ئیبراهیم لاجانی
قەیرانی هەموولایەنەی کۆماری ئیسلامی هەروادێ بەرین دەبێتەوە. بایکوتی ئابووری و بازرگانی وماڵیی رێژیم و بێزراویی سیاسی و دیپلۆماسی ئەو لەنێو وڵاتانی ناوچەو دونیادا لە لایەک و ئەو ناڕەزایەتیە جەماوەریەش کە لە نێوخۆدا لەگەڵی بەرەوڕوویە لە لایەکی دیکەوە، هەموو هێز و لایەنە نیشتیمانی و خەباتگێرەکانی وڵاتەکەمان هاندەدەن کە هەرچی زووتر خۆیان بۆ رووبەڕووبونەوە لە گەڵ ئەو ئاڵوگۆڕ و چاڵینجانە کە لە پێشماندان و شوێن لەسەر چارەنووس و داهاتووی وڵاتەکەمان دادەنین، ئامادەبکەن.
درێژەدان بەو پڕشوبڵاویە سیاسیەی کە لەنێو هێز و لایەنە خەباتگێرەکانی کوردستاندا هەیە، مەترسی ئەوە زیاد دەکا کە میللەتەکەمان نەتوانێ وەک پێویست کەڵک لەو هەلانە وەربگرێ کە خەریکە دێنە پێش یا نەتوانێ زەرەری ئەو مەترسیانە کەم بکاتەوە کە بۆی لە کەمیندان.
ڕاستیەکەی ئەوەیە کە حیزب و ڕێکخراو و کەسایەتی و لایەن و هێزە نیشتیمانی و دێموکراتەکانی نێو گۆڕەپانی بزووتنەوەی میللی کوردستان لەگەڵ چالێنج و تاقیکردنەوەیەکی نەتەوەیی ئەوتۆ بەرەوروون کە ئاکامەکەی پێوەندیی بە ڕادەی وشیاری، ئاگاهی و لەخۆبردوویی و مایە لە خۆدانانی ئەوانەوە هەیە.
ئێمە ئەگەر بە شێوەیەکی هاوئاهەنگ، یەکگرتوو، بەهێز و بە وشیاریەوە بجوڵێینەوە، نەک هەر دەتوانین تاڕادەیەکی زۆر ئەو پیلان و مەترسیانە پوچەڵکەینەوە کە لەسەر رێی خەباتی ڕەوامانن، بەڵکو دەتوانین بروابەوەش لەخۆاماندبەهێزبکەین کە لەدەستماندێ بەڕەی میللەتی خۆمان لە ئاوێ دەرێنین و بزووتنەوەکەمان بگەیەنینە سەرکەوتن.
هێنانەگۆڕی ناکۆکیە فیرقەیی، حیزبی و شەخسیەکانی ڕابردوو و زەقکردنەوەی خۆویستی و تێبینیە حیزبی و بەرژەوەندیە تایبەتیەکانی نێوان لایەن و کەسایەتیە میللی و نیشتیمانیەکان، تا ئێستا نەیان هێشتوە هێزولایەن و کەسایەتیە میللی و نیشتیمانیەکانی کوردستان، بە پاراستنی ڕوانگە و بەرنامەی سیاسی خۆیانەوە، بتوانن لەسەر قازانج و بەرژەوەندیە نەتەوەییەکان پێکەوە هاوکاری بکەن.
ئەو وەزعە سیاسیەی لە پێشماندایە هیچی دیکە ئیجازەی درێژەدانی ئەو رەوشەمان پێنادا. ئەو کەس و لایەنانەی هێشتاش لەباری سیاسیەوە گەشەیان نەکردووە و جارێ هەر سەرمەستی وتنەوەی سرودی ئەنالحەقی خۆیانن، زۆر ناکیشێ تێدەگەن کە قەتاری زەمان و کاروانی خەبات بەجێی هێشتوون.
کاروانێک وەڕێکەوتوە کە بە خێرایی دەڕواتە پێش و لەسەر کەسیش ڕاناوەستێ. کۆمەڵگای کوردستان ئاڵوگۆڕی بنەڕەتی بەسەرداهاتوە. بەشی زۆری حەشیمەتی کوردستان لاو و باسەواد و وشیار و زانکۆ دیدەن. هەستی نەتەوایەتی و هاوپێوەندیی کوردایەتی ناسنامەی هاوبەشی هەموو ڕۆڵەکانی کوردستانە. چینێکی مام‌ناوەندی بە هێز لە کوردستان پێگەیشتوە کە ماتۆڕی بزووتنەوەی کوردستان هەڵدەسوڕێنێ. خەڵک سەبارەت بە مەسەلە نەتەوایەتی و میللیەکان لەسەر هەستن و بەو هەموو سەرکوت و زەبروزەنگەوەش کە لەسەریانە، لەهەر دەرفەتێکدا کە بۆیان هەڵدەکەوێ، هاوپێوەندی نەتەوەیی خۆیان و عەزمی خۆیان بۆ خەبات لە پێناوی ئازادی و رزگاریدا نیشاندەدەن.
جەوهەری کاری سیاسی و نێوەرۆکی پۆلیتیکی کوردی ئەمڕۆ لە کوردستانی ئێراندا، شتێک نیە جگە لە خەباتی میللی و دێموکڕاتیک. شتێک نیە جگە لە کوردایەتی و خەبات بۆ ڕزگاری لەستەمی نەتەوایەتی و دواکەوتوویی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی و دابین کردنی مافی دیاریکردنی چارەنووس. هەر بۆیەیە نەوەی نوێی کوردستان، نەسلی تازەو وشیارو بێداری کوردستا، تادێ زۆرتر قاوغە تەسک و ئیدەئیلۆژیکیەکان بەجێ دێڵێ.
ئێمە ئێستا ئەرکێکی گرنگتر لەوەمان لە پێشدانیە کە تێکۆشین هەموو رۆڵەکانی میللەتی کورد لە کوردستانی ئێران لە دەوری پلاتفۆرمێکی میللیی هاوبەش کۆبکەینەوە. کارکردن بۆ دۆزینەوەی گەورەترین کۆڵەکەی هاوبەشی نێوانی هێز و حیزب و کەسایەتیە نیشتیمانی و میللیەکان گەورەترین ئەرکی ئەو قۆناخەی خەباتە.
مۆبیلیزەکردنی هەموو هێزولایەن و کەسایەتیەکانی نێوکۆمەڵگای کوردستان بۆ چالاکی زیاتر، بەشداری زیاتر و مایەدانانی زیاتر تا هێزی زیاتر بخەینە خزمەت بزووتنەوە، ئەرکێکێ دیکەی ئەمڕۆی هێزولایەنە سیاسیەکانی کوردستانە. بە هێزکردنی پێوەندی و ئاستی هاوکاری نێوان هێزە خەباتگێڕەکانی کوردستان و پەرەپێدانی دیالۆگ و کۆمونیکاشۆن لە نێوانیاندا، ئەرکێکی دیکەی سەرشانی هەموو لایەکمانە.
هەلومەرجی بردنە پێشی سیاسەتێکی لەوچەشنە لە هەموو بارێکەوە ئامادەیە. لەلایەک خەڵک ئومێدێکیان بەوە نەماوە کە لە چوارچێوەی ئەو ڕێژیمەو سیاسەتەکانی دا ئاڵوگۆرێک بە قازانجی ئازادی پێک بێ. لە لایەکی دیکەشەوە قورسایی باری ژیان و بەڕێچوون پشتی زۆربەی هەرەزۆری کۆمەڵانی خەڵکی چەماندۆتەوە. بەمجۆرە زەمینەی عەینی وەلانانی کۆماری ئیسلامی پێکهاتووە. ئەوە تەنیا رێگاچارەی ئەو قەیرانە سیاسیە هەمەلایەنەیە کە وڵاتەکەمان گیرۆدەیەتی.
حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی ئێران کە هێزی سەرەکی نێو بزووتنەوەی میللی و دێموکڕاتی کوردستانە بە ئەرکی سەرشانی خۆی دەزانێ بەورێگایەدا بڕواتەپێش و زەمینەی گەیشتن بە تەوافوقی میللی درووستکات. ئیعتیباری سیاسی و پرستیژی بەرز لە کوردستان و ئێران و ناوچەدا توانای ئەوە دەداتە حیزبەکەمان کە لە درووستکردنی زەمینەی ئەو سیاسەتەدا نەخشی کارساز ببینێ. یانی کار بۆ ئەوەبکەین کە خەبات لە شکڵی دەستەیی و گرووهی و فیرقەیی و حیزبی بێنینە دەر و شکڵی میللی پیبدەین.
قەیرانی هەموولایەنەی کۆماری ئیسلامی هەروادێ بەرین دەبێتەوە. بایکوتی ئابووری و بازرگانی وماڵیی رێژیم و بێزراویی سیاسی و دیپلۆماسی ئەو لەنێو وڵاتانی ناوچەو دونیادا لە لایەک و ئەو ناڕەزایەتیە جەماوەریەش کە لە نێوخۆدا لەگەڵی بەرەوڕوویە لە لایەکی دیکەوە، هەموو هێز و لایەنە نیشتیمانی و خەباتگێرەکانی وڵاتەکەمان هاندەدەن کە هەرچی زووتر خۆیان بۆ رووبەڕووبونەوە لە گەڵ ئەو ئاڵوگۆڕ و چاڵینجانە کە لە پێشماندان و شوێن لەسەر چارەنووس و داهاتووی وڵاتەکەمان دادەنین، ئامادەبکەن.
درێژەدان بەو پڕشوبڵاویە سیاسیەی کە لەنێو هێز و لایەنە خەباتگێرەکانی کوردستاندا هەیە، مەترسی ئەوە زیاد دەکا کە میللەتەکەمان نەتوانێ وەک پێویست کەڵک لەو هەلانە وەربگرێ کە خەریکە دێنە پێش یا نەتوانێ زەرەری ئەو مەترسیانە کەم بکاتەوە کە بۆی لە کەمیندان.
ڕاستیەکەی ئەوەیە کە حیزب و ڕێکخراو و کەسایەتی و لایەن و هێزە نیشتیمانی و دێموکراتەکانی نێو گۆڕەپانی بزووتنەوەی میللی کوردستان لەگەڵ چالێنج و تاقیکردنەوەیەکی نەتەوەیی ئەوتۆ بەرەوروون کە ئاکامەکەی پێوەندیی بە ڕادەی وشیاری، ئاگاهی و لەخۆبردوویی و مایە لە خۆدانانی ئەوانەوە هەیە.
ئێمە ئەگەر بە شێوەیەکی هاوئاهەنگ، یەکگرتوو، بەهێز و بە وشیاریەوە بجوڵێینەوە، نەک هەر دەتوانین تاڕادەیەکی زۆر ئەو پیلان و مەترسیانە پوچەڵکەینەوە کە لەسەر رێی خەباتی ڕەوامانن، بەڵکو دەتوانین بروابەوەش لەخۆاماندبەهێزبکەین کە لەدەستماندێ بەڕەی میللەتی خۆمان لە ئاوێ دەرێنین و بزووتنەوەکەمان بگەیەنینە سەرکەوتن.
هێنانەگۆڕی ناکۆکیە فیرقەیی، حیزبی و شەخسیەکانی ڕابردوو و زەقکردنەوەی خۆویستی و تێبینیە حیزبی و بەرژەوەندیە تایبەتیەکانی نێوان لایەن و کەسایەتیە میللی و نیشتیمانیەکان، تا ئێستا نەیان هێشتوە هێزولایەن و کەسایەتیە میللی و نیشتیمانیەکانی کوردستان، بە پاراستنی ڕوانگە و بەرنامەی سیاسی خۆیانەوە، بتوانن لەسەر قازانج و بەرژەوەندیە نەتەوەییەکان پێکەوە هاوکاری بکەن.
ئەو وەزعە سیاسیەی لە پێشماندایە هیچی دیکە ئیجازەی درێژەدانی ئەو رەوشەمان پێنادا. ئەو کەس و لایەنانەی هێشتاش لەباری سیاسیەوە گەشەیان نەکردووە و جارێ هەر سەرمەستی وتنەوەی سرودی ئەنالحەقی خۆیانن، زۆر ناکیشێ تێدەگەن کە قەتاری زەمان و کاروانی خەبات بەجێی هێشتوون.
کاروانێک وەڕێکەوتوە کە بە خێرایی دەڕواتە پێش و لەسەر کەسیش ڕاناوەستێ. کۆمەڵگای کوردستان ئاڵوگۆڕی بنەڕەتی بەسەرداهاتوە. بەشی زۆری حەشیمەتی کوردستان لاو و باسەواد و وشیار و زانکۆ دیدەن. هەستی نەتەوایەتی و هاوپێوەندیی کوردایەتی ناسنامەی هاوبەشی هەموو ڕۆڵەکانی کوردستانە. چینێکی مام‌ناوەندی بە هێز لە کوردستان پێگەیشتوە کە ماتۆڕی بزووتنەوەی کوردستان هەڵدەسوڕێنێ. خەڵک سەبارەت بە مەسەلە نەتەوایەتی و میللیەکان لەسەر هەستن و بەو هەموو سەرکوت و زەبروزەنگەوەش کە لەسەریانە، لەهەر دەرفەتێکدا کە بۆیان هەڵدەکەوێ، هاوپێوەندی نەتەوەیی خۆیان و عەزمی خۆیان بۆ خەبات لە پێناوی ئازادی و رزگاریدا نیشاندەدەن.
جەوهەری کاری سیاسی و نێوەرۆکی پۆلیتیکی کوردی ئەمڕۆ لە کوردستانی ئێراندا، شتێک نیە جگە لە خەباتی میللی و دێموکڕاتیک. شتێک نیە جگە لە کوردایەتی و خەبات بۆ ڕزگاری لەستەمی نەتەوایەتی و دواکەوتوویی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی و دابین کردنی مافی دیاریکردنی چارەنووس. هەر بۆیەیە نەوەی نوێی کوردستان، نەسلی تازەو وشیارو بێداری کوردستا، تادێ زۆرتر قاوغە تەسک و ئیدەئیلۆژیکیەکان بەجێ دێڵێ.
ئێمە ئێستا ئەرکێکی گرنگتر لەوەمان لە پێشدانیە کە تێکۆشین هەموو رۆڵەکانی میللەتی کورد لە کوردستانی ئێران لە دەوری پلاتفۆرمێکی میللیی هاوبەش کۆبکەینەوە. کارکردن بۆ دۆزینەوەی گەورەترین کۆڵەکەی هاوبەشی نێوانی هێز و حیزب و کەسایەتیە نیشتیمانی و میللیەکان گەورەترین ئەرکی ئەو قۆناخەی خەباتە.
مۆبیلیزەکردنی هەموو هێزولایەن و کەسایەتیەکانی نێوکۆمەڵگای کوردستان بۆ چالاکی زیاتر، بەشداری زیاتر و مایەدانانی زیاتر تا هێزی زیاتر بخەینە خزمەت بزووتنەوە، ئەرکێکێ دیکەی ئەمڕۆی هێزولایەنە سیاسیەکانی کوردستانە. بە هێزکردنی پێوەندی و ئاستی هاوکاری نێوان هێزە خەباتگێڕەکانی کوردستان و پەرەپێدانی دیالۆگ و کۆمونیکاشۆن لە نێوانیاندا، ئەرکێکی دیکەی سەرشانی هەموو لایەکمانە.
هەلومەرجی بردنە پێشی سیاسەتێکی لەوچەشنە لە هەموو بارێکەوە ئامادەیە. لەلایەک خەڵک ئومێدێکیان بەوە نەماوە کە لە چوارچێوەی ئەو ڕێژیمەو سیاسەتەکانی دا ئاڵوگۆرێک بە قازانجی ئازادی پێک بێ. لە لایەکی دیکەشەوە قورسایی باری ژیان و بەڕێچوون پشتی زۆربەی هەرەزۆری کۆمەڵانی خەڵکی چەماندۆتەوە. بەمجۆرە زەمینەی عەینی وەلانانی کۆماری ئیسلامی پێکهاتووە. ئەوە تەنیا رێگاچارەی ئەو قەیرانە سیاسیە هەمەلایەنەیە کە وڵاتەکەمان گیرۆدەیەتی.
حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی ئێران کە هێزی سەرەکی نێو بزووتنەوەی میللی و دێموکڕاتی کوردستانە بە ئەرکی سەرشانی خۆی دەزانێ بەورێگایەدا بڕواتەپێش و زەمینەی گەیشتن بە تەوافوقی میللی درووستکات. ئیعتیباری سیاسی و پرستیژی بەرز لە کوردستان و ئێران و ناوچەدا توانای ئەوە دەداتە حیزبەکەمان کە لە درووستکردنی زەمینەی ئەو سیاسەتەدا نەخشی کارساز ببینێ. یانی کار بۆ ئەوەبکەین کە خەبات لە شکڵی دەستەیی و گرووهی و فیرقەیی و حیزبی بێنینە دەر و شکڵی میللی پیبدەین.
