرێ و بە پرسیارگەلێک وەک: بۆ دژایەتی نەسڵی پێش خۆیان دەکەن؟ بۆ لە دنیای خەیاڵی خۆیان دەژین؟ بۆ لە رووی هەستەوە مامەڵە لەگەڵ ژیان دەکەن؟ و زۆر پرسیاری دیکە کە بەربەستێکی سەرەکیی سەر رێگای هەنگاوەکانی ئەو توێژەی کە خواستی گۆڕانکاری و بەرەوپێشبردنی تێدایەیە.

پێویستە بوترێ کە چ لە رابردوو و ئیستا و داهاتووش زۆربەی گۆڕانکاری و بەرەوپێشچوونەکان لە سەرتاسەری جیهان و کۆمەڵگاکان لەسەر دەستی لاوەکان درووست بووە و دروستی دەکەن و درووست دەبێت. ئەمە لە مێژووشدا نیشان دراوە و لە ئێستاش دەبینرێت.

لاو خواست و ئارەزووی زۆری هەیە و لەو رێگەیەدا بەرەوڕووی زۆر کێشە و گرفت دەبێتەوە کە پێویستە کۆمەڵگا بە درووستی لەگەڵی هەڵسوکەوت بکا و دەرک کردن و وڵامدەربوون بەرامبەر هەنگاو و خواستەکانی لاوان لە لایەن بەڕێوەبەرانی کۆمەلگا، هۆکارێکی سەرەکی پەروەردەی دروست و رێگای پێشکەوتنی توێژی لاوانە.

لێرەدایە کە باسكردن لە چارەسەری كێشە و گرفتەكانی لاوان بە بێ بوونی ئازادییە سەرەتاییەكان لە كۆمەڵگا دا ئیمكانی نییە، دەبێ ئەو راستییە قەبووڵ بكرێ كە تاكوو كۆمەڵگایەكی ئازاد و دێموكراتیك نەبێ، داخوازی و ویستەكانی لاوان و دابینكردنیان، ئەستەمە.

یەك لە سەرەتاییترین خواستەكانی لاوێك، ئازادبوونیەتی لە هەڵبژاردن بە ویستی خۆی و جۆری بەشداری و چالاك بوونی بە پێی حەز و ئارەزووكانییەتی لە ناو كۆمەڵگا، بەڵام ئەوەی لە سیستمی حاكمیەتیی هەنووکەی ئێران و زاڵ بوونی بیرێكی سەدەناوراستی لە لایەن دەسەڵاتدارانییەوە دەبینرێ و بنەماکانی باوەڕی ئەو سیستمە مەجالی دەرخستن و رەنگدانەوەی خواستی لاوێک، هیچ مانایەك نادات.

واقعیەتیی كۆمەڵگای ئەمڕۆی ئێران و زاڵبوونی ئەو سیستمە سەرەڕۆ و نادێموكراتیكە كە لە ئەسڵ و بنەڕەت‌دا دژی لاوانە هەر رۆژ دەیان لاو بە هۆی بەیانكردنی خواستەكانیان دەكەونە بەر ئەشكەنجە و ئیعدام و زیندانی كردن. هەڵاتنی مێشكەكان لە ئێرانی ئەمڕۆ دا بۆتە یەكێك لەو دیاردانە كە رۆژ بە رۆژ روو لە پەرەسەندن دەكات.

بەهەستكردن بە ئەو واقعیەتەی كە بوونی ئەو سیستمە رۆژ بە رۆژ كۆمەڵگاكەمان بەو مەحدوودیەتە سیاسی و كۆمەڵایەتییە كە بۆی ڕچاو دەكرێ، كۆمەڵگای كوردستان زیاتر بەرەو هەڵدێر و فەوتان دەبات. ئەو سیستمە لە نێوەرۆك و زاتی خۆی دا لەگەل تاكی كورد و كوردستان نامۆیە و مانەوەی خەسارە فەرهەنگی، سیاسی، كۆمەڵایەتی یەكان رۆژ بە رۆژ زیاتر دەكات .

پێویستە لاوی كورد بە بەیانكردن و كاناڵیزەكردنی خواستەكانیان، هەنگاوی جیدی بۆ نەمانی ئەو سیستمە هەڵگرن. تواناكانیان بۆ وەدیهێنانی كۆمەڵگایەكی ئازاد و دێموكراتیك كە لەویدا خواست و ویستەكانی لاوی كوردی تێدا مسۆگەر بكرێ، وەگەڕ بخەن.

لەهەر کۆمەڵگایەکدا ئەرکی لاو بردنە سەرەوەی ئاستی ئاگایی خۆی و سەرجەم تاکەکانی کۆمەڵگاکەیە و لاوی کوردیش بە هۆی ژێردەستەییەوە پێویستە بەرامبەر بەرژەوەندییە نیشتمانییەکان خۆی بە ئەرکدار بزانێت و هەنگاو هەڵێنێ بۆ خزمەتی نیشتمان و یارمەتی تێکۆشەرانی نیشتمانی خۆی بدات و ئاگایانە بەرگری لە خاک و زمانەکەی خۆی بکات، خاڵێکی گرینگ کە پێویستە ئاماژەی پێ بدەین ئەوەیە وەک لاوێکی کورد پێویستە لە هەمبەر رۆشنگەری و وشیارکردنەوەی سەرجەم تاکەکانی کۆمەڵگا خۆی بە ئەرکدار بزانێت وەک بزوێنەرێکی کۆمەڵگا لەسەر هەر پرس و بابەتێک کە دژ بە بەرژەوەندی گشتی نەتەوەیی بێ تاکەکانی کۆمەڵگاکەی وشیار بکاتەوە .

بەشداری لاوان لە خەبات کاریگەری ئەرێنی زۆری هەیە لە سەرکەوتنی پلان و بەرەوپێشبردنی خەباتی هەر نەتەوەیەک، بۆیە پێویستە سەرجەم لاوانی کورد بە تایبەت لە خۆرهەڵاتی نیشتمان بە هەر شێوەیەکی گونجاو بەشدار بن لە خەباتی نەتەوەیی - دێموکراتیکی گەلەکەمان و پشتیوانی سەرجەم بزووتنەوەکانی کوردستانی رۆژهەڵات کە لە راستای خزمەت و بەرژەوەندی ئەو بەشەی نیشتمان هەنگاو دەنێن و لە هەمانکاتدا لە هەموو شێوەکانی خەبات ئەوەی لە توانایان و هێزیان دا هەیە، هەر لە خەباتی مەدەنی‌یەوە بگرە تاکوو خەباتی دیپلۆماسی و راگەیاندنی و رۆشنگەری خۆ بە بەرپرسیار بزانن و هەنگاو بنێن لە راستای بەرژەوەندی گشتی نەتەوەیی‌دا.

لە کۆتایدا ئاماژەیەک بە گرینگترین پرسەکانی توێژی لاو کە خۆی لەم خاڵانە دەبینێتەوە دەکەین: پەروەردە، کار و دەرهێنانی بژێوی ژیان و داهات، سڵامەتی خۆی و ژینگەکەی و دەورووبەری، بەشداری لە چالاکی جۆراوجۆر، کەڵک وەرگرتن لە تێکنۆلۆژی و دونیای مەجازی، بوونی پێوەندی لە گەڵ هاوتوێژ و ماباقی تاکەکانی کۆمەڵگا، هەست بە جیاوازی لە نێوان خۆی و نەسلەکانی دیکە و ... هتد، کە دەکرێ بە خوێندنەوەی دروست بۆ هەرکام لەم بابەتانە بتوانرێ لە خواستی لاوێک تێبگەیت یا خۆد هەوڵ بدەی لە راستای ئاوات و ئارەزووەکانی لاوێک هەنگاو هەلبگریت.

پەیڤی کۆتایی: با لاوانی کورد راسانی نوێی رۆژهەڵات بکەنە خواستێکی گشتی و هەموومان لەو راسانە بە هەر شێوەیەکی مومکین بەشداربین و شانازی خزمەتکردن بە نیشتمانمان لەم قۆناغە مێژووییەدا هەبێت.

ناوەڕۆکی ئەم بابەتە را و تێبینیی نووسەرە و ماڵپەڕی کوردستان میدیا لێی بەرپرسیار نییە